Bakı. Trend:
Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin prezidenti şeyx Məhəmməd bin Zaidəl-Nəhyanın 2025-ci il sentyabrın 16-da Azərbaycana səfəri sadəcədiplomatik protokol deyildi – bu, yeni geosiyasi düzənin stratejimanifesti idi. Onun marşrutu azad edilmiş ərazilərdə inşa olunmuşFüzuli beynəlxalq hava limanından başlayaraq, tarixi və mədəniyyətmərkəzi olan Şuşada davam etməsi dünya ictimaiyyətinə aydın mesajverdi: BƏƏ Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tam dəstəkləyir vəbölgənin bərpasında açar tərəfdaş olmağa hazırdır.
Bu səfər Azərbaycan–BƏƏ münasibətlərinin sırf iqtisadiəməkdaşlıqdan hərtərəfli strateji ittifaqa çevrilməsinitəsdiqlədi.
Azərbaycanla BƏƏ arasında diplomatik münasibətlər 1992-ci ilsentyabrın 1-də – Azərbaycanın müstəqilliyini bərpa etməsindən cəmibir neçə ay sonra quruldu. BƏƏ 1991-ci il dekabrın 26-daAzərbaycanın müstəqilliyini tanıdı və bu, gənc dövlətin ilkbeynəlxalq tanınmalarından biri oldu.
Son otuz ildə iki ölkə arasında möhkəm hüquqi baza formalaşdı,qarşılıqlı dəstək isə beynəlxalq təşkilatlar müstəvisində də özünügöstərdi. Azərbaycan və BƏƏ arasında münasibətlər stratejitərəfdaşlıq xarakteri daşıyır. İki ölkə arasında dostluq vəqardaşlıq əlaqələri mövcuddur.
Azərbaycan–BƏƏ əməkdaşlığının təməlində enerji sektoru dayanır.SOCAR ilə Əbu-Dabi Milli Neft Şirkəti (ADNOC) arasında neft-qazsahəsində güclü tərəfdaşlıq qurulub. 2023-cü ilin avqustundaADNOC-un “Abşeron” qaz-kondensat yatağında 30%-lik pay əldə etməsibu əməkdaşlığın zirvələrindən biri sayılır.
Əks istiqamətdə də mühüm addım atılıb: 2024-cü ilin mayındaSOCAR, ADNOC-un SARB (Satah al Razboot) və “Ümm Lulu” layihələrində3%-lik payını alaraq ilk dəfə xarici hasilat layihəsinə daxil oldu.Bu yataqların müqavilə ərazisindəki ehtiyatları 1,5 milyardbarreldən artıq neftlə ölçülür.
Əməkdaşlığın əsas istiqamətlərindən biri də bərpa olunan enerjisahəsidir. BƏƏ şirkəti "Masdar" Azərbaycanın “yaşıl enerji”konsepsiyasının əsas tərəfdaşına çevrilib.
2023-cü ilin oktyabrında istismara verilən 230 MVt gücündəQaradağ günəş elektrik stansiyası ildə 500 milyon kilovat-saatelektrik enerjisi istehsal edir və atmosferə atılan karbon qazını200 min tondan çox azaldır. Bu, 262 milyon ABŞ dolları (445,4milyon manat) dəyərində olan və MDB məkanında ən iri günəşstansiyasıdır.
2024-cü ilin yanvarında SOCAR ilə "Masdar" 4 QVt-lıq bərpaolunan enerji və hidrogen layihələrinin birgə icrası barədə sazişimzaladı. Bunun çərçivəsində Biləsuvarda 445 MVt və Neftçalada 315MVt gücündə günəş stansiyalarının tikintisinə başlanılıb. Bulayihələrin ümumi dəyəri 600 milyon dollardan artıq olacaq.
"Masdar"ın Azərbaycandakı nümayəndəsinin açıqlamasına görə,şirkətin ölkəmizdəki layihə portfeli 2027-ci ilə qədər 1,2 QVt-danartıq gücə çatacaq. Azərbaycanın strateji hədəfi isə 2030-cu iləqədər elektrik enerjisinin 30%-ni bərpa olunan mənbələrdən istehsaletməkdir və bu məqsədin gerçəkləşməsində BƏƏ aparıcı roloynayır.
BƏƏ Azərbaycan iqtisadiyyatına ən böyük sərmayə yatıran ilk 5ölkə arasında yer alır. 2024-cü ilin göstəricilərinə görə, BƏƏ-dənAzərbaycana yatırılan sərmayələrin həcmi 490,2 milyon ABŞ dollarınaçatıb və bu, ümumi sərmayə strukturunda 7%-lik payla ölkəni 5-cisıraya yüksəldib.
Ümumilikdə, əməkdaşlıq dövründə BƏƏ Azərbaycan iqtisadiyyatına3,2 milyard dollar, Azərbaycan isə BƏƏ-yə təxminən 1 milyard dollarsərmayə yatırıb. Bu göstəricilər qarşılıqlı etimadın və stratejitərəfdaşlığın bariz sübutudur.
Lakin 2025-ci ilin I rübündə investisiya aktivliyində müəyyənazalma qeydə alındı: Azərbaycan BƏƏ iqtisadiyyatına 17,4 milyondollar birbaşa sərmayə yönəltdi ki, bu da ötən ilin eyni dövrü iləmüqayisədə 73,6% azdır. Azərbaycanın BƏƏ-yə yatırımlarının ümumisərmayə portfelindəki payı 19,9%-dən 5,5%-ə düşüb. Eyni zamanda,BƏƏ-nin Azərbaycana yatırdığı sərmayələrin həcmi 110,3 milyondollar təşkil edib ki, bu da ötən illə müqayisədə 42,1% azdır.
