ABŞ prezidenti Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsinə son qoymağa yönəlmiş 28 bəndlik sənədi təsdiqləyib. NBC News yüksək səviyyəli administrasiya rəsmisinə istinadən xəbər verir ki, qərar bu həftə qəbul edilib. Xüsusi nümayəndə Stiv Vitkoff, vitse-prezident J.D.Vens, dövlət katibi Marko Rubio və ABŞ prezidentinin kürəkəni Cared Kuşner təşəbbüsün hazırlanmasında iştirak ediblər. Plan son bir neçə həftə ərzində məxfi şəkildə hazırlanıb. Agentlik qeyd edib ki, inkişaf prosesində ABŞ rəsmiləri həm Rusiya diplomatları, o cümlədən Kirill Dmitriyev və Ukrayna rəsmiləri ilə məsləhətləşiblər.
Mənbənin sözlərinə görə, plan hər iki tərəf üçün təhlükəsizlik təminatları vasitəsilə davamlı sülhün bərqərar edilməsinə yönəlib. Təşəbbüs Ukraynanın münaqişəni aradan qaldırmaq ehtiyaclarını nəzərə alır. Lakin sənədin detalları hələ açıqlanmır, çünki hələ də əsas tərəflərlə razılaşdırılmalıdır. Məlumata görə, üç ABŞ rəsmisi razılaşmanın əsas istiqamətinin hələ Ukraynaya təqdim edilmədiyini və planın yekunlaşmasının Pentaqonun nümayəndə heyətinin Kiyevə səfəri ilə eyni vaxta düşdüyünü qeyd edib. ABŞ nümayəndə heyətinin missiyasına Ukrayna nümayəndələri ilə iki əsas mövzunun müzakirəsi daxildir: hərbi strategiya və texniki aspektlər, həmçinin sülhə nail olmaq üçün dialoqun bərpası. Eyni zamanda, nümayəndə heyəti potensial sülh prosesini asanlaşdırmaq üçün cəbhə bölgələrini təhlil edirdi.
Qeyd edək ki, Ukrayna təklif olunan sülh planının hazırlanmasına daxil edilməyib. Ukrayna rəsmiləri sənədin yalnız ümumi müddəalarını alıblar, heç bir təfərrüat və ya onun işlənib hazırlanmasında iştirak etmək dəvəti olmadan. Trampın müttəfiqi və Rusiyaya qarşı sanksiyalar layihəsinin müəllifi respublikaçı senator Lindsey Graham “sülh planı”nın ortaya çıxmasından təəccübləndiyini bildirib. O qeyd edib ki, ABŞ-ın Ukraynanı hərbi cəhətdən dəstəkləməyə və təcavüzkarın üzərinə iqtisadi və resurs xərcləri qoymağa hazır olduğunu aydın nümayiş etdirməyənə qədər heç bir razılaşma uğurlu olmayacaq. "Mən bu barədə heç nə bilmirəm. Amma bunu deyəcəyəm: ümid edirəm ki, Putin Ukraynaya daha bahalı hərbi yardım göstərməyə davam etməkdə ciddi olduğumuza inanana qədər heç bir plan yoxdur - heç bir plan işləməyəcək", - Qrem deyib.
Xatırladaq ki, “Axios” noyabrın 19-da Donald Tramp administrasiyasının Ukraynada müharibəyə son qoymaq üçün gizli şəkildə yeni plan hazırladığını və bu barədə Moskva ilə məsləhətləşdiyini bildirmişdi. Plan 28 bənddən ibarətdir. KİV-in məlumatına görə, Ukrayna ABŞ-dan sülh təklifləri ilə bağlı “siqnallar” alıb. Lakin Kiyev planın müzakirələrində iştirak etməyib. Amerika hərbçilərindən ibarət nümayəndə heyətinin bu həftə Kiyevdə sülh sazişi layihəsini təqdim edəcəyi gözlənilir.
