Azərbaycan İranla Naxçıvan Muxtar Respublikası üçün qaz svop əməliyyatları üzrə sazişin müddətini uzadıb və tədarük sxeminə Türkmənistan qazını daxil edib. Bu barədə SOCAR-dan olan 3 mənbə məlumat verib.
2005-ci ildən qüvvədə olan iyirmi illik saziş çərçivəsində Azərbaycan qazı Astaradan İrana ötürülür, İran isə onu Culfa üzərindən Naxçıvana çatdırırdı.
Müxtəlif dövrlərdə sutkalıq maksimum həcmlər 6 milyon kubmetrə çataraq, ölkənin əsas hissəsindən təcrid olunmuş, İran, Türkiyə və Ermənistanla həmsərhəd olan muxtar bölgənin enerji təminatını təmin edirdi.
Bu il uzunmüddətli kontrakt başa çatıb, lakin tərəflər onu orta müddətli əsasda və daha yumşaq şərtlərlə uzatmaq barədə razılığa gəliblər.
Yeni sazişə görə, Naxçıvana sutkada bir milyon kubmetrədək qaz veriləcək. Bunun müqabilində İran Türkmənistandan qaz qəbul edir, bir hissəsini daxili ehtiyaclar üçün istifadə edir, digərini isə Naxçıvana yönləndirir.
Azərbaycan isə Astaradakı qazkompressor stansiyası vasitəsilə kompensasiya edərək balansı qoruyur.
Martın əvvəlindən Naxçıvan həm də Türkiyənin İğdır şəhərindən Sədərək rayonuna çəkilən yeni boru kəməri ilə qaz alır ki, bu da muxtariyyətin enerji təhlükəsizliyini əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirib.
İran üçün bu cür sxemlər strateji əhəmiyyət daşıyır. 2025-ci ilin martında Tehran Türkmənistanla türkmən qazının Türkiyəyə svop tədarükü barədə saziş imzalayıb.
“Türkmənqaz” dövlət şirkəti illərdir boş qalan İran–Türkiyə ixrac boru kəmərindən istifadə etməyə başlayaraq BOTAS şirkətinə ildə 4 milyard kubmetrə qədər qaz göndərməyə razılaşıb.
Beləliklə, yazdan etibarən İran gündəlik 6 milyon kubmetrədək türkmən qazını Türkiyə ilə dəyişərək həm sıx məskunlaşmış şimal-şərq vilayətlərini, həm də sənaye mərkəzlərini təmin etmək imkanlarını artırıb.
Türkmənistan üçün bu əməkdaşlıq Qərb istiqamətində qaz ixracının inkişafı baxımından yeni perspektivlər açır, baxmayaraq ki, hələlik söhbət nisbətən kiçik həcmli tədarüklərdən gedir. Türkmən qazının əsas ixrac axınları isə hələ də Çinə yönəlib.
Türkiyənin svop layihələrinə qoşulması onun regional qaz nəqli qovşağı rolunu gücləndirir. Azərbaycanın iştirakı isə Türkmənistan, İran, Azərbaycan və Türkiyə arasında qarşılıqlı fayda və dəstəyə əsaslanan enerji əməkdaşlığının əlavə konturunu formalaşdırır.
N.Təbrizli
