"Azərbaycan və Ermənistan bu dəfə sülhə daha yaxın görünür və artıq Rusiyadan asılı olmadan irəliləməyə çalışır..."
İyulun 10-da Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev və Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan Abu-Dabidə ilk dəfə olaraq vasitəçilərsiz görüş keçirib. Görüşdə sərhədin delimitasiyası ilə bağlı irəliləyiş əldə olunduğu bildirilib və ümumilikdə danışıqlar uğurlu sayılıb.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə dw.com" nəşri yazıb.
Almaniyalı Cənubi Qafqaz üzrə ekspert Silvia Ştöber hesab edir ki, bu görüş Rusiyanın regiondakı nüfuzunun azalmasından və yeni geosiyasi vəziyyətdən xəbər verir.
Rusiya və İran zəiflədikcə yeni imkanlar açılır
Ştöberin fikrincə, Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh sazişi ilə bağlı razılıq artıq çoxdan var və mart ayından bəri sənədin demək olar ki, hazır olduğu bildirilir. Son aylar isə regionda ciddi dəyişikliklər baş verib: İranın İsraillə münaqişəsi fonunda zəifləməsi və Rusiya ilə Azərbaycanın münasibətlərindəki gərginliklər Bakı üçün əlavə üstünlüklər yaradıb.
Bu fonda Ermənistan da Türkiyədəki danışıqlarda müəyyən güzəştlərə hazır olduğunu bəyan edib. Bu mürəkkəb vəziyyət, yəni Rusiya və İran kimi əsas regional güclərin zəifləməsi Azərbaycan üçün "imkanlar pəncərəsi" yaradıb. Ştöber bu pəncərənin indi açıq olduğunu və Bakının bundan yararlanmağa çalışdığını düşünür.
Danışıqların yeni formatı və Bakıdan gələn siqnallar
Ekspert diqqətə çatdırır ki, 2023-cü ildə Qarabağ üzərində nəzarəti tam itirdikdən sonra Ermənistan danışıqlara daha açıq yanaşmağa başlayıb. Azərbaycan tərəfi isə artıq uzun müddətdir ki, vasitəçiləri oyundan kənarda qoymaq istəyir.
Bu görüşdə tərəflərin verdiyi bəyanatlar bir-birinə çox oxşayır və bu, danışıqların konstruktiv atmosferdə keçdiyinin göstəricisidir. Fotolarda da liderlərin bir-birinə əl uzatdığı, görüşün ciddi hazırlandığı müşahidə olunur. Ştöber bildirir ki, bu dəfəki ritorika daha yumşaq və ölçülüdür - əvvəlki dövrlərdəki aqressiv təbliğat əvəzinə indi tərəflər sülhə daha real yanaşır.
Rusiya daha zəif mövqedədir
Silvia Ştöber qeyd edir ki, Rusiya ilə Azərbaycan arasındakı son gərginlik, xüsusilə Yekaterinburqda yaşanan insident Bakının Kremlə qarşı öz gücünü nümayiş etdirməsi üçün fürsət oldu. Rusiya əvvəlki kimi boykot və ya təzyiq imkanlarına malik deyil.
Bir tərəfdən, Moskva özü iqtisadi baxımdan Azərbaycana ehtiyac duyur, digər tərəfdən, Ukrayna müharibəsi fonunda işçi qüvvəsinə və sanksiyalardan yayınmaq üçün regional tərəfdaşlara möhtac qalıb. Rusiya Zəngəzur dəhlizinə sərhədçilərini yerləşdirməklə burada təsir imkanlarını qorumaq istəyirdi, lakin görünən odur ki, nə Bakı, nə də İrəvan bunu artıq arzulamır.
Avropa və ABŞ bu prosesə necə qoşula bilər?
Ştöber mümkün ssenarilərdən birinin Zəngəzur dəhlizinin təhlükəsizliyinin heç bir tərəfə - nə Ermənistana, nə Azərbaycana, nə Rusiyaya, nə də Türkiyəyə bağlı olmayan bir özəl mühafizə şirkəti tərəfindən təmin olunması olduğunu deyir. Belə bir şirkət, məsələn, ABŞ mənşəli ola bilər və bu, bütün tərəflər üçün məqbul kompromis ola bilər.
ABŞ Dövlət katibi Marko Rubionun son bəyanatı da diqqətəlayiqdir - o, ilk dəfə olaraq Amerikanın bu prosesdə sülh vasitəçisi kimi çıxış edə biləcəyini bildirib. Ştöber hesab edir ki, bu, Donald Tramp üçün özünü sülh qurucusu kimi təqdim edib Nobel Sülh Mükafatı qazanmaq üçün fürsət ola bilər.
Avropa İttifaqı da artıq vasitəçilik təcrübəsinə malikdir və təhlükəsizlik şirkətinin Avropadan olması daha real görünür. Əgər bu model gerçəkləşsə, bu, yalnız region üçün deyil, daha geniş geosiyasi sahədə də yeni imkanlar aça bilər.
İncə detallar hələ də hər şeyi poza bilər
Bütün bu imkanlara baxmayaraq, Silvia Ştöber reallığı da unutmamağı tövsiyə edir. O, xəbərdarlıq edir ki, bu kimi proseslər çox vaxt kiçik detallara görə uğursuzluğa düçar olur. Yəni hər şeyin necə irəliləyəcəyini zaman göstərəcək. Amma aydın olan budur: Azərbaycan və Ermənistan bu dəfə sülhə daha yaxın görünür və artıq Rusiyadan asılı olmadan irəliləməyə çalışır.
