BAKI, TurkicWorld
2020-ci ildə baş vermiş 44 günlük Qarabağ Müharibəsi və 2023-cü ildə keçirilmiş 23 saat 48 dəqiqəlik "antiterror əməliyyatı" nəticəsində Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü yenidən bərpa etməsi, Prezident İlham Əliyevi Türk Dünyasında hərbi qələbə qazanmış lider mövqeyinə yüksəltdi. Lakin liderlik nüfuzu yalnız hərbi uğurla deyil, bu uğurun diplomatik və iqtisadi nəticələrə çevrilməsi ilə də ölçülür. 2025-ci ildə ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə imzalanan Azərbaycan–Ermənistan sazişi bu baxımdan Əliyevin nüfuzunu yeni bir mərhələyə daşımışdır. Başqa sözlə, Əliyevin 2020-ci ildən sonra həyata keçirdiyi sərt güc (hard power) siyasəti hərbi sahədə təsirli nəticələr doğurmuşdur. Lakin ABŞ-da imzalanan bu razılaşma onu müharibə qazanan lider obrazından sülh yaradan dövlət xadimi obrazına çevirmişdir. Türk Dünyasında bu dönüşüm, yalnız gücdən istifadə edə bilən deyil, eyni zamanda diplomatiya vasitəsilə regional sabitliyi təmin edə bilən lider imicini gücləndirəcəkdir.
ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə imzalanan bu saziş, Əliyevi Türk Dünyası ilə Qərb arasında strateji bir əlaqələndirici fiqur halına gətirə bilər. Qazaxıstan, Özbəkistan və Qırğızıstan kimi çoxşaxəli xarici siyasət yürüdən ölkələr üçün Əliyevin bu uğuru balanslaşdırılmış diplomatiyanın tətbiq oluna bilən bir modeli kimi qəbul edilə bilər. Bu vəziyyət, Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) çərçivəsində Azərbaycanın siyasi çəkisini artırmaq potensialına malikdir. Digər tərəfdən, bu müqavilə Prezident İlham Əliyevin karizmatik liderliyini də təsdiqləmişdir. Karizmatik lider, Türk Dünyasında birlik və motivasiyanın güclü bir simvoludur. Gələcəyin Türk Dünyası, karizmatik liderlərin vizyonunu institusional mexanizmlərlə möhkəmləndirə bilən bir idarəçilik yanaşması inkişaf etdirdikdə, həm siyasi, həm də iqtisadi inteqrasiyada mühüm irəliləyiş əldə edilə bilər.
Nəticə etibarilə, ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə imzalanmış Azərbaycan–Ermənistan sazişi, Prezident İlham Əliyevin Türk Dünyasındakı nüfuzunu hərbi qələbə ilə başlayan liderlik prosesini diplomatik uğurla tamamlayaraq gücləndirə bilər. Bu, onu yalnız Azərbaycanın deyil, bütövlükdə Türk Dünyasının maraqlarını təmsil edən bir lider mövqeyinə gətirmə potensialına malikdir.
Prof. Dr. Mehmet Yüce
Bursa Uludağ Universitetinin professoru
