2020-ci ilin payızında Azərbaycan tarixi bir dönüş nöqtəsinə qədəm qoydu. Otuz ilə yaxın davam edən işğal və ədalətsizlik dövrünə son qoymaq üçün xalq bir yumruq kimi birləşdi, ordumuz isə Vətən torpaqlarını azad etmək məqsədilə müqəddəs savaş – İkinci Qarabağ müharibəsinə başladı. Ermənistan silahlı qüvvələrinin genişmiqyaslı hücumuna cavab olaraq Azərbaycan Ordusu bütün cəbhə boyu əks-hücum əməliyyatlarına başladı. Müharibənin ilk günlərindən etibarən ordumuz strateji istiqamətlərdə mühüm irəliləyişlər əldə etdi. 27 sentyabrda başlayan bu müharibə 44 gün davam etdi və Azərbaycanın parlaq Qələbəsi ilə başa çatdı.
Oktyabr ayı ərzində Azərbaycan Ordusunun ardıcıl uğurları artıq müharibənin gedişini köklü şəkildə dəyişdi. Füzuli, Cəbrayıl, Zəngilan və Qubadlı rayonlarının azad olunması cənub cəbhəsində Ermənistan ordusunun müdafiə xəttini tamamilə sarsıtdı. Bu mərhələ göstərdi ki, Azərbaycan dövləti uzun illər ərzində apardığı ordu quruculuğu siyasətini müharibə meydanında real nəticəyə çevirə bilib.
Noyabrın 8-də isə müharibənin taleyini həll edən əsas hadisə baş verdi – qədim Azərbaycan şəhəri və Qarabağın tacı sayılan Şuşa azad edildi. Şuşa əməliyyatı həm hərbi taktika, həm də mənəvi-psixoloji baxımdan dönüş nöqtəsi oldu. Şəhərin dağlıq və əlverişsiz relyef şəraitində azad edilməsi Azərbaycan əsgərinin döyüş ruhunun və peşəkarlığının bariz göstəricisinə çevrildi. Məhz bu əməliyyat düşmənin müqavimət gücünü tam qırdı və Ermənistan rəhbərliyini məğlubiyyəti qəbul etməyə məcbur etdi. Nəticədə noyabrın 10-da imzalanan üçtərəfli bəyanatla müharibə başa çatdı.
Vətən müharibəsinin hərbi əməliyyatları mərhələli şəkildə aparıldı. İlk mərhələdə cənub istiqamətində həyata keçirilən hücumlar Füzuli və Cəbrayıl rayonlarının azad olunmasına, yəni Qarabağla İran sərhədinə nəzarətin bərpa edilməsinə şərait yaratdı. Bu, Azərbaycanın logistik üstünlüyünü artırdı və növbəti mərhələlərdə əməliyyatların daha çevik aparılmasına imkan verdi.
İkinci mərhələdə Hadrutun azad edilməsi böyük strateji və simvolik əhəmiyyət daşıyırdı – bu, illər sonra Qarabağ bölgəsində işğaldan azad edilən ilk iri yaşayış məntəqəsi idi. Şimal istiqamətində Suqovuşanın azad edilməsi isə su ehtiyatlarına nəzarəti təmin etməklə yanaşı, mühüm kommunikasiya xətlərinə strateji nəzarət imkanı qazandırdı.
Oktyabrın sonlarına doğru Zəngilan və Qubadlının azad edilməsi ilə Azərbaycan Ordusu Araz çayı boyunca dövlət sərhədini bərpa etdi. Bu, həm coğrafi, həm də hərbi baxımdan əhəmiyyətli hadisə idi: Azərbaycan ordusu Qarabağı cənubdan tam nəzarət altına aldı və düşmənin manevr imkanlarını minimuma endirdi.
Həlledici mərhələ isə Şuşa uğrunda döyüşlər oldu. Qısa müddət ərzində yüksək dağlıq şəraitdə həyata keçirilən bu əməliyyat hərb tarixində analoqu az olan bir taktiki uğur kimi dəyərləndirilir. Prezident İlham Əliyevin də qeyd etdiyi kimi, “Şuşa əməliyyatından sonra düşmən ordusunun beli qırıldı” və bu hadisə müharibənin nəticəsini müəyyənləşdirdi.
