Ulusal.az xəbər verir ki, ABŞ prezidenti Donald Trampın vasitəçiliyi ilə bu ayın əvvəlində Azərbaycan və Ermənistan arasında imzalanan tarixi saziş regionda yeni geosiyasi reallıq yaradıb. Fox News yazır ki, sənəd ABŞ-a Zəngəzur dəhlizinin 99 illik icarəsini verir və bu marşrut Avropaya gedən ən mühüm ticarət və enerji xəttinə çevriləcək. Ən diqqətçəkən məqam isə odur ki, dəhliz tamamilə İrandan yan keçir və bununla da Tehran rejiminin strateji maraqlarına ağır zərbə vurur.
İran kökənli amerikalı jurnalist və dissident Banafşəx Zand Fox News Digital-a açıqlamasında bu addımı ABŞ üçün “möhtəşəm bir qazanım” və Tehran üçün “sərt sillə” kimi dəyərləndirib. Onun sözlərinə görə, bu, yalnız iqtisadi üstünlük deyil, həm də İranın bölgədəki təsirini minimuma endirən strateji dönüş nöqtəsidir. Zand əlavə edib ki, zamanla bu marşrut üzərində ABŞ hərbi bazalarının yerləşdirilməsi ehtimalı da gündəmə gələ bilər və bu, həm İran, həm də Rusiya üçün əsl “şahmat vəziyyəti” deməkdir.
Ekspertlər də sazişin əhəmiyyətini təsdiqləyirlər. Demokratiyanın Müdafiəsi Fondunun direktoru Behnam Ben Taleblu qeyd edib ki, bu dəhliz İranın Cənubi Qafqazda nə qədər zəiflədiyini göstərən simvolik bir fürsətdir. Onun fikrincə, TRIPP adlandırılan – “Trump Route for Peace & Prosperity” (Trampın Sülh və Çiçəklənmə Yolu) layihəsi yalnız Azərbaycanın və Ermənistanın deyil, həm də Avropanın enerji təhlükəsizliyi baxımından tarixi dönüş nöqtəsidir.
Mütəxəssislərin rəyinə görə, Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı 99 illik müqavilə Avropanı İran və Rusiyanın enerji şantajından qurtaracaq, ABŞ şirkətlərinə isə yeni tranzit və telekommunikasiya imkanları qazandıracaq. Bu marşrut Xəzər hövzəsindən Avropaya qədər uzanan nəhəng nəqliyyat dəhlizinə çevriləcək və strateji əhəmiyyəti ilə İpək Yolunun yeni versiyası kimi dəyərləndiriləcək.
Tehran üçünsə bu razılaşma həm daxildə, həm də beynəlxalq miqyasda sarsıdıcı nəticələr doğura bilər. İran rejimi artıq iqtisadi çöküş, sosial böhran və beynəlxalq təcrid fonunda daha da zəifləyir. Fox News yazır ki, Zəngəzur dəhlizi razılaşması ABŞ-ın İrana qarşı son onilliklərdə vurduğu ən ciddi strateji zərbədir.
Beləliklə, Trampın vasitəçiliyi ilə imzalanmış Azərbaycan–Ermənistan paktı yalnız münaqişənin həllinə deyil, həm də bütün regionda güc balansının dəyişməsinə səbəb olur. Bu sənəd İran rejiminin təcridini dərinləşdirir, Rusiyanın təsir imkanlarını daraldır və ABŞ-a Cənubi Qafqaz üzərindən Avropaya uzanan yeni enerji və ticarət arteriyası qazandırır.
