Azərbaycanda elmi və akademik fəaliyyətlərin müasir rəqəmsal bazada toplanması üçün həyata keçirilən “Mərkəzi Rəqəmsal Repozitoriya” layihəsi ölkənin elmi ekosistemində əhəmiyyətli dönüş nöqtəsi hesab oluna bilər. Pilot olaraq seçilmiş 11 müəssisədə qurulacaq bu platformalar təkcə elmi nəşrlərin toplanmasını deyil, eyni zamanda milli elmin informasiya təhlükəsizliyi, gənc tədqiqatçılar üçün sosial lift imkanları və beynəlxalq elmi məkana inteqrasiya prosesini də gücləndirir.
Aznews.az şərh edir ki, Azərbaycanda son illərdə elmi jurnalların və konfransların sayı artıb, lakin elmi məqalələrin və nəticələrin dağınıq şəkildə saxlanması, məlumatın axtarışında çətinliklər və təkrarçılıq halları elmi dəyərin real reytinqinə və milli elmin tanıdılmasına əngəl törədirdi. Yaradılacaq rəqəmsal baza artıq hər bir tədqiqatçının işini vahid sistemdə qeydiyyata almaq, onların plagiat riski olmadan müəllif hüquqlarını qorumaq, yerli alimlərin beynəlxalq elmi bazalarda (məsələn, Google Scholar, Scopus və s.) daha asan görünməsini təmin etmək imkanını yaradır.
Xüsusilə Azərbaycanda magistr və doktorantların dissertasiya işlərinin tez-tez eyni mövzularda, bir-birinə bənzər strukturlarda təkrarlanması müşahidə edilirdi. Rəqəmsal repozitoriya vasitəsilə, məsələn, ADA Universitetində yazılmış bir tədqiqat işi Bakı Dövlət Universitetində və ya AMEA-nın institutunda təkrar təqdim oluna bilməyəcək, çünki hər yeni iş avtomatik şəkildə bazada yoxlanacaq. Bu, intellektual keyfiyyətin yüksəlməsinə və tədqiqatların daha yaradıcı olmasına təkan verəcək.
Eyni zamanda, bu baza gənc tədqiqatçılar üçün praktiki baxımdan bir yol xəritəsi rolunu oynayacaq: artıq yeni magistr və doktorantlar eyni mövzuda nələrin tədqiq olunduğunu, hansı istiqamətlərdə boşluq qaldığını dərhal görə biləcək. Bu isə elmi istiqamətlərin və tədqiqat planlarının daha rasional seçilməsinə gətirib çıxaracaq. Ölkədə artan patent müraciətləri, startup layihələri, ali məktəblərarası elmi müsabiqələrin nəticələri və yeni yerli innovasiyaların təqdimatı da həmin bazaya inteqrasiya olunsa, bu platforma milli elmin iqtisadi potensialının reallaşdırılması üçün əvəzsiz resursa çevrilə bilər.
Mərkəzi repozitoriyanın qlobal axtarış sistemlərinə açıq şəkildə inteqrasiya ediləcəyi qeyd olunur ki, bu da Azərbaycanın elmi məhsullarının xarici universitetlər, elmi fondlar və beynəlxalq tədqiqat şəbəkələri tərəfindən aşkar edilməsini asanlaşdıracaq. Məsələn, bu gün Azərbaycan alimlərinin “Web of Science” və ya “Scopus” bazalarına çıxış imkanları məhduddur və tez-tez yerli elmi işlər beynəlxalq səviyyədə tanınmır. Yeni rəqəmsal platforma vasitəsilə, ölkənin nəinki paytaxt, həm də region universitetlərinin gənc müəllifləri öz məqalə və layihələrini dünya auditoriyasına rahat şəkildə təqdim edə biləcəklər.
