Alyaskada Rusiya Trampa məğlub oldu 

Donald Trampla Vladimir Putinin 2025-ci il avqustun 15-də Ankoricdə baş tutan görüşü dünya siyasətinin yaxın mərhələsinin konturlarını dərhal müəyyənləşdirən hadisə oldu. Danışıqların formatı Vaşinqton tərəfindən sərt şəkildə qurulmuşdu: ABŞ tərəfdən yalnız prezident və dövlət katibi deyil, həm də güc strukturlarının, Konqresin və iqtisadi komandanın nümayəndələri iştirak edirdi. Bu isə institusional çərçivə yaradaraq hər addımın əvvəlcədən hesablanmasını və sonrakı sanksion-diplomatik mexanizmlərlə uzlaşdırılmasını təmin edirdi.

Kreml üçün danışıqlarda iştirak məcburi addım idi. Moskva ən azı sanksiyaların yumşaldılmasının müzakirəsi və ya Ukrayna xətti üzrə kompromis işarəsi gözləyirdi. Amma Ankoricin nəticələri əks istiqamətdə oldu. ABŞ nə güzəşt, nə də "dondurma" formulu təklif etdi. Tramp açıq şəkildə bəyan etdi ki, irəliləyiş yalnız Qərbin şərtlərinin yerinə yetirilməsi ilə mümkündür. Bu isə təşəbbüsün tam şəkildə Vaşinqtonun əlində olduğunu təsdiqlədi.

Məhz Ankoric məkanının seçilməsi də simvolik mesaj daşıyırdı. ABŞ, Rusiyanın artıq qaydaları diktə edə bilmədiyi sərhədləri və strateji rəqabəti xatırladan bir məkanı seçdi. Tramp üçün bu görüş liderliyin və gündəmi nəzarətdə saxlamaq qabiliyyətinin nümayişi oldu, Putin üçünsə siyasi mövqeyinin çıxışsız dar koridora sıxışdırıldığı an idi.

Ankoric danışıqları kompromisə yox, yeni reallığın təsbitinə çevrildi: Vaşinqton çərçivələri müəyyənləşdirir, Avropa transatlantik birliyi dəstəkləyir, Ukrayna əlavə arqumentlər qazanır, Kreml isə hər bir addımının onu daha da zəiflətməsinə şahidlik edir.

Danışıqlardan bir gün əvvəl Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrovun Ankorici ziyarəti isə diplomatik protokolun hüdudlarını aşan hadisə oldu. Rəsmi çəkilişlərdə Lavrovun sinəsində iri hərflərlə "SSRİ" yazılmış sviter geyindiyi görünürdü. İlk baxışdan təsadüfi görünən bu geyim elementi güclü siyasi manifestə çevrildi. Bu jest ironiyadan qəzəbə qədər geniş müzakirələr doğurdu. Kimlərsə bunu "trollinq", kimlərsə isə aqressiya nümayişi kimi qəbul etdi. Amma diqqətli müşahidəçi üçün bu, Rusiyanın dərin identiklik böhranının siqnalı idi.

SSRİ-nin dağılmasından sonra Rusiya yeni dəyərlər sistemi yarada bilmədi. Himn, atributlar, gerb kimi sovet simvollarına qayıdış tarixə ehtiram deyil, çıxış yolu tapmayan zorakı əvəzləmədir. Moskva öz kimliyini çağdaş dünyaya yad olan, diktatura, azadlıqdan məhrumiyyət və aqressiya ilə assosiasiya olunan kod üzərində qurmağa məcburdur.

Rusiyalı rəsmilərin istifadə etdiyi simvollar Medlin Olbraytın broşları kimi incə diplomatik jestlər deyil, kobud güc nümayişidir. Lavrovun "Kim Lavrovla danışmaq istəmirsə, Şoyqu ilə danışacaq" yazılı futbolkası bunun parlaq nümunəsidir. Amma Rusiyanın Ukraynada hərbi uğursuzluqlarından sonra bu tip mesajlar təhdid kimi yox, aciz səs kimi səslənir. SSRİ yazılı sviterin seçilməsi də təsadüfi deyildi: nə Rusiya imperiyası, nə də Alyaska obrazı ilə çıxış etmək imkanı qalmadığından, Moskvanın özünü dünyaya təqdim etmək üçün tək üslubu "sovet nisgili" oldu.