"Daha çox kapitulyasiya"
Amerika mediası iddia edir ki, ABŞ Ukraynaya müharibəni bitirmək üçün yeni plan təqdim edib və bu plana prezident Trampın xüsusi nümayəndəsi Stiv Vitkoff rəhbərlik edib. Axios daha əvvəl anonim mənbələrə istinadən xəbər vermişdi ki, yeni sülh planı dörd əsas kateqoriyaya bölünən 28 bənddən ibarət olacaq: Ukraynada sülh, təhlükəsizlik zəmanətləri, Avropada təhlükəsizlik və ABŞ-ın Ukrayna və Rusiya ilə gələcək münasibətləri. “Financial Times” iddia edir ki, plan artıq Ukrayna tərəfinə təqdim olunub, amma Kiyev bunu qəbuledilməz hesab edir.
“Axios”un sözlərinə görə, plan bütün Donetsk vilayətinin Rusiyaya təslim olmasını, ABŞ-ın Krım və Donbasın Rusiya əraziləri kimi tanımasını, Zaporojiya və Xerson vilayətlərində cəbhə xəttinin dondurulmasını nəzərdə tutur. "Ukrayna və onun tərəfdarları bunu Rusiyaya böyük güzəşt kimi qəbul edərdilər. Ağ Evin nöqteyi-nəzərindən, ABŞ rəsmisinin fikrincə, müharibə davam edərsə, Ukrayna onsuz da bu ərazini itirəcək və buna görə də dərhal razılığa gəlmək onun maraqlarına uyğundur", - Axios yazır. Nəşrin yazdığına görə, Tramp administrasiyası Donbas ərazisinin, yəni Ukraynanın könüllü olaraq çıxacağı Donetsk və Luqansk vilayətlərinin Rusiyanın nəzarətinə verilməsini, həm də demilitarizasiya zonasına çevrilməsini təklif edir. Zaporojye və Xerson vilayətlərində cəbhə xəttinin dondurulması, Rusiyanın hələ müəyyən edilməmiş bəzi əraziləri Ukraynaya verməsi ehtimalı ilə təklif edilir. Axios-a görə, ABŞ özü və Avropalı müttəfiqləri adından Krımı və Donbası rəsmən Rusiya əraziləri kimi tanıyacağını vəd edir, lakin Ukraynanı buna məcbur etməyəcək. “Axios” ukraynalı mənbəyə istinadən, planın Ukrayna ordusunun yarıya qədər azaldılmasını nəzərdə tutması barədə daha əvvəl yayılan məlumatı təsdiqləyib. Bütün bu güzəştlərin müqabilində ABŞ Ukrayna və Avropaya təhlükəsizlik zəmanətləri təklif edir, lakin bu təminatların dəqiq mahiyyəti aydın deyil.
Rusiyanın xeyrinə plan
Vladimir Putinin xüsusi nümayəndəsi Kirill Dmitriev Axios-a verdiyi müsahibədə planla bağlı nikbin olduğunu bildirib, çünki onun sözləri ilə desək, “Rusiyanın mövqeyi həqiqətən ilk dəfə eşidilir”. O əlavə edib ki, plan avqustda Alyaskada Rusiya və ABŞ prezidentlərinin müzakirə etdiyi prinsiplərə əsaslanır. Financial Times (FT) və Reuters-in müşahidəçilərinə görə, Amerikanın yeni sülh planı Rusiyanın tələblərinə əsaslanır. FT anonim mənbələrə istinadən yazır ki, Amerika planına başqa şeylərlə yanaşı, Ukrayna ordusunun yarıya bölünməsi və Ukraynanın bütün Donbasdan imtina etməsi daxildir. "Bu, Ukraynanın kapitulyasiyasına bərabərdir, insayderlər mənə deyirlər ki, bunlar sadəcə Kremlin maksimalist tələbləridir", - Miller yazıb.
Reuters çərşənbə günü axşam həmçinin bildirib ki, Amerika planına başqa şeylərlə yanaşı, Ukrayna ordusunun azaldılması da daxildir. İki mənbəyə görə, ABŞ Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenskiyə bu təkliflərlə razılaşmalı olduğunu açıqlayıb. RBC-Ukrayna əlavə edir ki, öz mənbələrinə görə, plana Ukraynanın uzaqmənzilli silahlara malik olmasına qadağa da daxildir.