10 noyabr 2020-ci ildə imzalanan üçtərəfli bəyanatla Ermənistan kapitulyasiyaya məcbur edildi. Bəyanata əsasən, Azərbaycan Ağdam, Kəlbəcər və Laçın rayonlarını hərbi əməliyyatsız, sülh yolu ilə geri aldı. Bu, Azərbaycanın diplomatik müstəvidə də strateji üstünlüyə malik olduğunu göstərdi.
44 günlük Vətən müharibəsi nəticəsində Azərbaycan 5 şəhər, 4 qəsəbə və 286 kəndi işğaldan azad etdi. Bu, təkcə ərazi bütövlüyünün bərpası deyil, həm də illərdir BMT Təhlükəsizlik Şurasının icra olunmayan qətnamələrinin Azərbaycan tərəfindən faktiki olaraq həyata keçirilməsi demək idi.
Nəticə etibarilə, Vətən müharibəsi Azərbaycanın dövlətçilik tarixində yeni mərhələ açdı. Bu müharibə göstərdi ki, milli birliyə, güclü siyasi iradəyə və müasir orduya sahib olan xalq heç bir beynəlxalq təzyiqə boyun əymədən öz haqq işini reallaşdıra bilər. Azərbaycanın qazandığı bu Qələbə həm regionda yeni geosiyasi reallıq yaratdı, həm də ədalətin gec də olsa, bərqərar olmasının simvoluna çevrildi.
44 günlük Vətən müharibəsi Azərbaycanın müasir tarixində təkcə hərbi uğur kimi deyil, həm də milli kimliyin, dövlətçilik prinsipinin və tarixi ədalətin bərpası kimi qiymətləndirilir. Bu Qələbə nəticəsində Azərbaycan yalnız işğal altında olan torpaqlarını azad etmədi, həm də beynəlxalq hüquqa əsaslanan haqlı mövqeyini praktik reallığa çevirdi.
Azərbaycan xalqı 28 il ərzində həsrət qaldığı yurd yerlərinə yenidən sahib çıxaraq mənəvi bütövlüyünü bərpa etdi. Üçrəngli bayrağımız illərdir düşmən tapdağı altında qalan şəhər və kəndlərimizdə qürurla dalğalanmağa başladı. İşğal illərində dağıdılmış, viran qoyulmuş şəhərlər yenidən dirçəliş mərhələsinə qədəm qoydu. Bununla da, tarix boyu regionun sabitliyini pozan “Dağlıq Qarabağ münaqişəsi” anlayışı tarixin arxivinə göndərildi.
Müharibədən sonra formalaşan yeni inzibati-siyasi reallıqlar bu prosesin məntiqi davamı oldu. 2021-ci ildə Prezident İlham Əliyevin fərmanı ilə Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarının yaradılması azad edilmiş ərazilərin sosial-iqtisadi sistemə inteqrasiyasını təmin etməyə yönəldi. Bu addım göstərdi ki, Azərbaycan təkcə ərazi bütövlüyünü deyil, həm də həmin torpaqların iqtisadi və sosial dirçəlişini dövlət siyasətinin əsas prioritetinə çevirib.
Azərbaycan Ordusunun göstərdiyi şücaət, həm də müasir hərb tarixində yeni səhifə açdı. Ermənistanın illərlə qurduğu istehkam sisteminin qısa müddətdə darmadağın edilməsi, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin döyüş meydanında yüksək texnologiyaları – xüsusilə pilotsuz uçuş aparatlarını – peşəkar şəkildə tətbiq etməsi, müharibəni XXI əsrin “ağıllı müharibələr” modelinə yaxınlaşdırdı. Bu təcrübə bu gün də beynəlxalq hərbi araşdırmalarda kiçik, amma yüksək texnoloji hazırlıqlı ordunun böyük strateji qələbə qazanmasının nümunəsi kimi öyrənilir.
Vətən müharibəsində əldə olunan zəfər, eyni zamanda, Prezident İlham Əliyevin uzun illər ərzində həyata keçirdiyi ordu quruculuğu siyasətinin və xalq-ordu birliyinin təntənəsi idi. Döyüş meydanında qazanılan qələbə, siyasi müstəvidə də Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunu artırdı və regionda yeni geosiyasi reallıqlar formalaşdırdı.