Simvolik nümayiş Rusiyanın özünü böyük dövlət, imperiyaların varisi kimi təqdim etməsi üçün nəzərdə tutulmuşdu. Lakin reallıq tam əksini göstərdi.

Donald Tramp ilə Vladimir Putinin Ankoric görüşü Amerika diplomatiyasının qələbəsinə çevrildi. Rusiya üçünsə bu görüş uğur deyil, tələyə düşmək idi. Putin dünyaya Moskvanın dialoqa hazır olduğunu göstərməyə, ən azı sanksiyaların yumşaldılacağına ümid etməyə çalışırdı. Amma Tramp oyunu elə qurmuşdu ki, Rusiyanın güzəşt istəyi nəticəsiz qaldı.

Putinin ABŞ prezidenti ilə bir masa arxasında əyləşməyə məcbur qalması özü-özlüyündə simvolik məğlubiyyət idi. Kreml illərlə "özünütəmin edən güc" obrazını qururdu. Amma Alyaskada dünya tam başqa Putini gördü - danışıqlar xahiş etmək məcburiyyətində qalan lideri.

Kremlə dörd zərbə vuruldu.
Birinci zərbə - danışıqların faktı idi. Tramp üçün bu, liderliyin nümayişi, Putin üçün isə məcburi addım oldu. Kreml artıq şərtləri diktə edən yox, onları dinləməyə məcbur qalan mövqeyə düşdü.

İkinci zərbə - konkret razılaşmaların olmaması. Putin Ankoricdən əliboş qayıtdı. Tramp isə qalib mövqedə idi: o, dünyaya göstərdi ki, Rusiya sülhə hazır deyil və bununla sanksion təzyiqlərin gücləndirilməsi üçün arqumentləri möhkəmləndirdi.

Üçüncü zərbə - ritorik müstəvidə idi. İndi Ukrayna diplomatik mübarizədə yeni silah qazandı. Kiyev tam haqlı olaraq deyə bilər: "Putin sülh istəmir. Bizə müdafiəni gücləndirməkdə kömək edin."

Dördüncü zərbə - strateji idi. Putin çuqçvanq vəziyyətinə düşdü. Onun atacağı hər bir addım vəziyyəti daha da ağırlaşdırır: müharibəni davam etdirmək resursların tükənməsinə və məğlubiyyətə aparır, ərazilərdən geri çəkilmək isə fiasko etirafı və nüfuz itkisi deməkdir.

Ankoric görüşü həqiqət anı oldu. O, göstərdi ki, Rusiya keçmişin simvolları ilə yaşayır və dünyaya yeni heç nə təklif edə bilmir. Lavrovun sinəsindəki "SSRİ" yazısı - bu, diaqnoz idi. Bu, Moskvanın keçmişdə ilişib qaldığının və gələcək qurmaq bacarığından məhrum olduğunun etirafı idi.

Putin üçün bu görüş strateji məğlubiyyətə çevrildi. Amerika göstərdi ki, sərt oynamağa hazırdır və məhz Vaşinqton, yox, Moskva oyunun qaydalarını müəyyənləşdirir. Rusiya isə bərabər səviyyədə danışmaq üçün arqumentsiz qalan, dialoqa can atan ölkə mövqeyində göründü.

Alyaska təkcə geosiyasi parçalanmanın yox, həm də Rusiya kimliyinin daxili böhranının simvoluna çevrildi. Kreml yenidən keçmişin xəyallarına sığındı, amma dünya aydın şəkildə göstərdi: keçmiş gələcəyi əvəz edə bilməz.

Ankoric görüşünün ikinci hissəsi artıq danışıqlar zalında deyil, dünya bazarlarında cərəyan etdi. Maliyyə meydanlarının və ekspert dairələrinin reaksiyası Trampın diplomatik uğurunun davamına çevrildi. ABŞ prezidenti göstərdi ki, Rusiyaya qarşı iqtisadi təzyiq alətləri Vaşinqtonun əsas təsir mexanizmi olaraq qalır.

