"Böyük sənətkarın anadan olmasının 110 illiyi tamam olur..."
Rəşid Behbudov səhnəyə gənc yaşlarından çıxıb, sonradan operalarda da oxuyub, lakin onun rəmzi rolu Uzeyir Hacıbəyovun "Arşın mal alan" operettasının ekranlaşdırmasında Əsgər obrazı olub.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "vestikavkaza.ru" nəşri yazıb.
Bu yazıda onun vokal karyerasının necə formalaşdığını, hansı mahnıları ifa etdiyini, hansı ölkələrdə çıxış etdiyini və Azərbaycanda sənətkarın xatirəsinin necə qorunduğunu təqdim edirik.
Behbudovlar - musiqi və teatr ailəsi
Rəşid Behbudov 14 dekabr 1915-ci ildə Tiflisdə anadan olub. Atası Məcid Behbudov Şuşadan idi və tanınmış xanəndə kimi məşhurlaşmışdı, anası Firuzə Vəkilova isə uzun illər Tiflisdə Azərbaycan məktəblərində rus dili müəllimi işləyib, qadın klubunu idarə edirdi. Behbudovların uşaqları da musiqi ilə məşğul olurdular: böyük qızı Nəcibə fortepiano, böyük oğlu Ənvər klarnet, kiçik oğlu Rəşid isə skripka öyrənirdi.
Ailə tez-tez Tiflis Azərbaycan Teatrında olur, muğam operalarını və musiqili komediyaları izləyirdi, sonra evdə, əsasən Uzeyir Hacıbəyovun əsərlərindən - "Arşın mal alan", "Leyli və Məcnun", "Əsli və Kərəm" əsərlərindən səhnəciklər göstərirdilər. Rəşid gözəl səsi ilə əsas rolları həmişə ifa edirdi, xüsusən də "Arşın mal alan"ı sevirdi: atasının karakul papağını geyinərək Əsgər rolunu böyük həvəslə canlandırırdı.
Nəcibə Behbudova gəncliyində Tiflis Azərbaycan Teatrında çıxış edib, sonradan Bakıda Musiqili Komediya Teatrının aktrisası olub, Azərbaycanın əməkdar artisti adına layiq görülüb. Ənvər Behbudov Moskva Dövlət Teatr və İncəsənət İnstitununun (ГИТИС) rejissorluq fakültəsini bitirib, 1940-1950-ci illərdə Ulyanovsk, Kazan, Rostov və digər şəhərlərdə dram teatrlarına rəhbərlik edib, RSFSR xalq artisti adını qazanıb. 1960-cı illərdə isə Bakıda əvvəl Opera və Balet Teatrını, sonra isə Rus Dram Teatrını idarə edib.
Rəşid Behbudovun vokal karyerası necə başlayıb?
1933-cü ildə məktəbi bitirən Rəşid ilk dəfə konsertdə çıxış edib: Tiflisdə "Muştaid" parkında instrumental ansambl müşayiəti ilə Azərbaycan xalq mahnılarını ifa edib. Dəmiryolu texnikumuna daxil olduqdan sonra tələbə ansamblı təşkil edib, bir dəfə hətta film çəkilişinə də dəvət alıb.
Sonradan estrada ansamblının solisti olub, Azərbaycan, Gürcüstan, Ermənistan bəstəkarlarının və İsaak Dunayevski, Matvey Blanter, Anatoli Novikov kimi ustadların hitlərini ifa edərək Gürcüstanda çıxış edib. Daha sonra Ermənistan Dövlət caz orkestri ilə birlikdə Bakı, Vladivostok və SSRİ-nin digər şəhərlərində konsertlər verib.
Rəşid Behbudov necə şöhrət qazanıb?
1944-cü ildə Bakıda "Arşın mal alan"ın ekranlaşdırmasına başlanıb, Uzeyir Hacıbəyov və rejissorlar Rza Təhmasib, Nikolay Leşşenko əsas rollara aktyor seçərkən diqqətlə seçim ediblər. O vaxtlar Behbudov Bakıda konsertlər verirdi, onun operettadan parçaların parlaq ifası diqqət çəkib və tezliklə Əsgər rolunu alıb.
Filmin premyerası 1 oktyabr 1945-ci ildə olub və böyük uğur qazanıb. Növbəti il Behbudov Dövlət mükafatı ilə təltif edilib və Azərbaycanın əməkdar artisti adını alıb. O, böyük populyarlıq qazanıb: konsert afişalarında "Arşın mal alan filminin qəhrəmanı" kimi təqdim olunub, zarafatla isə ona sadəcə "Rəşid mal alan" deyirdilər. 1952-ci ildə Moskvadakı Stanislavski və Nemiroviç-Dançenko Musiqili Teatrda Əsgər rolunu ifa edib.
1946-cı ildə Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının solisti olub, 1951-ci ildə Azərbaycanın xalq artisti adını alıb, 25 dekabr 1953-cü ildə isə operada debüt edib - Fikrət Əmirovun "Sevil" operasında Balash rolunu ifa edib. 1957-ci ildə Azərbaycan Dövlət Konsert Ansamblı yaradılıb və onun bədii rəhbəri olub.
Ansambl 28 iyulda ilk çıxışını edib. Əsərlər Azərbaycan bəstəkarları Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, Sultan Hacıbəyov və başqaları tərəfindən yazılıb. Daha sonra ansambl SSRİ üzrə konsertlərdə iştirak edib, 1959-cu ildə Moskva II Azərbaycan incəsənət və ədəbiyyat dekadasında çıxış edib və həmin il Behbudov SSRİ xalq artisti olub.
Repertuarına Tofiq Quliyevin "Azərbaycan" və "Züleyxa xanım" mahnları, Qara Qarayevin "Bakı neftçiləri haqqında mahnı", Andrey Babaevin "Qızla tanış oldum", "Sevimli gözlər", Viktor Dolidzenin "Qarabağlı oğlan", Fikrət Əmirovun romansları, digər Azərbaycan bəstəkarlarının vokal əsərləri daxil olib.
O, həmçinin XIX əsrin klassik romanslarını, Vasili Solovyov-Sedoyun "Moskva ətrafı axşamlar", Eduard Kolmanovskinin "Səni sevirəm, həyat", rus xalq mahnıları və dünya xalqlarının mahnılarını ifa edib. Bu proqramlarla SSRİ, Bolqarıstan, Hindistan, Çin, Misir, İran, İraq, Türkiyə, Finlandiya, Belçika və digər ölkələrdə çıxış edib.
1966-cı ildə Azərbaycan Dövlət Mahnı Teatrını yaradıb və ömrünün sonuna qədər həm bədii rəhbəri, həm də solisti olub. Rəşid Behbudov 9 iyun 1989-cu ildə Moskvada vəfat edib, Bakıda Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.
Azərbaycanda Behbudovun xatirəsi necə qorunur?
Sənətkarın şərəfinə Bakının mərkəzində bir küçəyə onun adı verilib, küçədə 2 saylı musiqi məktəbi və Behbudov tərəfindən yaradılan Mahnı Teatrı yerləşir, teatr da onun adını daşıyır. 4 oktyabr 2016-cı ildə teatrın qarşısında heykəli açılıb, bu il isə teatrda onun memorial kabineti yaradılıb. Orada fotosənədlər, şəxsi əşyalar, arxiv yazıları və sənətkarın həyatına və yaradıcılığına aid digər eksponatlar təqdim olunub.