Bu Qələbə Azərbaycan cəmiyyətində misilsiz mənəvi yüksəliş yaratdı. Otuz ilə yaxın işğal dövründə yığılıb qalan ağrı və həsrət 44 gün ərzində qürur və Zəfər sevinci ilə əvəz olundu. Xalq öz tarixi qürurunu geri qazandı, qalib millət statusuna sahib oldu. Müzəffər Ali Baş Komandan, yenilməz ordu və bir yumruq kimi birləşmiş xalq — bu üç amil Azərbaycanın Qələbəsinin rəmzinə çevrildi.
8 Noyabr – Zəfər Günü, artıq təkcə bir qələbə tarixini deyil, həm də milli iradənin, birlik və dövlətçilik ruhunun təntənəsini təcəssüm etdirir. Bu bayram gələcək nəsillərə ötürüləcək bir mesajdır: Azərbaycan xalqı öz torpaqları uğrunda döyüşməyə və qalib gəlməyə qadirdir.
Azərbaycanın 2020-ci ildə qazandığı tarixi Qələbə təkcə milli miqyasda deyil, beynəlxalq arenada da dərin rezonans doğurdu. Müharibənin nəticələri Cənubi Qafqazda onilliklərdir formalaşmış siyasi və hərbi balansı köklü şəkildə dəyişdirdi. Azərbaycan beynəlxalq hüquq normalarına əsaslanaraq öz ərazi bütövlüyünü bərpa etdi və bununla da regionda yeni geosiyasi reallığın əsasını qoydu.
Əvvəla, Vətən müharibəsi zamanı Türkiyə və Pakistanın Azərbaycana açıq siyasi və mənəvi dəstəyi dünya birliyinə aydın mesaj verdi: Azərbaycan bu mübarizədə tək deyildi. Müharibənin ilk saatlarından etibarən Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan “Azərbaycan tək deyil!” bəyanatı ilə həmrəyliyini nümayiş etdirdi. Pakistan da Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü qətiyyətlə dəstəkləyən ölkələr sırasında öncül mövqedə idi. Bu diplomatik həmrəylik, xüsusilə bəzi beynəlxalq dairələrin münaqişəyə kənar müdaxilə cəhdlərinin qarşısını almaqda mühüm rol oynadı və Azərbaycanın regional tərəfdaşlıq dayaqlarını möhkəmləndirdi.
Qarabağda qazanılmış Qələbə regionun siyasi xəritəsini yenidən formalaşdırdı. Cənubi Qafqazda güc balansı Azərbaycanın xeyrinə dəyişdi, Ermənistan isə onilliklər boyu apardığı işğalçı siyasətin iflasa uğradığını acı təcrübə ilə dərk etdi. Müharibədən sonra İrəvanda dərin siyasi böhran yaşandı, Ermənistan cəmiyyətində məsuliyyət və səhv siyasət anlayışı formalaşmağa başladı. Hətta Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan sonradan etiraf etdi: “Biz ilk gündən Qarabağın Azərbaycanın tərkib hissəsi olduğunu qəbul etməli idik. Bu, mənim səhvim idi.” Bu cür bəyanatlar faktiki olaraq Qarabağ münaqişəsinin beynəlxalq səviyyədə bağlanmış məsələ olduğunu təsdiqlədi.
Azərbaycanın qələbəsi həm də Türk və İslam dünyasında böyük coşğu ilə qarşılandı. Qardaş ölkələr bu Qələbəni təkcə Azərbaycan uğuru kimi deyil, ümumtürk həmrəyliyinin və birliyin simvolu kimi dəyərləndirdilər. Türk Dövlətləri Təşkilatı çərçivəsində Qarabağda aparılan bərpa və dirçəliş proqramlarına ortaq əməkdaşlıq təklifləri bu həmrəyliyin praktiki nəticələrinə çevrildi.
