WSJ: Plan Donbasın Rusiyaya verilməsini və Ukraynanın NATO-dan imtinasını nəzərdə tutur…
The Wall Street Journal nəşri
ABŞ Prezidenti Donald Trampın administrasiyası Ukraynada müharibənin dayandırılması üçün 28 maddəlik yeni sülh planı hazırlayıb. Sənəd Kiyevin ciddi ərazi güzəştlərinə getməsini, NATO ilə bağlı strateji kursunu dondurmasını və beynəlxalq təhlükəsizlik mexanizmlərindən imtina etməsini nəzərdə tutur. Plan Avropada narahatlıq doğurub və Ukraynada güclü müqavimətlə qarşılanacağı gözlənilir.
Ağ Evin “Qəzza modeli”: çoxpilləli danışıqlar sxeminin tətbiqi
Məqaləyə görə, Ağ Ev Qəzza münaqişəsi zamanı istifadə etdiyi çoxpilləli sülh mexanizmini Ukraynaya da tətbiq etməyə çalışır. Planın hazırlanmasında ABŞ-ın dövlət katibi Marko Rubyo, xüsusi nümayəndə Stiv Uitkoff və Rusiyaya yaxın əlaqələri ilə tanınan Kirill Dmitriyevlə məsləhətləşən Cerid Kuşner iştirak edib.
Prezident Tramp planı şəxsən təsdiqləyib və komandasına həm Ukrayna, həm də Rusiya üçün “stimullar” əlavə etməyi tapşırıb. ABŞ hesab edir ki, Rusiya Qərblə iqtisadi əlaqələrin bərpasında maraqlı ola bilər, Ukrayna isə müharibədən sonrakı bərpa fondlarına çıxış əldə etməyə çalışacaq.
Planın əsas maddələri: Donbas Rusiyaya verilir, NATO-nun perspektivi dondurulur
Sənəd aşağıdakı əsas tələbləri ehtiva edir:
Donbasın tam şəkildə Rusiyaya verilməsi, o cümlədən hazırda Ukraynanın nəzarətində olan ərazilər;
Ukraynanın NATO üzvlüyü planından uzunmüddətli imtinası;
Ukrayna ərazisinə beynəlxalq sülhməramlı qüvvələrin yerləşdirilməsinin qadağan edilməsi.
Bunun əvəzində Rusiyanın Ukrayna və digər Avropa ölkələrinə qarşı hücum etməyəcəyinə dair qanuni öhdəlik götürməsi nəzərdə tutulur.
Avropa rəsmiləri bildirirlər ki, bu təkliflər Kreml tərəfindən uzun illər irəli sürülən və NATO tərəfindən dəfələrlə rədd edilən şərtlərin təkrarıdır.
Danışıqlarda irəliləyiş yoxdur: Trampın narazılığı artır
Tramp artıq bir il Putinə təzyiq etməklə və Zelenski ilə müntəzəm əlaqə saxlayaraq irəliləyiş əldə etməyə çalışır, lakin gözlənilən nəticə yoxdur. Prezident bu həftə açıq şəkildə bildirib:
“Prezident Putin məni bir qədər məyus edir, gözlədiyim irəliləyiş baş vermir”.
Bu fonda Ukrayna üzrə xüsusi nümayəndə Kit Kellogun yanvarda istefaya hazırlaşdığı bildirilib. O, administrasiyada Ukraynanı ardıcıl dəstəkləyən azsaylı şəxslərdən biri sayılır.
Kiyev və Avropanın reaksiyası, təhlükələr və siyasi risklər
Ukrayna rəhbərliyi hesab edir ki, plan ölkənin suverenliyinə və təhlükəsizliyinə ciddi zərbə vurur. Rəsmi Kiyevin mövqeyinə görə, Donbasın verilməsi müdafiə xəttini zəiflədəcək, NATO perspektivindən imtina isə Ukraynanı uzunmüddətli təhlükəsizlik boşluğunda qoyacaq.
Avropa paytaxtları da planın hazırlanmasından xəbərsiz olduqlarını bildiriblər. Almaniyanın xarici işlər naziri Yohann Vadeful bəyan edib ki, Berlinə planla bağlı heç bir məlumat verilməyib və sənəd “Kremlin uzunmüddətli tələblərini təkrarlayan siyahıya bənzəyir”.
Beləliklə, həm Kiyev, həm də Avropa ölkələri bu planın Ukraynanın təhlükəsizlik arxitekturasına mənfi təsir göstərə biləcəyindən ciddi narahatdır.
Təhlükəsizlik zəmanətləri hələ də qeyri-müəyyəndir
ABŞ hələ ki, Ukraynaya hansı təhlükəsizlik təminatlarını verə biləcəyini açıqlamayıb. Daha əvvəl Ukraynada ABŞ aviasiyasının iştirak edəcəyi “Avropa çəkindirmə qrupu”nun yerləşdirilməsi müzakirə olunurdu, lakin yeni plan beynəlxalq missiyanı tamamilə istisna edir. Bu isə həm Kiyevin, həm də Avropanın əsas tələbərinə ziddir.
Vaşinqtonun siyasətində ciddi dönüş
Bir neçə ay əvvəl Tramp Ukraynanın bütün itirilmiş əraziləri qaytara biləcəyini deyir və Kiyevə Tomahawk raketlərinin verilməsini nəzərdən keçirirdi. İndi isə prioritet döyüşlərin dayandırılmasıdır, ərazi məsələlərinin isə sonrakı mərhələlərdə həll ediləcəyi vurğulanır.
Bu arada Ukrayna ilk dəfə ABŞ-ın ATACMS raketlərindən Rusiyanın daxilindəki hədəflərə zərbə endirib — belə zərbələr Tramp yenidən prezident olduqdan sonra qadağan edilmişdi.
Həmçinin, ABŞ quru qoşunlarının komandanı general Den Driskoll iki general ilə Kiyevə səfər edib. Bu, ilin ən yüksək səviyyəli ABŞ hərbi ziyarətidir, lakin səfərin sülh planının detallarını müzakirə etmək mandatı olmayıb.
Nəticə
The Wall Street Journal-ın qiymətləndirməsinə görə, Tramp administrasiyasının yeni planı ABŞ-nin Ukrayna siyasətində kəskin dəyişiklikdir və Kiyevdən genişmiqyaslı strateji güzəştlər tələb edir. Ukrayna bu təklifləri ölkənin suverenliyinə təhdid kimi görür, Avropa paytaxtları narahatdır və planın gələcəyi hazırda tamamilə qeyri-müəyyəndir.
Planın reallaşıb-reallaşmayacağı və gələcək danışıqlara əsas kimi qəbul olunub-olunmayacağı isə hələlik açıq sualdır.
Poliqon.info