Ukraynaya təzyiq
Təşəbbüslə tanış olan bir neçə şəxs FT-yə bildirib ki, Rusiya və ABŞ-ın yeni, radikal təklifi Kiyevi əhəmiyyətli güzəştlərə çağırır və prezident Vladimir Zelenski artıq onu qəbul etməyə çağırılıb. Danışıqlarla tanış olan mənbə Financial Times-a bildirib ki, planın hazırlanmasında bir qrup Rusiya və Amerikanın indiki və keçmiş məmurları iştirak edib, plan hələ hazırlanma mərhələsindədir.
Planı bu həftə Mayamidə Ukrayna Milli Təhlükəsizlik və Müdafiə Şurasının katibi Rustem Umerovla görüşən Witkoff Kiyevə təqdim edib. Əhəmiyyətli olan odur ki, plan həm də Ukraynadan əsas silah kateqoriyalarından imtina etməyi tələb edir və onun müdafiəsi üçün həyati əhəmiyyət kəsb edən ABŞ hərbi yardımının azaldılmasını nəzərdə tutur. Plan həmçinin rus dilinin Ukraynanın rəsmi dövlət dili kimi tanınmasını və Rus Pravoslav Kilsəsinə rəsmi statusun verilməsini nəzərdə tutur. Sənədlə tanış olan şəxs onu “Rusiyanın xeyrinə çox əyilmiş” çox ümumi sənəd kimi xarakterizə edib. Planla tanış olan başqa bir şəxs bunu “Putin üçün çox əlverişli” adlandırıb.
Planla tanış olan Kiyev rəsmiləri bildiriblər ki, bu, Kremlin maksimalist tələblərinə dərindən uyğundur və ciddi dəyişikliklər olmadan bu, Ukrayna üçün qəbuledilməz olacaq.
Ternopil qurbanları və ABŞ sülh planı
Rusiyanın hücumu nəticəsində Ternopolda ölən və yaralananların sayı sürətlə artmaqda davam edir. Fövqəladə Hallar Dövlət Xidməti Rusiyanın şəhəri atəşə tutması nəticəsində üçü uşaq olmaqla 26 nəfərin həlak olduğunu bildirib. Yaralıların sayı 18 uşaq olmaqla 92 nəfərə çatıb. Xilasedicilər yeddi uşaq olmaqla 46 nəfəri xilas ediblər. Noyabrın 19-u axşam saatlarına olan məlumata görə, dağılmış binada 26 nəfər itkin düşüb. Onlardan üçü uşaqdır.
Rusiya ordusu Kh-101 qanadlı raketləri ilə Ternopil şəhərində yaşayış binalarına zərbələr endiriblər. Bu barədə Ukrayna Hərbi Hava Qüvvələri məlumat yayıb. Hüquq-mühafizə orqanları hazırda rusların Ukrayna vətəndaşlarına qarşı növbəti terror aktını müəyyən etmək və sənədləşdirmək üçün raket qalıqlarını araşdırır. “Axios” xəbər verir ki, Donald Tramp administrasiyası gizli şəkildə Ukraynada müharibəyə son qoymaq üçün yeni plan hazırlayır və Moskva ilə məsləhətləşir. Sözügedən plan 28 bəndlik plandır. Ukrayna ABŞ-dan sülh təklifləri ilə bağlı “siqnallar” alıb. Lakin Kiyev planın müzakirələrində iştirak etməyib. ABŞ hərbi nümayəndə heyətinin bu həftə Kiyevdə sülh sazişi layihəsini təqdim edəcəyi gözlənilir. Zelenski Trampın sülh təşəbbüslərini şərh edərək, Ukraynanın mənalı formatlarda sülhün bərqərar olması üçün işləməyə hazır olduğunu bildirib. Müharibəyə son qoymaq səlahiyyəti yalnız ABŞ prezidenti Donald Trampa məxsusdur. NBC News yüksək rütbəli administrasiya rəsmisinə istinadən xəbər verir ki, ABŞ prezidenti Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsini dayandırmağa yönəlmiş 28 bəndlik sənədi təsdiqləyib. Qərar bu həftə qəbul edilib.
Bu arada...
