BAKI, 28 noyabr. TELEQRAF
“Bakı” Politoloqlar Klubunun rəhbəri, siyasi ekspert Zaur Məmmədov Teleqraf-ın suallarını cavablandırıb.
Onunla müsahibəni təqdim edirik:
- Zaur bəy, Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müstəvisində əldə edilən razılaşmalar fonunda bir çox qüvvələr hələ də öz maraqlarından imtina etmək istəmir. İndiki halda bu iddialar özünü daha çox hansı formada göstərir?
- Cənubi Qafqaz regionu ilə bağlı hər kəsin gözləntiləri var. Bu region ölkələri qarşısında da mühüm çağırışlar qoyur. Rusiya-Ukrayna müharibəsinin bitməsindən sonra bu və ya digər mövzularla bağlı ayrı-ayrı ölkələrin Azərbaycana qarşı təzyiqinə şahid olacağıq. Artıq bunu indi də görmək olur. Misal üçün, İran tərəfinin Azərbaycan dilli saytlarında ölkəmizin tənqid edilir, Bakı ilə İrəvan arasında beyin mərkəzlərinin, politoloqların görüşü, Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı irəliləyişlər istehza ilə qarşılanır. Bununla bağlı ölkəmizə qarşı ciddi təbliğat aparılır. Öz növbəsində Rusiya tərəfi də Azərbaycanın diaspor üzvlərinə qarşı ilin əvvəlindən başladılan siyasəti davam etdirir. Bu isə hər bir tərəfin öz təsir rıçaqlarından istəyi ilə bağlıdır. Bu yaxınlarda İrəvanda səfərdə olan “Exo Moskva” radiosunun sabiq baş redaktoru Aleksey Venediktovun açıqlamalarını da buna misal göstərmək olar. Bu adam həmişə ermənipərəst mövqeyi ilə seçilib. Əslində indiki halda onun kimilərinin bəyanatları bir daha göstərir ki, Rusiyada istər liberallar olsun, istərsə də mühafizəkarlar, heç nə dəyişmir. Çünki onların hamısı Cənubi Qafqaz və ətraf bölgələrlə bağlı oxşar və ya eyni fikirlərə malikdir. Bu Ukrayna və Cənubi Qafqazla bağlı eyni məntiqə əsaslanır.
- İndiki halda Rusiya sözçülərinin Qarabağ mövzusundan danışmaqda məqsədi nədir?
- Qarabağ mövzusu bağlanıb. Rusiyanın hakimiyyəti bunu yaxşı bilir. Bu Rusiya prezidenti və xarici işlər naziri tərəfindən də qəbul edilib. Yaxşı olardı ki, Venediktov kimiləri onların fikirlərinə diqqət yetirsin. Artıq özləri də etiraf ediblər ki, Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan Qarabağı Azərbaycanın ərazisi kimi tanıyıbsa, o zaman Rusiyadan nə isə gözləmək olmaz. Bu avtomatik olaraq proseslərə müdaxiləni aşağı salan məqamlardır. Ermənistan tərəfi bu məsələlərlə bağlı Azərbaycanla razılığa gəlibsə, Bakı ilə İrəvan bu ilin avqustun 8-də Vaşinqtonda ortaq məxrəc tapıbsa, o zaman Qarabağ ermənilərinin geri qayıdışı məsələsi heç kimlə müzakirə edilməyəcək. Azərbaycan bu mövzuya dair məsələləri heç kəslə müzakirə etmək niyyətində deyil.
- Rusiya-Azərbaycan münasibətləri sözsüz ki, sırf bu mövzunu əhatə etmir…
- Təbii ki, Bakı ilə Kreml arasında Xəzər dənizi, bölgənin karbohidrogen resursları, regionun təbii zənginlikləri və xüsusilə Şərq-Qərb marşrutu tərəflər arasında olduqca vacib məsələlər kimi önə çıxır. Avrasiyadakı dəhlizlərlə bağlı sözsüz ki, Rusiya və ABŞ-nin mövqelərinin də aydınlaşmasına ehtiyac var.
