“Rusiya və ABŞ liderlərinin danışıqlardan sonra keçirilən mətbuat konfransında heç bir sensasion bəyanat səsləndirilmədi. Buna baxmayaraq, onların çıxışları dialoqdan və müzakirə olunan məsələlər üzrə əldə olunan qarşılıqlı anlaşmadan məmnunluqdan xəbər verir”.
Bu sözləri Globalinfo.az-a “PolitRus” informasiya-analitik portalının rəhbəri, tanınmış rus politoloq Vitali Arkov Alyaska görüşünü şərh edərkən deyib.
Politoloq bildirib ki, Tramp Putinlə ünsiyyətində əhəmiyyətli irəliləyiş əldə edə bilib:
“Bunu onların rəsmi danışıqlardan əvvəl və sonra qeyri-rəsmi ünsiyyətinin videogörüntüləri, həmçinin Prezident Putinin ABŞ-da yüksək səviyyədə qarşılanması da təsdiq edir. Bu, Rusiya və Putinin təcrid olunduğunu iddia edən bir çox Avropa siyasətçilərini və Qərb mediasını pis vəziyyətə saldı. Vladimir Putin Donald Tramp həmin vaxt Ağ Evdə olsaydı, Ukraynada hərbi münaqişə baş verməyəcəyi barədə amerikalı həmkarının əvvəl səsləndirdiyi fikirlə razılaşıb. Bu gün heç kim gizlətmir ki, münaqişədən faydalanan və Kiyev rejimini qızışdıran Bayden administrasiyası və bəzi Avropa ölkələrinin rəhbərləri olub. Onların bəziləri hələ də vəzifədədir və Trampın sülh təşəbbüslərinə maneçilik törədirlər. Onlar Volodimir Zelenskidən ukraynalıların həyatı bahasına müharibəni davam etdirməyi tələb edir, Rusiya ərazisindəki mülki hədəflərə və yaşayış binalarına zərbələr endirmək üçün Kiyev rejimini silahla təmin edirlər. Nəticədə dinc əhali həlak olur və buna görə də terror aktları hesab edilir”.
V.Arkov qeyd edib ki, məlum olduğu kimi, Putinlə görüşdən sonra Trampın Zelenski ilə uzun telefon danışığı olub:
“Görünür, onu sülh prosesinə başlamağa və destruktiv “Avropalı dostların” əmrlərini yerinə yetirməkdən imtina etməyə məcbur edib. Bildirilir ki, Zelenski bazar ertəsi Vaşinqtona gedəcək, orada Trampla ciddi söhbət edəcək və konkret göstərişlər alacaq. Görüşdə Kiyevdə hakimiyyət dəyişikliyinin də müzakirə olunacağı istisna deyil. Zelenskidən Ukraynada prezident seçkilərini elan etməsi və həmin seçkilərdə şəxsən iştirak etməməsi tələb olunacaq.
Valeri Zalujnı
Məlum olduğu kimi, Ukraynanın Böyük Britaniyadakı hazırkı səfiri Valeri Zalujnının bu vəzifəyə kompromis fiqur kimi gətirilməsi Vaşinqton və London arasında razılaşdırılıb. Eyni zamanda, Ukrayna Prezident aparatının rəhbəri Andrey Yermak (onu Kiyev rejiminin “boz kardinalı” adlandırırlar) və Ukrayna Müdafiə Nazirliyinin Baş Kəşfiyyat İdarəsinin rəhbəri Kirill Budanova, (RF-də terrorçular və ekstremistlərin siyahısına daxildir) hansı ki, onları da bu rol üçün hazırlayırdılar, vəzifələrinin və şəxsi korrupsiya sxemlərinin qorunub saxlanması vəd olunub.
Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Ali Baş Komandanı kimi cənab Zalujni dəfələrlə rusiyalı həmkarlarının peşəkarlığını yüksək qiymətləndirib və ümumiyyətlə, özünü ləyaqətli zabit kimi aparıb. O, Zelenskidən fərqli olaraq rusofob deyil. Yəni Kreml Zalujnı fiquruna açıq şəkildə etiraz etmir. “Şimal axını” qaz kəmərlərinin partladılmasında onun əlinin olması ilə bağlı yayılan məlumat isə Zalujnı ilə Moskva arasında ayrıca danışıqların mümkünlüyünü aradan qaldırmaq məqsədilə “Bankova” tərəfindən təşkil oluna bilərdi. Kreml dəfələrlə bəyan edib ki, hazırda Zelenskinin Ukrayna prezidenti kimi legitimliyini tanımır (de-yure hakimiyyətin yeganə legitim orqanı indi Ali Rada və onun spikeri Ruslan Stefançukdur). Buna əsasən, Zelenskinin Ukrayna adından imzaladığı birgə sənədlər Rusiya tərəfindən tanınmayacaq”.
V.Arkov deyib ki, Vaşinqton Zelenski, ya da Zalujnı arasında seçim etməlidir:
“Üstəlik, bunu tez bir zamanda – yaxın iki-üç ay ərzində etmək lazımdır: Ukraynanın yeni prezidentinin vəzifəyə başlamaq, Putinlə sövdələşmə (Trampın terminologiyası ilə) üçün vaxtı olmalıdır. Trampın özü isə 2026-cı ilin yanvar ayının sonuna kimi bütün zamanların və xalqların əsas sülhməramlısı kimi Nobel mükafatına rəsmi namizəd göstərilməlidir.
Buna əsaslanaraq, payıza qədər Ukraynada hərbi münaqişəyə tam son qoyulmasını gözləmək olmaz. Bununla belə, yaxın günlərdə Kiyev və Moskvanın pilotsuz təyyarələr və quru, dəniz və hava əsaslı raket sistemlərindən istifadəyə fasilə verəcəyi hava məkanında mərhələli atəşkəs elan oluna bilər.