Rusiya neft-qaz sektoruna yeni sanksiyaların mümkünlüyü barədə ilk bəyanatlar dərhal nəticə verdi: neftin qiyməti qalxdı, rubl isə dəyərdən düşdü. Tramp üçün bu, hesablanmış gediş idi. ABŞ həm öz enerji istehsalçılarını möhkəmləndirdi, həm də Avropa müttəfiqlərinə böhran şəraitində Vaşinqtonun enerji təhlükəsizliyini təmin etməyə hazır olduğunu nümayiş etdirdi.

Rusiya çıxılmaz vəziyyətə düşdü: karbohidrogen ixracı onun əsas gəlir mənbəyidir, lakin məhz bu sektor sanksiyalara qarşı ən həssas sahədir. Tramp manevr imkanlarını daraldaraq Kremlin qarşısında seçim qoydu: ya real güzəştlərə razı olmaq, ya da iqtisadi kəndirinin daha da sıxılması.

Avropa paytaxtlarının reaksiyası xüsusi əhəmiyyət daşıyırdı. Berlin, Paris və Varşava daxili fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, Ankoricin nəticələrini məmnunluqla qarşıladılar. Avropa üçün aydın oldu: Vaşinqton Kreml ilə "əsrin sövdələşmələri"nə getməyəcək və Ukraynanın təhlükəsizliyini qısamüddətli güzəştlərə dəyişməyə hazır deyil.

Bundan əlavə, sammit Avropa enerji şirkətlərinə də siqnal oldu. Sanksiya rejimini dolanmaq və ya Rusiyaya sərmayə yatırmaq cəhdləri indi daha da riskli görünür. Lavrovun "SSRİ" yazılı sviteri Moskvanın dəyişmək niyyətində olmadığını bir daha göstərdi, bu isə onunla iş görməyi toksik etdi.

Baltikyanı ölkələr və Polşa üçün Ankoric görüşü onların NATO-da səsinin eşidildiyinin təsdiqi oldu. Rusiya özünü tərəfdaş kimi deyil, təhdid kimi göstərdi və bu, Ukraynaya hərbi dəstəyin gücləndirilməsi və alyansın şərq cinahının möhkəmləndirilməsi üçün arqumentləri artırdı.

Kiyev üçün danışıqların nəticələri hədiyyə oldu. Real razılaşmaların olmaması Putinin sülhə hazır olmadığının daha bir sübutu kimi şərh edildi. Bu isə Ukrayna diplomatiyasına Vaşinqton və Brüssel qarşısında güclü arqument verdi.

İndi Zelenski və komandası əllərində inandırıcı bir formul tutublar: "Amerika Rusiyaya əl uzatdı, amma Moskva imtina etdi. Deməli, bizə təkcə müdafiə deyil, həm də hücum silahı lazımdır." Bu mesaj artıq NATO və Avropa İttifaqının kuluarlarında səslənir. Yaxın aylarda Ukraynaya yardım paketinin genişlənəcəyi, uzaqmənzilli raketlər və yeni HHM sistemlərinin daxil ediləcəyi gözlənilir.

Kreml üçün görüşün nəticələri dağıdıcı oldu. Təbliğat mediası danışıqların yekunlarını "bərabərhüquqlu fikir mübadiləsi" kimi təqdim etməyə çalışsa da, faktlar əksini göstərdi. Rusiya nə sanksiyaların yumşaldılması barədə ən kiçik işarə, nə də öz gündəmini diktə etmək imkanı əldə etdi.

Daha mühüm məqam odur ki, Ankoric sammiti Rusiya elitasına siqnal göndərdi. Ölkə daxilində getdikcə daha sərt səslənən suallar yaranır: əgər hər beynəlxalq sammit ardıcıl alçaldıcı nəticələr doğurursa, mövcud rəhbərlik milli maraqları nə dərəcədə effektiv müdafiə edir?

Ankoric dönüş nöqtəsinə çevrildi. ABŞ üçün bu, qlobal liderliyi möhkəmləndirməyə doğru atılmış addım idi; Avropa üçün - konsolidasiyaya imkan; Ukrayna üçün - diplomatik hücumun yeni mərhələsi. Rusiya üçünsə bu görüş onun strateji üfüqlərinin sürətlə daraldığını təsdiqlədi.

