Akif Nəsirli: “Rusiyaya minlərlə sanksiya tətbiq edən Avropaya bağlı bu qurumlar nəyə görə Ermənistanın bu addımlarına göz yumur, anlaşılan deyil”
“Ekonomiks” Beynəlxalq İqtisadi Araşdırmalar İctimai Birliyinin iqtisadçı-eksperti Malik Həsənov Ermənistanın şübhəli idxal-ixrac əməliyyatlarının iqtisadi təhlilinə dair brifinqdə bildirib ki, Ermənistanda qaranlıq əməliyyatlar aparmaq üçün Rusiya şirkətlərinin yaradılması ilə bağlı şübhələr var.
Onun sözlərinə görə, Ukraynaya qarşı müharibədən sonra Ermənistanda rusiyalı iş adamlarının adlarına açılmış yüzlərlə şirkət peyda olub: “Bu şirkətlərin qaranlıq əməliyyatların aparılması üçün yaradılmasına dair şübhələr var. Birdən-birə Rusiyadan Ermənistana ixracın 75 %-dən çoxunu mirvarilər, qiymətli və ya yarıqiymətli daşlar, qiymətli metallar kimi məhsullar təşkil etməsinə heç kim cavab vermir”.
Bu fikir çox maraqlıdır ki, Rusiyadan Ermənistana ixrac edilən malların 75 faizi qiymətli metallar, qızıl-gümüşdür. Nəzərə alsaq ki, Rusiyanın istehsal etdiyi qızıla, gümüşə, qiymətli metallara Qərb sanksiya qoyub, bəlli olur ki, bu metallar Rusiyadan Ermənistana gətirilir, Ermənistandan da hara istəyirlər ora aparırlar. Yəni məhsulların üzərinə Ermənistanın etiketini vurub istənilən ölkəyə apara bilirlər.
Liberal İqtisadçılar Birliyinin sədri Akif Nəsirli “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, bu olduqca ciddi faktdır və son illər Rusiya sanksiyalara məruz qaldığından öz məhsullarını Ermənistan vasitəsilə dünya bazarına çıxara bilir. Ermənistanın altdan-altdan Rusiya ilə işbirliyində olduğunu deyən A.Nəsirlinin sözlərinə görə, Rusiya bu yolla sanksiyalara məruz qalan mallarını yayındıra bilir.
“Məlum olduğu kimi “Ekonomiks” Beynəlxalq İqtisadi Araşdırmalar İctimai Birliyinin iqtisadçı-eksperti Malik Həsənov brifinqdə bildirib ki, müharibədən sonra Ermənistanda rusiyalı sahibkarların adına açılmış yüzlərlə şirkət ortaya çıxıb və bu şirkətlərin “qaranlıq əməliyyatlar” üçün yaradılmasına dair şübhələr yaranıb. Xüsusilə, Rusiyadan Ermənistana ixracın 75%-dən çoxunun mirvarilər, qiymətli yarıqiymətli daşlar və qiymətli metallar kimi məhsullardan ibarət olması ciddi narahatlıq doğurur.
Rusiyalı sahibkarlara məxsus şirkətlərin Ermənistanda sayının bu qədər artması, ixrac edilən məhsulların təbiəti (mirvarilər, daşlar, metallar) və yüksək ixrac payı bu strukturların arxasında yarana biləcək mənşə, qiymətləndirmə və vergi məsələlərində potensial manipulyasiyalara işarə edir.
Bu cür şirkətlərin yaradılması və fəaliyyət göstərməsi, gömrük, vergi və maliyyə nəzarət orqanlarının diqqətinə ehtiyac doğurur. İxracın belə yüksək faizə çatması, məsələn, malların süni dəyərləndirilməsi, ya da faktiki dəyərindən fərqli göstərilməsi kimi hallar ola bilər.
Rusiya bu cür şirkətləri strateji və ya siyasi məqsədlərə xidmət üçün istifadə edir. İnsan hüquqları və şəffaflıq sahəsində beynəlxalq standartlarla ziddiyyət təşkil edən belə “qaranlıq” əməliyyatlar isə regionda güc balanslarına təsir göstərir.
Məsələn, qiymətli metallar və daş-qaşla yanaşı, Ermənistanda fəaliyyət göstərən rus şirkətləri İrəvanın Avropa və ABŞ ilə əlaqələrindən istifadə edərək həmin ölkələrdən raket texnologiyalarında istifadə edilən mikrosxemləri, çipləri və digər elektron vasitələri də Ermənistana idxal edib, sonra isə Rusiyaya ixrac edirlər. Bununla Ermənistan Rusiyaya Ukrayna müharibəsində əvəzolunmaz dəstək verir. "Oreşnik" supersonik raketinin ərsəyə gəlməsində Ermənistanın rolu əvəzsizdir. 5,5 min km. məsafədəki hədəfi vurma qabiliyyəti olan həmin raket hazırda NATO ölkələrini təhdid edir.