- Əsas çağırışlar nədən ibarətdir?
- Ukrayna müharibəsindən sonra Qazaxıstan, Azərbaycan, Ermənistan üçün bir qədər fərqli səmtdə çağırışların davam edəcəyi ehtimal olunur.
- Rusiya-Ukrayna müharibəsi başa çatdıqdan sonra nə dəyişəcək?
- Hər halda bu Rusiya-Ukrayna müharibəsinin necə bitməsindən asılı olacaq. Açıq şəkildə Tramp hakimiyyəti Ukraynanı güzəştə gedir və bu ölkə qurban verilir. Trampdan öncəki ABŞ hökumətlərinin də ayrı-ayrı ölkələri qurban verməsi halları baş verib. Əgər, 2008-ci il hadisələri Gürcüstanın, daha sonra Ukrayna torpaqlarının nəzarətə götürülməsi ilə nəticələndisə, bu dəfə mümkün ABŞ-Rusiya razılaşması Kreml ətrafında olan ölkələr üçün, ilk növbədə Qazaxıstan və Ermənistanla bağlı bir sıra ciddi reallıqları ortaya qoya bilər. Faktiki olaraq, ABŞ Rusiyanın iştirakı ilə bu və ya digər şəkildə dünyada öz ağalığını davam etdirir. Bununla da Ağ Ev Avropa ilə Rusiyanı bir-birindən uzaqlaşdırır. Sözsüz ki, Rusiyanın mövcudluğu Çin və Avropa İttifaqı arasında olan bir tərəzi hesab edilir ki, bu da ABŞ üçün lazımdır. Ona görə də Amerika lazım gələrsə, hər hansı bir regionu yenidən Rusiyaya güzəştə gedəcək.
- Azərbaycanın baş verənlər fonunda əsas yanaşmaları nədən ibarətdir?
- Rəsmi Bakı son 30 ildə olduğu kimi bundan sonra da öz təhlükəsizliyini təmin etməyə nail olacaq. Ukrayna hadisələri fonunda biz bunun açıq tezislərini görürük. Çünki bu gün Ukrayna Rusiya ilə saziş imzalamağa təhrik edilir. Vaxtilə Azərbaycan əraziləri də Ermənistan tərəfindən işğalda saxlanıldığı dövrdə rəsmi Bakı da müəyyən məsələlərə təhrik edilirdi ki, o keçmiş “status-kvo” ilə barışsın. Amma bütün bunlara baxmayaraq, Prezident İlham Əliyev Azərbaycan ərazilərini işğaldan azad etməyi bacardı. Hazırda Azərbaycanın strateji müttəfiqləri ilə hərbi-siyasi müqavilələri var ki, torpaqlarımıza qarşı təhdidlər olarsa, ərazilərimiz necə qoruna bilər. Bu kontekstdə Azərbaycan özü üçün müdafiə mexanizmləri qurub. Həmçinin Azərbaycanla Rusiya arasında qarşılıqlı olaraq dialoq davam etməkdədir. Bu yaxınlarda Rusiya nümayəndə heyəti Azərbaycanda səfərdə olub və tərəflər nəqliyyat xətlərinin istifadəsi ilə bağlı bir çox məqamları müzakirə ediblər. Ona görə də Bakı və Moskva arasında hansısa ziddiyyətlər vardısa, bunlar kənara atılaraq praqmatik siyasət yürüdülür. Rusiya da başa düşür ki, Azərbaycan olmadan Cənubi Qafqazda olan nəqliyyat qovşaqlarından istifadə çətinləşə bilər. Azərbaycanın təklif etdiyi layihələr Rusiya üçün də sərfəlidir. Kreml həmin layihələr vasitəsi ilə Yaxın Şərq, Türkiyə bazarına çıxa bilər. Bu mənada yeni layihələr və əldə edilən sabitlik Rusiyanın təhlükəsizliyi və iqtisadi maraqları üçün də əlverişlidir.
