Ses qazeti portalından əldə olunan məlumata əsasən, ain.az xəbər verir.
İran ABŞ-la danışıqlara qayıtmağı düşünür
İsraillə 12 günlük müharibədən iki ay sonra İranın ali rəhbərliyi ABŞ-la nüvə proqramı ilə bağlı danışıqları bərpa etməyi düşünür. Qərb agentliklərinin bildirdiyinə görə, buna səbəb İslam Respublikasının siyasi sisteminin növbəti genişmiqyaslı hərbi qarşıdurmaya tab gətirə bilməyəcəyi və 2015-ci il nüvə sazişinə əsasən ləğv edilmiş BMT Təhlükəsizlik Şurasının sanksiyalarının bu il gözlənilən qaytarılması ilə bağlı narahatlıqlardır. İran siyasi elitasındakı mötədil dairələr vətəndaş qarşıdurmasının və şaquli güc strukturunun dağılmasının qarşısını almaq üçün daha da irəli getməyi və köklü siyasi islahatlara başlamağı təklif edirlər.
Bu həftə üç İran mənbəsi Reuters-ə bildiriblər ki, İranın ali rəhbərliyi ABŞ-la danışıqlar masasına qayıtmağı düşünür. Onların fikrincə, indi, 12 günlük müharibədən iki ay sonra Tehran ciddi şəkildə hesab edir ki, diplomatiya Amerika və İsraillə gələcək hərbi qarşıdurmadan qaçmaq və siyasi sistemdə nisbi sabitliyi saxlamaq üçün yeganə yoldur. Agentliyin mənbələri bildirirlər ki, mühüm dövlət qərarlarının qəbulu mexanizmi əlində cəmləşən İslam Respublikasının ali dini lideri Əli Xamneyi artıq bu məsələdə ölkənin ruhani liderləri ilə konsensusa gəlib. "İran isteblişmentinin nümayəndələri hərbi qarşıdurmanın qiymətini görüblər", - agentliyin həmsöhbətlərindən biri izah edib.
Qərb diplomatları arasında olan Reuters mənbəsinin sözlərinə görə, İran rəhbərliyi hazırda ən həssas vəziyyətdədir - 12 günlük müharibə nəticəsində hərbi potensialın tükənməsi, Yaxın Şərqdəki proxy düşərgəsinin zəifləməsi və iqtisadi böhran səbəbindən. Agentliyin Qərb diplomatik korpusundakı həmsöhbəti ABŞ və İsrailə qarşı istənilən qarşıdurma addımını - İran hakimiyyəti isə nəhayət ki, balansını itirə bilər.
Bu arada mənbənin The Telegraph-a verdiyi məlumata görə, İranda ABŞ-la danışıqların bərpası ilə bağlı daxili müzakirələr başlayıb. Onlar prezident Məsud Pezeşkian administrasiyasından “çox gec olmadan danışıqlar üçün bir yol tapmağı” xahiş edən İranın Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasının tələbi ilə başlayıb. Qəzetin mənbəsinin sözlərinə görə, İran isteblişmentini narahat edən məsələlərdən biri Aİ-3 ölkələrinə (Böyük Britaniya, Almaniya və Fransa) nüvə sənayesinin inkişafına cavab olaraq, BMT Təhlükəsizlik Şurasının İrana qarşı illərdir tətbiq etdiyi bütün sanksiyaları bərpa etmək üçün müstəsna imkan verən mexanizm olan snapback-in mümkün aktivləşməsinin nəticələri ilə bağlıdır. 2015-ci il nüvə sazişinin (Birgə Kompleks Fəaliyyət Planı, JCPOA) şərtlərinə əsasən, Avropa ölkələri bu varianta yalnız JCPOA-nın müddəti bitən 18 oktyabr 2025-ci ilə qədər müraciət edə bilər. Və “Avropa üçlüyü” indi Tehranın 12 günlük müharibə səbəbindən kəsilən Vaşinqtonla dialoqu bərpa etmədiyi təqdirdə mövcud imkanlardan istifadə etməklə hədələyir. “Yenilənmiş sanksiyalar müharibədən daha çox ziyan vuracaq”, – Teleqraf mənbəsi vurğulayıb.
İranın özündə də danışıqlar prosesinin bərpa olunmasının zəruriliyi barədə danışılır. İslam Respublikasının Birinci vitse-prezidenti Məhəmməd Rza Aref avqustun 12-də bildirib ki, ölkəsi “öz maraqlarını qorumaq üçün bərabər şərtlərlə danışıqlara hazırdır”. “İslam Respublikasının mövqeyi xalqın maraqlarına uyğundur və uyğun şərtlər yaranarsa, biz hətta ABŞ ilə birbaşa danışıqlara da hazırıq, o vurğulayıb. Lakin o əlavə edib ki, Donald Tramp administrasiyasının Tehrandan hətta dinc məqsədlər üçün də uranın zənginləşdirilməsi proqramından imtina etməsi tələbi zarafat kimi görünür.
İslahatçılar düşərgəsinin bir hissəsi olan cənab Pezeşkian avqustun 10-da da emosional şərh verdi. O, siyasi elita daxilindəki sərt xətt tərəfdarlarına müraciət edərək dedi: " ABŞ prezident administrasiyası ilə danışmaq istəmirsiniz? Onda nə etmək istəyirsiniz? Müharibə etmək istəyirsiniz?
Rəsmilərin döyüşkən ritorikasına baxmayaraq, bu cür səslər son vaxtlar Tehranda daha çox eşidilir. Avqustun 13-də islahatçı düşərgəni təmsil edən keçmiş İran prezidenti Həsən Ruhani deyib ki, hətta beynəlxalq səhnədə mövcud olan düşmənlərdən danışsaq belə, gərginliyin azaldılması çox vacibdir.
“Əgər biz Avropa, qonşularımız, eləcə də Şərq və Qərblə münasibətləri yaxşılaşdıra biliriksə, hətta ABŞ-la münasibətlərdəki gərginliyi azalda biliriksə və bu, bizim maraqlarımıza uyğundursa, niyə də olmasın?” keçmiş icra başçısı bildirib. “Bunda nəinki səhv bir şey yoxdur, həm də bizim borcumuz və borcumuzdur.”
Ayrı-ayrılıqda, cənab Ruhani İranın ali rəhbərliyini daxili və xarici siyasətdə köklü islahatlar aparmağa çağırıb və xəbərdarlıq edib ki, mövcud şəraitdə genişmiqyaslı dəyişikliklər olmadan siyasi sistem asanlıqla “yeni böhranlarla” üzləşəcək. “Ölkəni xilas etməyin xalqın xidmətçisi olmaqdan və suverenliyin xalqa məxsus olduğunu tanımaqdan başqa yolu yoxdur”, - deyə cənab Ruhani vurğulayıb. "İnsanların bizimlə olmasını istəyiriksə, bu bizim yolumuzdur".
VƏLİ
Sonrakı hadisələr barədə daha çox məlumat almaq üçün ain.az saytını izləyin.