Eyni zamanda, Vətən müharibəsində tətbiq olunan müasir döyüş taktikaları, xüsusilə pilotsuz uçuş aparatlarından istifadənin rolu, bir çox ölkələrin hərbi akademiyalarında ayrıca araşdırma mövzusuna çevrildi. Bu, Azərbaycanın qələbəsini yalnız regional deyil, həm də qlobal miqyasda müasir hərb nəzəriyyəsinə təsir edən hadisə kimi təqdim etdi.
Beş il sonra – 2025-ci ildə Azərbaycan xalqı bu Qələbənin 5 illik yubileyini böyük qürur və təntənə ilə qeyd edir. Paytaxt Bakıda və regionlarda keçirilən silsilə tədbirlər bir tərəfdən xalqın Zəfər sevincini təzələyir, digər tərəfdən isə müharibənin dövlətçilik tariximizdəki əhəmiyyətini bir daha nümayiş etdirir.
8 Noyabr – Zəfər Gününün 5 illiyi münasibətilə Bakının Azadlıq meydanında keçirilən möhtəşəm hərbi parad həm simvolik, həm də siyasi baxımdan xüsusi əhəmiyyət daşıyırdı. Müzəffər Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyevin qəbul etdiyi bu paradda qardaş Türkiyə və Pakistan Silahlı Qüvvələrinin nümayəndə heyətləri də iştirak etdilər. Prezident çıxışında vurğuladı ki, bu zəfər təsadüfi deyil – onilliklər boyu aparılan sistemli ordu quruculuğu, iqtisadi güclənmə və siyasi uzaqgörənliyin təbii nəticəsidir.
Həmin gün Bakıda Zəfərin rəmzi tədbirləri də keçirildi. Prezident İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva Şəhidlər Xiyabanını ziyarət etdilər, şəhidlərin xatirəsinə ehtiramlarını bildirdilər. Daha sonra Zəfər abidəsi və Zəfər Muzeyinin açılışı həyata keçirildi. Muzeydə 44 günlük müharibənin xronologiyası, şəhid və qazilərin qəhrəmanlığına həsr olunmuş ekspozisiyalar və Qarabağ dirçəlişinin rəmzləri nümayiş etdirilir. Bu abidə kompleksləri həm xatirə, həm də milli yaddaş məkanı kimi Azərbaycanın qələbə salnaməsinin tərkib hissəsinə çevrilib.
Beləliklə, Azərbaycan Qələbəsinin beşinci ildönümünü yalnız keçmişin şərəfli səhifəsi kimi deyil, həm də gələcəyə yönəlik milli gücün, regional nüfuzun və beynəlxalq ədalətin təntənəsi kimi qeyd edir.
Zəfərin beşinci ildönümünün qeyd olunması ölkə miqyasında təkcə bir bayram yox, həm də tarixi yaddaşın yenidən dirçəlişi kimi dəyərləndirilir. Bu ilki yubiley tədbirləri Azərbaycanın azad etdiyi torpaqlarda da keçirildi. Şuşa şəhəri, illər öncə ağır döyüşlərin səhnəsi olmuş, bu dəfə Qələbənin rəmzinə çevrilmiş mədəniyyət paytaxtı kimi rəsm sərgilərinə, konsertlərə, bədii proqramlara ev sahibliyi etdi. Şuşada səslənən musiqilər, sərgilənən rəsmlər və dalğalanan üçrəngli bayraq xalqın qürur hissini bir daha alovlandırdı.
Zəfər yubileyinin qeyd edilməsi təkcə emosional bayram deyil, həm də tarixi dəyərlərin və milli kimliyin təbliği baxımından mühüm hadisə idi. Ölkənin elm və təhsil ocaqlarında - Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasında, universitetlərdə və məktəblərdə təşkil edilən elmi-praktik konfranslar, ədəbi-bədii gecələr və sərgilər Vətən müharibəsinin dərslərini, qəhrəmanlıq salnaməsini və gələcək nəsillər üçün onun mənəvi əhəmiyyətini önə çıxardı. Bu tədbirlər bir daha göstərdi ki, Qələbə təkcə hərbi deyil, həm də mənəvi dirçəlişin və milli özünüdərkin simvoludur.