Vitali Arkov
Ağ Evdəki mənbələrə görə, Trampın Zelenski ilə telefon danışığı bir saatdan çox çəksə də, onun Böyük Britaniya, Fransa, İtaliya, Almaniya, Finlandiya, Polşa liderləri, həmçinin NATO-nun baş katibi və Avropa Komissiyasının sədri ilə danışığı yarım saat belə davam etməyib. Başqa sözlə, Tramp onlara yalnız əməkdaşlıq formatının tələb etdiyi kimi Putinlə müzakirə olunan bəzi məsələlər (Ukrayna üzrə) barədə məlumat verib. Tamamilə aydındır ki, Amerika lideri avropalılarla məsləhətləşməyib, çünki onların rəyini, ən azından, bu məsələ ilə bağlı əhəmiyyətli hesab etmir”.
Arkovun sözlərinə görə, maraqlıdır ki, Tramp Ankoricə gedərkən prezident Aleksandr Lukaşenko ilə (bir müddət əvvəl ABŞ prezidentinin xüsusi nümayəndəsi Stiven Uitkoff ona baş çəkib) telefon danışığında onun Minskə səfər dəvətini qəbul edib:
“Bununla o, Belarus liderini “Avropanın sonuncu diktatoru” adlandıran və ona qarşı şəxsi sanksiyalar tətbiq edən avropalı tərəfdaşlarını daha da alçaltdı. Ola bilsin ki, Rusiya və Ukrayna liderləri Minskdə görüşəcək və daha sonra Moskva ilə Kiyev arasında sülh sənədləri məhz burada imzalanacaq. Təbii ki, ABŞ prezidentinin şəxsən iştirakı ilə.
Ukrayna münaqişəsinin həlli şübhəsiz ki, həm Rusiya və ABŞ liderlərinin Alyaska görüşünün, həm də ümumilikdə Kreml və Ağ Ev arasında dialoqun mühüm və rəsmi əsas mövzusudur. Bununla belə, müzakirə olunan mövzuların dairəsi daha geniş və dərindir. Üstəlik, Ukrayna məsələsi (ümumiyyətlə bu ərazinin gələcəyi) əsaslı şəkildə həll olunub.
Putin və Tramp. Alyaksa görüşü
Xüsusilə, Ankoricdə keçirilən mətbuat konfransında Vladimir Putin Donald Trampın Ağ Evə qayıtmasından sonra Rusiya ilə ABŞ arasında ticarət dövriyyəsinin 20% artdığına və bunun yalnız başlanğıc olduğuna diqqət çəkdi (sanksiyalar və embarqolar hələ ləğv olunmayıb). Ankoricdəki görüşün nəticələrini mediaya şərh edən dövlət katibi Marko Rubio da öz liderini mahiyyətcə təkrarlayan mühüm bir ifadəni dilə gətirdi: “Bizi qarşıda hələ uzun yol gözləyir, lakin irəliləyiş əldə olunub”.
ABŞ, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin Vaşinqton görüşündən sonra bəzi analitiklər iddia edir ki,Rusiya Cənubi Qafqazdan geri çəkilməsi müqabilində Ukraynadakı müharibəni donduracaq. Bu fikir nə dərəcədə realdır?
Vitali Arkov bildirib ki, əslində, Birləşmiş Ştatlar həmişə bu yanaşma ilə – başqalarının nailiyyətlərini və sərvətlərini mənimsəməklə seçilib və Tramp bunu, utanmadan və hətta lovğalanaraq öz siyasətinin əsasına çevirib:
“Bakı və İrəvanın Vaşinqtonun belə bir təklifindən imtina etməsi düzgün olmazdı. Digər tərəfdən, Moskva üçün indi Cənubi Qafqaza sülhün qaytarılmasında onun aparıcı rolunun tanınması, ABŞ-ın (və deməli, bütün dünya ictimaiyyətinin) ən azından Krımın Rusiya Federasiyasının tərkibində de-yure tanınması, “geri qaytarılan” dörd rayonun faktiki olaraq tanınması və ümumiyyətlə, Ukrayna münaqişəsinin mümkün qədər öz şərtləri ilə sona çatması həddən artıq vacibdir. Bu, indi Kiyevi Moskvanın şərtləri ilə razılaşmağa məcbur edəcək Vaşinqtonsuz mümkün deyil.
Tramp üçün gəlirli biznes və Rusiya ilə münasibətlərin normallaşdırılması – xüsusən Çinlə qlobal qarşıdurma fonunda – hazırda Avropa Birliyinin “istəkləri”ndən, hətta əvvəllər ədalətsiz olaraq ona aid olan şərqdəki ərazilərin formal şəkildə Kiyev rejiminin nəzarətində saxlanmasından daha vacibdir”.
Rus politoloqun sözlərinə görə, belə olan halda, Moskva da Vaşinqtona Yaxın Şərqdə, Cənubi Qafqazda müəyyən güzəştlər edir:
“Bu, müdrik siyasi oyundur. ABŞ ilə razılaşma Rusiyaya Ukrayna problemini həll etməyə imkan verəcək. Rusiyanın qələbəsi onu dünyanın “böyük liqasına” qaytarır, təkcə nüfuzunu deyil, həm də qüvvələrini gücləndirir. Və yalnız bundan sonra, yavaş-yavaş, lakin məqsədyönlü şəkildə, ayrı-ayrı postsovet respublikaları ilə bağlı digər sahələrdə yaranan “fəsadları” həll etməyə başlayacaq. Ukrayna ilə müqayisədə başqa, lakin nəticədə bir o qədər təsirli olan üsullarla. Bu artıq tarixdə baş verib”.