Ermənistan üçün belə əməliyyatlar gəlir mənbəyi kimi görünə bilər. Lakin gələn gəlir şübhəli tərəfdaşlara bağlı olduqda, ölkənin müstəqil iqtisadi siyasətinə ciddi təsirlər göstərir...”.
A.Nəsirli qeyd etdi ki, Ermənistan da gömrük bəyannamələrini və ixrac-idxal əməliyyatlarını ciddi şəkildə tədqiq etməli, potensial manipulyasiyalara qarşı tədbirlər gücləndirilməlidir.
O vurğuladı ki, Dünya Bankı, IMF və digər beynəlxalq qurumların şəffaflıq və hesabatlılıq standartları ilə əməkdaşlıq gücləndirilməli, xüsusilə elektron vasitələr,mirvarilər və qiymətli metallar kimi gəlir verən sektorların harada və necə rəsmiləşdirildiyinə dair məlumatlar şəffaf şəkildə təqdim edilməlidir: “Rusiyaya minlərlə sanksiya tətbiq edən Avropaya bağlı bu qurumlar nəyə görə Ermənistanın bu addımlarına göz yumur, anlaşılan deyil. Şəffaf və ictimai təsdiq olunan şirkət registri sahibkarların və iqtisadi fəaliyyətin görünürlüyünü artırır, bu da ictimai nəzarəti gücləndirər.
Bu vəziyyət yaxşı bir nümunədir ki, ticarətin keyfiyyəti və həcmi ilə yanaşı, onun kim tərəfindən, necə təşkil edildiyi və nəzarət edilməsi də vacibdir. Malik Həsənovun narahatlığını anlamaq mümkündür - bu, sadəcə iqtisadi deyil, həm də siyasi və strateji əhəmiyyət kəsb edən mərhələdir.
Mövcud ictimai mənbələrə əsaslanaraq konkret şirkət adları və ixrac strukturuna dair qısa və əsaslı məlumat təqdim edirəm:
Konkret Şirkətlər
1. "İrəvan Zərgərlik Fabriki"
Bu müəssisə Rusiyadan gətirilən zərgərlik məmulatlarını Ermənistanda istehsal edilirmiş kimi göstərərək ixrac edir. İlkin olaraq “İrəvan” bazarının ərazisində açılıb və deputat Xaçatur Sukiasyanın ailəsi ilə bağlıdır.
2. “Vallex Group” və onun törəmə strukturu “Base Metals” Qarabağ bölgəsində, xüsusilə keçmiş “Dağlıq Qarabağ”da Kaşen (Söyüdlü və Sotk) qızıl yatağını işlədən bu şirkət Rusiyaya məxsus “GPM Gold” (GeoProMining qrupuna aid) vasitəsilə fəaliyyət göstərib. Bu qurum bölgədə ciddi iqtisadi təsirə malikdir.
3. "GPM Gold" ("GeoProMining"-in alt qrumudur) Kaşen (Söyüdlü) yatağında fəaliyyət göstərən Rusiya şirkətidir, bu yatağın istismarı məhz onunla əlaqələndirilir.
Bu üç qurum - "İrəvan Zərgərlik Fabriki", "Vallex Group-Base Metals" və "GPM Gold" - məqalədə vurğulanan, Rusiyaya bağlı və “qeyri-şəffaf” əməliyyatlar şəraitində fəaliyyət göstərən əsas aktorlardır.
İxrac strukturuna gəldikdə, 2023-cü ilin oktyabr-dekabr aylarında Ermənistan 9,591 ton zərgərlik məhsulu ixrac edib, ümumi dəyəri təxminən 419 milyon ABŞ dollarına bərabərdir. Bu ixracın təxminən 93%-i Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə edilir.
Eyni dövrdə Rusiya Ermənistana cəmi 13,284 kq zərgərlik məhsulu gətirib, ümumi dəyər isə 1.3 milyon dollar civarındadır.
"Erevan Jewelry Factory" ("Yerevan Jewellery Factory”) bu sahədə Rusiyadan əsas ixracatçıdır. Konkret şirkətlərin ixrac həcmi açıqlanmasa da, ümumi statistikaya görə, bu fabrikin payı önəmli sayılır”-deyə A.Nəsirli bildirdi.
İradə SARIYEVA