Zəfər bayramı beynəlxalq aləmdə də böyük əks-səda doğurdu. Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan, Pakistan Baş naziri Məhəmməd Şahbaz Şərif, Qazaxıstan Prezidenti Qasım-Jomart Tokayev və bir sıra digər dövlət başçıları Azərbaycan xalqına təbrik məktubları göndərərək Qələbəni bölüşdüklərini və dəstəklədiklərini bəyan etdilər. Bu təbriklər bir daha göstərdi ki, Azərbaycanın 44 günlük müharibədə qazandığı tarixi Zəfər təkcə milli qürur deyil, həm də beynəlxalq ədalətin bərpası kimi qəbul olunur. Dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayan soydaşlarımız da bu günü vahid xalqın sevinci kimi qeyd etdilər, Qarabağ uğrunda canını fəda edənlərin ruhuna dualar oxudular.
Əlbəttə, bu Qələbə ucuz başa gəlmədi. O, minlərlə qəhrəman oğul və qızımızın qanı və canı bahasına qazanıldı. 2900-dən çox Azərbaycan əsgəri və zabiti şəhidlik zirvəsinə ucaldı, yüzlərlə mülki vətəndaş erməni terrorunun qurbanı oldu, minlərlə qazimiz isə sağlamlığını Vətən uğrunda fəda etdi. Bu itkilər xalqın yaddaşına əbədi həkk olundu. Hər il 27 Sentyabr – Anım Günü bu qəhrəmanların xatirəsi qarşısında xalqın səssiz ehtiram andı kimi qeyd edilir: ölkə boyu bir dəqiqəlik sükut elan olunur, Şəhidlər Xiyabanında yüzlərlə insanın əllərində gül, ürəyində minnətdarlıqla baş əydiyi səhnələr milli birliyin rəmzinə çevrilib.
Azərbaycan dövləti son beş il ərzində şəhid ailələri və qazilərin sosial təminatını öz siyasətinin mərkəzinə qoyub. Onlara mənzillər, sosial müavinətlər, tibbi-reabilitasiya imkanları təqdim olunub, psixoloji və sosial dəstək proqramları həyata keçirilib. Prezident İlham Əliyevin imzaladığı sərəncamlarla şəhidlər orden və medallarla təltif edilib, qazilərə “Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı” fəxri adları verilib. 2025-ci il noyabrın 7-də imzalanan xüsusi sərəncamla müharibə iştirakçılarının yeni yubiley medalları və ordenlərlə təltif olunması bu qəhrəmanlıqlara dövlət səviyyəsində verilən dərin qiymətin ifadəsi oldu.
Bu qələbə həm müharibə meydanında, həm də mənəvi aləmdə qazanılmış bir qələbədir. Onun sayəsində Azərbaycan xalqı yalnız torpaqlarını deyil, öz qürurunu, milli birliyini və gələcəyə inamını da bərpa etdi. Zəfərin beşinci ildönümünün ölkənin hər guşəsində bu qədər coşğu və qürurla qeyd olunması, əslində, xalqın yaddaşında yaşayan “Qalib Azərbaycan” idealının təntənəsidir.
İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Azərbaycan xalqı tarixində misilsiz birlik və həmrəylik nümunəsi göstərdi. Ölkənin siyasi mənsubiyyətindən, sosial statusundan və yaşından asılı olmayaraq hər bir vətəndaş “Dəmir Yumruq” kimi bir amal ətrafında birləşdi. Bu həmrəylik təkcə ordunun arxasında möhkəm dayanan xalq dəstəyi deyildi – bu, xalqın dövlətinə, ordusuna və haqlı davasına sarsılmaz inamının təntənəsi idi. Ön cəbhədə əsgərlərimiz düşmənə qarşı mübarizə apararkən, arxa cəbhədə həkimlər, könüllülər, gənclər, diaspor təşkilatları, jurnalistlər və ziyalılar eyni amal uğrunda çalışırdılar. Hər kəsin ürəyində bir niyyət var idi – Qarabağ torpaqlarını azad görmək.
