Körpələri nə güldürür?

Danışmağa başlamazdan çox əvvəl gülüşlər saçan körpələr, əslində, insan ünsiyyətini anlamağa açar verən mənbə ola bilərlər. Sherg.az xəbər verir ki, Körpə gülüşü ilə bağlı tədqiqat aparan alimlər bu mövzuda olduqca maraqlı fikirlər irəli sürürlər.

Bir körpənin gülüşündən daha sevimli hansı səs ola bilər? Görünür ki, bu qığıldamaq çox vaxt sadəcə “ce-ə” oyunu və ya rəngli oyuncaqlardan qaynaqlanmır. Körpələrin gülüşlərinin səbəbi daha fundamental və dərindən gələn bir şeylə əlaqəlidir. İngiltərədən inkişaf psixologiyası üzrə mütəxəssis Caspar Addyman bu məsələyə işıq salır: “Körpələri və kiçik uşaqları nə güldürür?”

Körpələr danışmazdan əvvəl gülürlər, bu da gülüşü insanların dünyanı necə qavradıqlarını öyrənmək üçün ən qədim açar mənbələrdən biri edir. Londra Universiteti Goldsmithsdə çalışan Addyman ilk olaraq bununla maraqlanıb. Körpələrin necə öyrəndiyini başa düşmək istəyib, lakin yetkin insanlardan fərqli olaraq onlara sual verə bilməyib. Körpələr adətən ilk sözlərini 9-12 aylığında deyirlər, amma araşdırmalar göstərir ki, onlar çox daha erkən – həyatlarının təxminən 3-cü ayında gülməyə başlayırlar. Bəs körpələrin nə düşündüyünü onların gülüşündən öyrənmək mümkündürmü? Valideynlərə ünvanlanan “Körpəniz ilk dəfə nə vaxt güldü? Nəyə ən çox gülür? Hansı oyuncaqlar və oyunlar onları güldürür?” suallarından alınan cavablar, körpələrin ilk 3 ayda gülməyi öyrəndiklərini göstərir.

Dünyada ən çox oynanılan oyunlardan biri olan “ce-ə” körpələri ən çox güldürən oyundur. Əllər üzünü örtəndə körpələr qarşısındakı adamın yoxa çıxdığını düşünürlər və əllərini açanda gözlənilməz bir şəkildə yenidən ortaya çıxdığı üçün təəccüblənirlər. Maraqlısı odur ki, iki yaşında olan uşaqlar üçün bu təəccüb hissi artıq zəifləsə də, yenə də eyni şəkildə bu oyuna reaksiya verirlər. Əslində uşaqlar nəyə gülürlər?

Araşdırmalar göstərir ki, həyatın ilk dövrlərində gülüşün ən böyük səbəblərindən biri paylaşmaqdır. 2,5–4 yaş arası uşaqların komik cizgi filmini təkbaşına, bir dostları ilə və ya bir qrup uşağın içində izlədikləri zaman necə güldükləri müşahidə edilib. Nəticələr göstərib ki, uşaqlar cizgi filmini tək izlədiklərindən səkkiz dəfə çox, bir yoldaşla birlikdə izləyərkən gülürlər. Halbuki filmin komikliyi hər iki halda da eyni qiymətləndirilib. Böyük bir qrupda daha çox gülünəcəyi gözlənsə də, maraqlı olaraq uşaqlar tək yoldaşla izlədikləri qədər də qrupda çox gülməyiblər. Bu isə gülüşün sadəcə yoluxucu bir şey olmadığını, əksinə orada kiminləsə paylaşım və ünsiyyət siqnalı kimi rol oynadığını göstərir.

Addyman deyir: “Əgər bir sözlə cavab verməli olsaydım, ‘insanlar’ deyərdim. İki sözlə desəm, ‘böyüklərin diqqəti’. Və ya ‘insan əlaqəsi’.” “Ce-ə” oyununu misal gətirərək bildirir ki, körpələrin ən çox güldükləri an, üzünü açıb körpə ilə yenidən göz təması qurduğunuz andır. Körpənin gülüşü bu əlaqəni paylaşmağın və davam etdirməyin bir yoludur. Körpələr bununla sizinlə ünsiyyət qurur.

Addyman, gülüşün insanın başqaları ilə paylaşım ehtiyacının təkamül yolu ilə inkişaf etdiyini düşünür. Oxford Universitetindən antropoloq Robin Dunbar da gülüşün əcdad primatlarda tükləri təmizləmə davranışının yerini alaraq insanlar arasında ünsiyyət, inam və cəmiyyət hissini gücləndirdiyini irəli sürür. Körpələr üçün isə ünsiyyət imkanları çox məhdud olduğu üçün gülüş ikiqat əhəmiyyət kəsb edir.

Gülüşü saxtalaşdırmaq çətindir, ona görə də o, insanın özünü rahat hiss etdiyi zaman verdiyi səmimi siqnaldır. Bu baxımdan, gülüş həm sosial bir siqnal, həm də sosial birləşdirici funksiyası daşıyır: birlikdə gülmək insanı cəmiyyətə aid hiss etdirir.

Bir körpənin şirin gülüşü haqqında hələ də cavablandırılmamış çox sual var. Bu gülüşün öyrənmə prosesində hansı mərhələdə meydana gəldiyi də bunlardan biridir. Lakin indiyədək aparılan tədqiqatlardan öyrəndiyimiz vacib bir məqam var: körpələr göstərilən diqqəti görür və sizinlə danışa bilməsələr də ünsiyyət qurmağa çalışırlar.