Azərbaycanın geosiyasi baxışları və hərbi-strateji planları artıq təkcə Cənubi Qafqaz və Xəzər hövzəsi ilə məhdudlaşmır.
Yeni Müsavat Media Qrupunun rəhbəri, Əməkdar jurnalist Rauf Arifoğlu Sevinc Telmanqızının təqdim etdiyi “Canlı debat” proqramında bu mövzuda xüsusi diqqət çəkən açıqlamalar verib. O bildirib ki, indiyədək hər kəs Türkiyənin Azərbaycanda hərbi baza qurmasından danışsa da, əslində Azərbaycanın Türkiyədə hərbi hissə yaratması və Ağ, eləcə də Qara dənizdə Türkiyə ilə birgə hərbi donanma formalaşdırması daha aktual mövzudur.
Arifoğlu qeyd edib ki, Şuşa Bəyannaməsi Azərbaycan və Türkiyə münasibətlərini strateji müttəfiqlik səviyyəsinə qaldırıb və hazırda Azərbaycanın maraq vektorları artıq Aralıq dənizi (Ağ dəniz) akvatoriyasından keçir. Onun sözlərinə görə, Bakı indi dövlət olaraq Yaxın Şərqin ən təsirli oyunçularından birinə çevrilməkdədir və bu reallıq həm regionun, həm də qlobal güclərin planlarını dəyişə bilər.
Bu yanaşma yalnız publisistik ritorika deyil, son illərdə formalaşan yeni təhlükəsizlik memarlığı ilə tam uyğun gəlir. Şuşa Bəyannaməsi iki qardaş ölkə arasında hərbi-siyasi ittifaqı rəsmiləşdirən sənəd kimi qəbul olunur. Eyni zamanda Azərbaycanın enerji və nəqliyyat layihələri artıq TANAP və TAP vasitəsilə Xəzərdən Aralıq dənizinə çıxışı təmin edib, Zəngəzur dəhlizi layihəsi isə Azərbaycanın Türkiyə ilə quru əlaqəsini daha etibarlı və dayanıqlı edəcək. Bütün bunlar Azərbaycanın hərbi-logistik baxımdan da bölgədə yeni imkanlara sahib olacağı anlamına gəlir.
Böyük güclərin prizmasından yanaşanda isə bu planların yaratdığı narahatlıq daha aydın görünür. İran üçün Azərbaycanın hərbi-strateji maraqlarının Aralıq dənizinə qədər uzanması təhlükəli presedentdir. Çünki bu halda İran həm şimal sərhədlərində, həm də Suriyada və Livanda təsir zonasında Türkiyə ilə birlikdə Azərbaycan faktorunun artan təsirini hiss edəcək. Üstəlik, Bakı ilə Təl-Əviv arasında mövcud hərbi əməkdaşlıq İran üçün daha da narahatedicidir.
Rusiyanın narahatlığı isə ilk növbədə Azərbaycanın Türkiyə vasitəsilə Qara dənizə, oradan da NATO platformalarına çıxış imkanlarını genişləndirməsi ilə bağlıdır. Moskva hər zaman Azərbaycanın yalnız Xəzərlə məhdudlaşan təsir dairəsinə sahib olmasını istəyib. İndi isə Bakı Qara və Ağ dənizdə (Aralıq dənizi) potensial hərbi mövcudluqla Rusiya üçün yeni təhlükəsizlik dilemması yaradır.
Qərb üçün isə Azərbaycan-Türkiyə hərbi inteqrasiyası həm faydalıdır, həm də müəyyən mənada risklidir. ABŞ və Avropa Birliyi bu əməkdaşlığı Rusiyaya qarşı regional balans üçün faydalı saysa da, Türkiyənin NATO daxilində daha sərbəst və bəzən müstəqil oyun oynamaq istəyi onları ehtiyatlandırır. Eyni zamanda Azərbaycanın İsraillə sıx hərbi əlaqələri də Qərbin region strategiyasında əlavə suallar doğurur.
Beləliklə, Rauf Arifoğlunun “Azərbaycan Türkiyədə hərbi baza qura və Ağ, Qara dənizlərdə Türkiyə ilə birgə donanma formalaşdıra bilər” fikirləri təkcə medial tezis deyil, həm də bölgədə mövcud strateji status-kvonu əsaslı şəkildə dəyişə biləcək real ssenari kimi görünür. Bu, həm İrana, həm Rusiyaya, həm də Qərbə Azərbaycanın gələcəkdə yalnız Cənubi Qafqazın deyil, Yaxın Şərqin də hərbi-siyasi güc mərkəzlərindən birinə çevriləcəyini açıq şəkildə xatırladır.
Musavat.com