Bu milli həmrəylik dalğası Azərbaycanın hüdudlarını aşdı. Dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayan soydaşlarımız informasiya cəbhəsində ölkəmizin haqq səsini ucaltdılar, təxribatlara qarşı mübarizə apardılar. Beləcə, “Qarabağ Azərbaycandır!” şüarı təkcə bir siyasi bəyanat yox, xalqın birliyinin və milli iradəsinin təcəssümünə çevrildi. Xalq dərk etdi ki, məhz bu birliyin gücü ilə Zəfər mümkün oldu və həmin birliyi qorumaq, şəhidlərin ruhuna layiq olmaq tarixi məsuliyyət kimi hər bir azərbaycanlının üzərinə düşür.
Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyevanın şəhid ailələrinə söylədiyi sözlər bu ruhun mənəvi dərinliyini ifadə edir:
“Şəhidlərimizin qanı nahaq yerə tökülmədi – biz tarixi ədaləti bərpa etdik, müqəddəs Qələbə qazandıq... Biz Vətən müharibəsi şəhidlərini heç vaxt unutmayacağıq.”
Bu sözlər sadəcə təsəlli deyil, xalqın yaddaşına və gələcəyinə yönəlmiş mənəvi and kimi səslənir.
Qələbədən sonra Azərbaycanın qarşısında yeni və məsuliyyətli bir dövr başlandı – bərpa və quruculuq mərhələsi. Müharibə bitdi, amma indi “sülh cəbhəsində” eyni əzmlə mübarizə aparmaq zamanı idi. 2020-ci ildən bəri dövlət Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda genişmiqyaslı yenidənqurma işlərinə start verdi. 2021–2025-ci illər ərzində 23 milyard manat vəsait azad olunmuş ərazilərin bərpasına yönəldildi. Sıfırdan inşa edilən infrastruktur - yollar, enerji xətləri, su və qaz təchizatı, rabitə sistemləri, dağıdılmış torpaqlarda həyatın yenidən doğuluşunu simvolizə edir.
Qısa müddətdə Füzuli, Zəngilan və Laçında beynəlxalq hava limanlarının tikilib istifadəyə verilməsi Azərbaycanın azad torpaqlara nəfəs qaytardığını göstərdi. Zəngilanın Ağalı kəndində həyata keçirilən “Ağıllı kənd” layihəsi, Ağdam və Füzuli şəhərlərinin baş planlarının təsdiqi və sürətli bərpa prosesi postmünaqişə dövründə müasir, dayanıqlı şəhərsalma modelinin əsasını qoydu.
Lakin bu inkişafın qarşısında duran ən böyük maneə mina təhlükəsidir. İşğal dövründə Ermənistanın bölgələri minalarla çirkləndirməsi Qarabağı dünyanın ən çox minalanmış bölgələrindən birinə çevirib. Təxminən bir milyon mina insanların təhlükəsiz qayıdışına, əkinə, inkişafa mane olur. Buna baxmayaraq, Azərbaycan Minatəmizləmə Agentliyi (ANAMA) gecə-gündüz çalışaraq minlərlə hektar ərazini təmizləyib. Amma mina terroru hələ də müharibədən sonrakı görünməz müharibə kimi davam edir.
Bütün bu çətinliklərə baxmayaraq, “Böyük Qayıdış” artıq reallığa çevrilir. 2022-ci ildə təsdiqlənmiş Dövlət Proqramına əsasən, 2026-cı ilin sonunadək azad edilmiş ərazilərdə 100 yaşayış məntəqəsinin bərpası və məskunlaşdırılması planlaşdırılıb. Artıq 50 mindən çox keçmiş məcburi köçkün doğma yurduna qayıdıb, yeni evlərində ocaqlarını yandırıb. 2026-cı ilə qədər bu rəqəmin 140 min nəfərə çatacağı gözlənilir.
Bu, sadəcə bir köç prosesi deyil, bu, xalqın yaddaşına, torpağına və kimliyinə qayıdışıdır. Azərbaycan dövləti bu istiqamətdə dünyada analoqu az olan bir model yaradır: sülh, inkişaf və yenidənqurma üzərində qurulan bir gələcək modeli. Qarabağda həyatın yenidən bərpası Zəfərin davamı, qazanılmış qələbənin müdrik şəkildə dəyərləndirilməsi deməkdir.
