"Düzdür, süni intellekt (AI) bu gün həyatımızın çoxsaylı sahələrinə daxil olub və bəzi işləri daha sürətli, daha dəqiq şəkildə yerinə yetirə bilir". Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında texnoloq Elvin Həsənov deyib.
O bildirib ki, məsələn, məlumatların sürətli emalı, böyük verilənlərin təhlili və müəyyən rutin tapşırıqların avtomatlaşdırılması kimi sahələrdə AI çox effektivdir. Lakin bu, o demək deyil ki, süni intellekt həkimi, müəllimi, jurnalisti və ya digər peşə sahiblərini tamamilə əvəz edə bilər: "Çünki bu peşələr təkcə texniki bilikdən ibarət deyil, burada insan münasibəti, empatiya, psixoloji yanaşma və yaradıcı düşüncə kimi çox incə və mürəkkəb elementlər ön plandadır.
Məsələn, müəllim yalnız dərsi izah edən şəxs deyil. O, eyni zamanda uşağın halını anlayan, onun emosional vəziyyətini hiss edən, onu motivasiya edən və inam verən bir insan olaraq fəaliyyət göstərir. Uşağın məktəbdə, sinifdə yaşadığı sosial və emosional problemləri görüb ona uyğun yanaşma qurmaq, onun inkişafına şərait yaratmaq müəllimin ən önəmli vəzifələrindəndir. Bu, sırf bilik verməkdən daha çox psixoloji dəstək və insan münasibəti tələb edir ki, süni intellekt bunu tam şəkildə təmin edə bilməz.
Həkim peşəsi də yalnız tibbi analizlər və diaqnoz qoymaqdan ibarət deyil. Həkim pasiyentin yalnız laboratoriya nəticələrinə yox, onun ümumi fiziki və psixoloji vəziyyətinə, ruh halına diqqət yetirir. İnsanla şəxsən ünsiyyət, onun qorxularını anlamaq, xəstə ilə etibarlı münasibət qurmaq – bunlar həkimlik peşəsinin ayrılmaz hissələridir. Həkimin xəstənin emosional vəziyyətini qiymətləndirərək ona psixoloji dəstək verməsi, müalicənin effektini artırmaq üçün vacibdir və süni intellektin hazırda yerinə yetirə bilməyəcəyi funksiyalardandır.
Jurnalist isə təkcə məlumatı yaymır. O, cəmiyyətin nəbzini tutan, baş verənləri dərk edən və bu məlumatı doğru, məsuliyyətli şəkildə ictimaiyyətə çatdıran şəxsdir. Jurnalistin işi informasiyanı seçmək, analiz etmək və cəmiyyətin maraqlarını nəzərə alaraq obyektiv və balanslı şəkildə təqdim etməkdir. Bu, yalnız faktların ötürülməsi deyil, həm də dərin düşüncə, etik dəyərlər və peşə məsuliyyəti tələb edən bir fəaliyyətdir.
Bütün bu məsələlərdə süni intellekt yalnız alət kimi çıxış edir. O, müəllimə dərs planını daha yaxşı qurmağa, həkimə ilkin tibbi analizləri təhlil etməyə, jurnalistə isə məlumatları sürətlə sistemləşdirməyə və təhlil etməyə kömək edə bilər. Amma qərar qəbul etmək, insanın emosional durumunu anlamaq, yaradıcı və etik yanaşmalar tətbiq etmək kimi yüksək səviyyəli insan keyfiyyətlərini süni intellekt təqlid edə bilməz. Bu baxımdan, süni intellekt bizi tam əvəz etmək üçün deyil, işimizi daha səmərəli və məhsuldar həyata keçirmək üçün bir vasitə olaraq qəbul edilməlidir. Vacib olan onu düzgün idarə etmək, insan və maşın əməkdaşlığında balans yaratmaqdır. İnsan təcrübəsi, empatiyası və yaradıcı düşüncəsi ilə süni intellektin sürət və gücünün birləşməsi, gələcəyin peşə sahələrinin inkişafı üçün ən ideal yanaşmadır. Beləliklə, süni intellekt insan potensialını artıran, ona dəstək verən bir güc kimi istifadə olunmalıdır, əvəz edən kimi yox. Bu yanaşma həm peşə sahiblərinin dəyərini qoruyacaq, həm də cəmiyyətin inkişafına mühüm töhfələr verəcəkdir.
Müəllif: Günel Rəşadqızı