Ali Rada energetika naziri Svitlana Qrinçuku vəzifəsindən azad edib. Müvafiq qərarı parlamentin çərşənbə günü, noyabrın 19-da keçirilən plenar iclasında 315 deputat dəstəkləyib. Nazirlər Kabineti Artem Nekrasovu Ukraynanın energetika naziri vəzifəsini icra edən təyin edib. Bu barədə nazirliyin mətbuat xidmətindən məlumat verilib.
Çərşənbə günü gecə Rusiya Ukrayna ərazisinə 524 raket və müxtəlif tipli pilotsuz təyyarələr atıblar. Düşmən kritik infrastruktura hücum etdi. Ukrayna Hərbi Hava Qüvvələrinə görə, hava hücumundan müdafiə və elektron döyüş bölmələri hədəflərin əksəriyyətini vurub və ya məhv edib. Düşmən Rusiyanın müvəqqəti işğal etdiyi Krımın Şatalovo, Kursk, Orel, Millerovo, Primorsko-Axtarsk və Qvardeyskoye yaşayış məntəqələrindən 476 ədəd “Şahed”, “Gerber” və digər pilotsuz uçan aparatları buraxıb. Təxminən 300-ə yaxın pilotsuz təyyarə hücuma məruz qalan “şahed” pilotsuz təyyarələrdir.
Yenidən Xarkov, Çerniqov, Dnepropetrovsk, Lvov, İvano-Frankivsk, Çerkassı və Donetsk vilayətlərində enerji infrastrukturu obyektlərinə raket və pilotsuz təyyarələrlə kütləvi zərbə endirilib. Energetika Nazirliyindən verilən məlumata görə, zərər çəkmiş bütün regionlarda enerji infrastrukturuna irimiqyaslı raket və dron hücumunun nəticələrinin aradan qaldırılması istiqamətində səylər davam edir. Həmçinin bildirilib ki, bərpa işləri zamanı Dnepropetrovsk vilayətində təmir briqadalarından biri atəşə tutulub. Tətil zamanı dörd işçi yaralanıb, hamısı xəstəxanaya yerləşdirilib.
Noyabrın 19-da gecə saatlarında Xarkovda Rusiyanın hücumu nəticəsində həlak olanların sayı 46-ya çatıb, o cümlədən 9 və 13 yaşlı iki uşaq. Noyabrın 19-da Rusiyanın Xarkovda gecə saatlarında hücumu nəticəsində ilkin hesablamalara görə, 40 evə ziyan dəyib, 3000-dən çox pəncərə sındırılıb. Terexovun sözlərinə görə, gecə yarısı ruslar 19 “şahed” pilotsuz təyyarə ilə Xarkova hücum edib. PUA-lardan biri partlaya bilməyib. Cümə axşamı Ukraynanın bütün bölgələrində 24 saat elektrik enerjisi kəsiləcək. “Ukrenerqo” qeyd edib ki, məhdudiyyətlər bugünkü və əvvəlki Rusiya raket və dronlarının enerji obyektlərinə kütləvi hücumlarının nəticələri ilə bağlıdır. Bununla belə, məhdudiyyətlərin vaxtı və əhatə dairəsi dəyişə bilər.
Cari günün əvvəlindən və saat 16:00-a olan məlumata görə, cəbhədə Ukrayna ordusu ilə rus işğalçıları arasında 140 döyüş toqquşması baş verib. Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahının məlumatına görə, hazırda toqquşmaların sayı dünənki rəqəmdən iki dəfə çoxdur. Ruslar səylərinin böyük hissəsini Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin 50-yə yaxın hücumunu dəf etdiyi Pokrovsk sektorunda cəmləşdirir.
Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Ali Baş Komandanı Aleksandr Sırski Pokrovsk sektorundakı bölmələrə baş çəkib, cəbhədəki vəziyyətlə bağlı müşavirə keçirib, qoşunların döyüş sursatı və maddi-texniki təchizatının gücləndirilməsinə göstəriş verib. O, əmin edib ki, Pokrovsk ərazisində düşmən həm hərəkət cəhdləri zamanı, həm də cəmləşmə rayonlarında aşkar edilərək məhv edilir.
V.VƏLİYEV