Ankoricin nəticəsizliyi "heç-heçə" deyil. Bu, fiqurların elə düzülüşüdür ki, Moskva hər gedişində vəziyyətini daha da pisləşdirir. Vaşinqton manevr azadlığını qorudu, müttəfiqlərini konsolidasiya etdi və sanksiyaları - ilk növbədə Rusiyanın enerji sektoruna və onu dəstəkləyənlərə qarşı - sərtləşdirmək hüququnu saxladı. Bazarlar artıq bunu hiss etdi: neft qiymətləri gözləntilərdən dolayı dəyişkənlik göstərdi, "ikinci dərəcəli" sanksiyalar və "kölgə donanması"na qarşı təzyiq mövzusu ön plana çıxdı.

Ankoricdən sonra "böyük sövdələşmə" pəncərəsi demək olar ki, bağlandı. İrəliləyiş olmaması halında "çox ciddi" nəticələr olacağı açıq bəyan edildi ki, bu da ikinci dərəcəli neft və neft məhsulları sanksiyaları, gəmilərin sığortalanması və sertifikasiyasına sərt nəzarət, üçüncü ölkələrdə emal proseslərinə təzyiq və ABŞ-da tarif tədbirləri deməkdir.

Kreml hələ də "köhnə" tələblərdə israr edir: Kiyevin NATO-dan imtinası, işğalların tanınması, "demilitarizasiya". Bu isə Qərb üçün qəbul edilə biləcək ticarət predmeti deyil, çünki hər hansı güzəşt ABŞ və Avropa siyasətində siyasi intihara bərabərdir. Nəticə budur: Ankoricdə heç bir razılaşma əldə olunmadı və ABŞ ilə Aİ-də Ukraynaya yardımı, o cümlədən uzaqmənzilli raketləri və əlavə HHM sistemlərini artırmaq tələbi böyüyür. Rusiyanın şəhərlərə növbəti raket zərbəsi Vaşinqtondakı məsləhətləşmələr fonunda bu prosesin yalnız sürətlənməsinə gətirəcək.

Ankoricdən sonra Berlinin, Parisin və Şərqi Avropa paytaxtlarının reaksiyası bir cümləyə sığır: Ukraynanın hesabına "böyük sövdələşmə" olmayacaq. Praktiki planda bu, sanksiyaların və hüquqi mexanizmlərin sinxronizasiyası, ortaq silah istehsalı proqramlarının genişlənməsi və NATO-nun şərq cinahının gücləndirilməsi deməkdir. Biznes müstəvisində isə nəticə aydındır: Rusiyaya investisiya toksik olaraq qalır, ikinci dərəcəli sanksiya riski isə yüksək olaraq qalır.

Rusiyanın xammal alıcıları indi Vaşinqton üçün ayrıca hədəfə çevrilib. Ankoricdən sonra vasitəçilərə və daşımacılara qarşı ünvanlı tədbirlərin ehtimalı artdı. Çin balanslı davranmağa, yüksək texnologiya seqmentlərində ikinci dərəcəli sanksiyalara düşməməyə çalışacaq. Hindistan isə istisnalar üçün bazarlıq edəcək. Amma artıq "cərimə tarifləri" və ikinci dərəcəli tədbirlər barədə müzakirələrin gündəmə gəlməsi belə rus nefti ilə əməliyyatları daha az proqnozlaşdırıla bilən və daha bahalı edir. Bu, fiziki həcmlərin dərhal azalması olmasa belə, Kremlin resurs bazasını daraldır.

Ankoric diplomatiyanın uğursuzluğu yox, reallığın üzə çıxması oldu: Moskva tanınma və güzəşt axtarışına gəlmişdi, amma kompromissiz tərəf damğası və təzyiqlərin sərtləşməsi perspektivi ilə qayıtdı. ABŞ hərəkət azadlığını saxladı, Avropa birliyini möhkəmləndirdi, Ukrayna əlavə siyasi arqumentlər qazandı. Rusiya isə - eyni keçmişin simvolları və gələcəkdəki boşluqla qaldı.

Qısaca desək, Kremlin qarşısında üç yol var - pis, daha pis və "muzey yolu". Və o, simvollara nə qədər çox müraciət edirsə, bir o qədər aydın görünür: strateji gələcəyi yoxdur.