Berlin razılaşacaq?
Polşa indi də Almaniyadan təzminat tələb edir. Belə ki, Polşa prezidenti Karol Navrotski İkinci Dünya müharibəsinin başlanmasının il dönümündə Qdansk şəhərində polşalı hərbçilərin məzarı önündə çıxış edərkən Almaniyanın Polşaya rəsmi şəkildə reparasiya ödəməsinin vacibliyini vurğulayıb. Prezident Navrotski bildirib ki, alman işğalı Polşa xalqına misilsiz fəlakətlər gətirib və bu ədalətsizlik hələ də tam şəkildə aradan qaldırılmayıb: “Biz yalnız tarixi xatırlamırıq, həm də ədaləti tələb edirik. Polşa milyonlarla insanını itirib, şəhərlərimiz dağıdılıb. Bu itkilərə görə Almaniya məsuliyyət daşımalıdır”, - deyə Navrotski əlavə edib ki, Almaniya Polşaya nasist işğalı illərində dəymiş ziyana görə təzminat ödəməyə borcludur: “Bunsuz iki ölkə arasında həqiqi mehriban qonşuluq münasibətləri qurmaq mümkün olmayacaq. Qərb qonşumuzla mehriban qonşuluq əsasında münasibətlər qura bilmək üçün biz təzminat məsələsini nəhayət, həll etməliyik, hansı ki, mən Polşa Respublikasının prezidenti kimi ümumi rifahımız üçün qeyd-şərtsiz tələb edirəm”. Xatırladaq ki, Polşa prezidenti Karol Navrotski bundan əvvəl Ukraynadan Volin qətliamına görə reparasiya ödənilməsini tələb etmişdi.
Qeyd edək ki, reparasiya anlayışı beynəlxalq hüquqda bir dövlətin digərinə vurduğu ziyanın ödənilməsi formasını ifadə edir. İkinci Dünya müharibəsindən sonra Almaniya bəzi ölkələrə təzminat ödəsə də, Polşaya təzminatın ödənilməsi məsələsi uzun illər mübahisəli olaraq qalır.
Almaniya Polşaya təzminat ödəyib
Məsələ ilə bağlı politoloq Rəşad Bayramov “Yeni Azərbaycan” qəzetinə şərhində qeyd edib ki, Almaniya 2005-ci ilə qədər Polşaya 228 milyon dollar dəyərində təzminat ödəyib.
“İkinci Dünya müharibəsində Almaniya törətdiyi misilsiz qətliamlara və dağıntılara görə SSRİ, ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, hətta Polşanın özü daxil olmaqla bir çox dövlətlərə təzminat ödəyib. Təbii ki, təzminat böyük məbləğ şəkilində ödənilib. Belə bir hal da olub ki, Almaniya bəzi ölkələrə təzminat ödəmək əvəzinə həmin ölkələri öz istehsalı olan yüksək keyfiyyətli texniki vasitələrlə təmin edib. Polşanın yeni dövlət rəhbərinin Almaniyadan təzminat tələb etməsinə gəlincə, bu məsələdə xüsusi məqamlara diqqət yetirmək lazımdır. Polşanın Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunun 2005-ci ildə açıqladığı rəsmi statistikaya görə, Almaniya tərəfindən Polşaya 228 milyon dollar həcmində müvafiq təzminatlar ödənilib. Buna baxmayaraq, 2019-cu ildə Polşanın o vaxtki dövlət rəhbərliyi yenidən bu məsələni qaldıraraq Almaniyadan əlavə 900 milyon dollar dəyərində təzminat ödənilməsini tələb etdi. Amma sonra Polşa bu iddiasından geri çəkildi”, - deyə R.Bayramov qeyd edib ki, Almaniya Polşaya əlavə təzminat ödəməyə hazırdır. “2024-cü ilin yay aylarında Almaniyanın sabiq kansleri Olaf Şolts İkinci Dünya müharibəsində həlak olan Polşa qurbanlarının ailələrinə təzminat ödəmək, hətta Polşanın müdafiə qabiliyyətinə maliyyə ayırmağa hazır olduğunu bəyan etmişdi - o, bildirmişdi ki, Berlin Nasist Almaniyasının təcavüzünə məruz qalan polşalı qurbanlara 100 milyon avro dəyərində təzminat ayıra bilər. Bu rəqəm çərçivəsində 50 min nəfərə kompensasiyanın ödənilməsi nəzərdə tutulmuşdu. Lakin bu məsələ açıq olaraq qalır - hələ ki, nə Almaniya, nə də Polşa tərəfindən bu istiqamətdə addımlar atılmayıb”.
Aİ daxilində siyasi parçalanma baş verə bilər?
“Hazırkı dövrdə Polşanın bu məsələni gündəmə gətirməsi başa düşülən deyil. Amma hesab etmirəm ki, təzminat məsələsi Polşa-Almaniya münasibətlərinə ciddi xələl gətirəcək. Berlin ilə Varşava arasında təzminat ətrafında mübahisənin Avropa İttifaqının daxilində mövcud siyasi vəziyyətə təsir edəcəyinə inanmaq sadəlövhlük olardı. Aİ-nin daxilində heç bir siyasi parçalanma baş verməyəcək,” - deyə R.Bayramov əlavə edib ki, iki ölkə arasında təzminat məsələsini həll etmək üçün xüsusi komissiya yaradıla bilər: “Bu məsələni dialoq çərçivəsində həll etmək mümkündür. Almaniya Polşaya müəyyən miqdarda əlavə təzminat ödəməyə hazırdır. Bu, Berlin üçün problem deyil”.
Yunis ABDULLAYEV
