İstedadlı insanların taleyi xüsusilə dönüş anlarında daha aydın görünür. 1990-cı il bütün Azərbaycan üçün faciəvi bir hədd oldu: Qara Yanvar, Bakının küçələrində qan, Qarabağdan ilk deportasiya dalğaları, Ermənistandan tamamilə qovulmuş 250 mindən çox azərbaycanlı… Hər bir soydaşımızın ölkəyə öz taleyi kimi sarıldığı bir dövr.
Elə həmin vaxt – Vətən yaralı və ağrı içində çırpınarkən – tanınmış azərbaycanlı baletmeyster Nailə Nəzirova əşyalarını yığdı, qızını götürdü və Fransaya getdi.
Uğurdan qaçışa
Nailə Nəzirova, əlbəttə, mübahisəsiz istedada sahib bir insandır. Təhsil, səhnə, quruluşlar, qabaqcıl teatrlarla əməkdaşlıq – bunların hamısı vardı. Bakıda onun adı var idi, ona hörmət edilirdi.
Amma ən ağır illərdə ona doğma torpağın acısını yaşamaqdan daha yaxın olan – çox uzaqlarda yeni həyat seçimi oldu.
Və elə orada, doğma şəhərindən minlərlə kilometr uzaqda o, bir çox azərbaycanlının sadəcə qəribəlik deyil, birbaşa ürək yarası kimi qəbul etdiyi qərar verdi.
Ölkənin anlamadığı evlilik
Ermənistandan azərbaycanlıların yalnız azərbaycanlı olduqları üçün qovulduğu; Qarabağda böyük savaşın ilk alovlarının göründüyü; On minlərlə ailənin evini, taleyini, yaxınlarını itirdiyi bir vaxtda…
Məhz həmin anlarda Nailə Nəzirova sovet-fransız şanson ifaçısı, özündən xeyli yaşca böyük, erməni əsilli Jak Duvalyana ərə getdi.
Jak Duvalyan (1920, Hələb – 26.03.2008, Paris) estrada müğənnisi, şanson ifaçısı idi. 1925-ci ildə ailəsi Parisə köçmüşdü. 1945-ci ildən solo konsertlər verməyə başlamışdı. Lakin 1954-cü ildə o, qəfil SSRİ-yə – İrəvana köçdü. Həmin illərdə xaricdə yaşayan ermənilər “vətənə qayıdıb Sovet ölkəsini qurmağa” çağırılırdı.
Bu ideya erməni diasporu arasında çox populyar idi. 1953-cü ilədək təxminən 150 min nəfər Ermənistana köçmüşdü.
1956-cı ildə o, Konstantin Orbelyanın orkestrində solist oldu və sovet estradasında fransızca, ermənicə, rusca və digər dillərdə oxuyan yeni bir ulduz yarandı. 1965-ci ildə isə dostu Şarl Aznavurun yardımı ilə SSRİ-dən qaçıb Parisə qayıtdı.
Parisə döndükdən sonra o, bir daha estrada səhnəsinə çıxmadı. Orada vokal məktəbi açdı və ömrünün sonunadək həmin məktəbi idarə etdi.
Görünür, Nailə Nəzirova ilə tanışlığı da hələ SSRİ-dəki illərə gedib çıxırdı. Jak Parisə qayıtdıqdan sonra belə onlar yazışmaqda davam etmişdilər.
Beləcə, ölkə üçün ən ağır vaxtlarda Nailə Nəzirova Azərbaycanı tərk edib Fransaya getdi və orada Duvalyanla evləndi.
Azərbaycanda buna münasibət aydın idi: mənəvi laqeydlik kimi qəbul olundu. Bakıda doğulub böyümüş bir qadın təkcə ölkəni tərk etmədi — taleyini elə bir şəxslə birləşdirdi ki, həmin illərdə onun soydaşları bizim tarixi torpaqlarda varlığımızı məhv edirdi.
Hətta anası tərəfdən erməni köklərinin olduğu barədə söz-söhbətlər də dolaşırdı. Heç kim bunu dəqiq demirdi, amma cəmiyyət sual edirdi: bəs bu seçimin arxasında nə dayanırdı? Niyə öz xalqının ağrısı ona təsir etmədi?
Skandallar, məhkəmələr, mübahisələr
Ölkədən və onun problemlərindən uzaqlaşsa da, Nəzirova konfliktlərdən uzaq düşmədi. Fransada və postsovet məkanında onun adı dəfələrlə müəllif hüquqları, quruluşlarla bağlı mübahisələr, teatrlarla və həmkarlarla çəkişmələr fonunda çəkildi.
Elə təsəvvür yaranırdı ki, Vətənin ümumi dərd günündə onu tərk edən bu insan elə həyatını da mübahisələr və qarşılıqlı suçlamalar içində davam etdirir. Bütün bunlar onun şəxsiyyətinə münasibəti daha da ziddiyyətli edirdi.
Tarix nöqtələri özü qoyur
Onun taleyi bizə xatırladır ki, istedad hər zaman sədaqət demək deyil. İnsan sənətdə usta ola bilər, amma elə bir seçim edər ki, öz xalqından və torpağından sonsuza qədər uzaq düşər.
Azərbaycan ağrıdan keçəndə, o – şəxsi olanı seçdi.
Ölkə birlik gözləyəndə – o üz çevirdi.
Xalqımız həmrəylik istəyərkən – o başqa yola getdi.
Və bu gün yalnız təəssüf qalır.
Azərbaycan mədəniyyətinin dayaqlarından biri ola biləcək bir insanın bu qədər uzağa getməsinə görə təəssüf.
Tarix səhnədə yaratdıqlarını da xatırlayacaq, amma ondan daha çox — öz Vətəni ən çox ehtiyac duyduğu anda nə etdiyini xatırlayacaq.
Qeyd: Məqalə Famil Nəbiyevin sosial media hesabından götürülərək tərcümə edilib.