Zəfərdən beş il ötür. Amma bu illər xalqın birliyinin, dövlətin qətiyyətinin və ədalətin bərpası uğrunda mübarizənin ən parlaq simvoluna çevrilib. Qarabağ bu gün artıq təkcə azad torpaq deyil — o, yenidən dirçələn bir Vətən idealının canlı nümunəsidir.
Son beş ildə Qarabağda görülən işlər yalnız infrastrukturun yenidən qurulması ilə məhdudlaşmır. Tarixi-mədəni abidələrin bərpası da dövlət siyasətinin prioritet istiqamətlərindən biridir. İşğal illərində erməni vandalizminə məruz qalmış məscidlər, qəsrlər və muzeylər tədricən bərpa edilir. Şuşadakı Yuxarı Gövhər Ağa məscidi, Ağdam Cümə məscidi və Saatlı məscidi kimi tarixi ibadətgahların təmiri artıq başlanıb. Şuşa şəhəri 2023-cü ildə “Türk dünyasının mədəni paytaxtı” elan olundu və il boyu beynəlxalq festivallar, konfranslar təşkil edildi. Bu təşəbbüslər Qarabağın azad edilmiş torpaqlarında yeni həyatın, dirçəlişin real nəticələrini göstərir. Artıq Qarabağda “Qarabağ atı”nın kişnərtisi, sazın-sözün sədası yenidən eşidilir; doğma el-obasına qayıdan insanlar həm keçmişin yaralarını sağaldır, həm də gələcəyə nikbin baxırlar.
İkinci Qarabağ müharibəsində qazanılmış tarixi Qələbənin üzərindən beş il ötür. Bu illər ərzində Azərbaycan xalqı həm müharibənin ağrı-acısını, itkilərinin hüznünü yaşadı, həm də zəfərin qürurunu və sevincini bölüşdü. Qarabağ uğrunda canından keçən şəhidlərin xatirəsi hər an ürəklərdədir; qazilərin igidliyi, ordunun rəşadəti dillərdə əzbərdir. Bu Qələbə nəticəsində Azərbaycan regionda tamamilə yeni geosiyasi reallıq yaratdı – ölkəmiz Cənubi Qafqazın lider dövləti kimi sülh və əməkdaşlıq gündəmini müəyyənləşdirir. Beş il əvvəl əldə edilmiş zəfər bu gün də milli birliyimizin möhkəm təməl daşıdır.
Ötən illərdə dövlət və xalq əl-ələ verərək Qarabağın dirçəlişi üçün fədakarlıqla çalışdı. Azad edilmiş torpaqlarda Azərbaycan bayrağı altında yeni həyat qurulur. Şəhərlərimizin külündən doğuluşun, kəndlərimizin yenidən canlanmasının şahidiyik. Keçmiş məcburi köçkünlər öz ata-baba yurdlarına qayıdaraq ocaqlarını yandırır, doğma torpaqlarının sahibi olmağın sevincini yaşayırlar. Bütün bunlar Vətən müharibəsində qazanılan Qələbənin ən mühüm bəhrələridir.
Tarixi Zəfərin 5-ci ildönümü bir daha göstərdi ki, Azərbaycan xalqı öz iradəsi və birliyi sayəsində tarixin gedişatını dəyişə bilir. İllər öncə “Qarabağ Azərbaycandır!” şüarını səsləndirən xalqımız, bu gün həmin kəlməni reallıq kimi yaşayır. Bu Qələbə gələcək nəsillərə əmanət edilmiş qürur salnaməsidir – onu qoruyub möhkəmləndirmək hər bir azərbaycanlının borcudur. Qarşıdakı illərdə də Azərbaycan şəhidlərin ruhu qarşısında baş əyərək, qazilərinin şücaətinə arxalanaraq Qarabağı cənnətməkana çevirməyə davam edəcək. Beş ilin Zəfər salnaməsi sübut edir ki, Qarabağ uğrunda döyüşənlərin qanı ilə yazılan bu tarix əbədi yaşayacaq, müstəqil Azərbaycan isə hər zaman qalib dövlət olaraq öz bayrağını uca tutacaq.
Qarabağ Azərbaycandır!
Gülnarə Allahverdiyeva,
ADPU-nun nəzdində Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Kollecinin müəllimi