İki ölkə arasındakı ticarət dövriyyəsi müsbət dinamika nümayişetdirir. 2024-cü ilin yanvar–noyabr aylarında ticarət dövriyyəsi88,92 milyon dollar olub. 2023-cü ildə isə bu rəqəm 1,6 milyarddollar səviyyəsində idi və buraya qeyri-neft idxalı, ixracı vəre-eksportu daxil idi.
2025-ci ilin ilk rübündə ticarət dövriyyəsi 33,2 milyon dollaraçataraq 2024-cü ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 45,6% artımgöstərdi. Azərbaycanın BƏƏ-yə qeyri-neft ixracı 40,2% artaraq 19milyon dollara yüksəldi. BƏƏ Azərbaycanın qeyri-neft məhsullarınınixrac olunduğu ölkələr arasında 7-ci yerdə qərarlaşdı.
İkitərəfli münasibətlərdə dönüş nöqtəsi 2025-ci il iyulun 9-daƏbu-Dabidə imzalanmış “Azərbaycan Hökuməti ilə BƏƏ Hökumətiarasında hərtərəfli iqtisadi tərəfdaşlıq haqqında Saziş” oldu.Sənəd prezidentlər İlham Əliyev və Şeyx Məhəmməd bin Zaidəl-Nəhyanın iştirakı ilə imzalandı.
Bu saziş iqtisadi inteqrasiyanın dərinləşməsi və müxtəlifsahələrdə əməkdaşlığın genişlənməsi üçün hüquqi zəmin yaradır. BƏƏprezidenti imza mərasimində vurğuladı: “İyul ayında ölkələrimizhərtərəfli iqtisadi əməkdaşlıq sazişi imzaladılar. Biz, xüsusəniqtisadiyyat, bərpa olunan enerji, ərzaq təhlükəsizliyi vəmədəniyyət sahələrində bu əməkdaşlığın genişlənməsindəmaraqlıyıq”.
Ən diqqətçəkən təşəbbüslərdən biri “ağıllı qaz şəbəkəsi”ninyaradılmasıdır. Layihəyə 2,5 milyon smart sayğacın quraşdırılması,təzyiq və temperaturu ölçən intellektual sensorların tətbiqi,idarəetmə mərkəzi və Rəqəmsal Həllər Laboratoriyasının (DigitalSolutions Lab) yaradılması, həmçinin personalın təlimi və süniintellekt sistemlərinin tətbiqi daxildir.
Maliyyə bazarlarında da əməkdaşlığın gücləndirilməsiistiqamətində addımlar atılır. Azərbaycan Mərkəzi Bankının sədriTaleh Kazımovun Əbu-Dabi Fond Birjasına səfəri çərçivəsindətərəflər birgə əməkdaşlıq imkanlarını, o cümlədən fond bazarlarınıninkişafında ortaq təşəbbüsləri müzakirə etdilər.
2025-ci ilin I rübündə fiziki şəxslərin Azərbaycandan BƏƏ-yəgöndərdiyi pul köçürmələri 18,785 milyon dollara çataraq, 2024-cüilin eyni dövrünə nisbətən 52,1% artdı.
Əməkdaşlığın mühüm istiqamətlərindən biri humanitar sahədir.2024-cü ildə BƏƏ Azərbaycandakı səfirliyi vasitəsilə ANAMA-nın(Azərbaycan Minatəmizləmə Agentliyi) azad olunmuş ərazilərdəapardığı minatəmizləmə işlərinə maliyyə dəstəyi göstərməyə hazırolduğunu bəyan etdi.
ANAMA-nın idarə heyətinin sədri Vüqar Süleymanov ilə BƏƏ-ninsəfiri Məhəmməd əl-Bluşi arasında Anlaşma Memorandumu imzalandı.Dəstək proqramı agentliyin texniki potensialının artırılmasını,avadanlıq alınmasını və mina təhlükəsinə qarşı maarifləndirmətədbirlərinin həyata keçirilməsini nəzərdə tutur.
Bu əməkdaşlıq xüsusilə BƏƏ prezidentinin Füzuli və Şuşaya səfərifonunda böyük əhəmiyyət daşıyır. Minatəmizləməyə verilən dəstəkyalnız humanitar deyil, həm də dərin simvolik məna kəsb edir vəAzərbaycanın azad edilmiş ərazilərinin bərpasına BƏƏ-nin praktikitöhfəsini nümayiş etdirir.
BMT-nin iqlim gündəmi çərçivəsində Azərbaycan və BƏƏ-ninəməkdaşlığı xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Hər iki ölkə Braziliya iləbirlikdə “COP üçlüyü”nə (COP28, COP29 və COP30) daxildir ki, bu daonların qlobal iqlim dəyişikliyi və dayanıqlı inkişaf proseslərinətəsir imkanlarını gücləndirir.
BƏƏ-nin 2023-cü ildə BMT-nin İqlim Konfransına (COP28) evsahibliyi təcrübəsi 2024-cü ilin noyabrında Bakıda keçirilmişCOP29-un uğurlu təşkilində Azərbaycan üçün mühüm təcrübə mənbəyioldu. Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, dövlət başçısıölkələrimiz arasında əməkdaşlığın və BƏƏ-nin konseptualyanaşmasının COP29-un uğurla başa çatmasında xüsusi rol oynadığınıqeyd etdi. COP29-un Azərbaycanda keçirilməsi barədə qərar məhzBƏƏ-də qəbul edilmişdi.
Azərbaycanla BƏƏ arasındakı əməkdaşlıq təkcə iqtisadi sferanıəhatə etmir, həm də regional və beynəlxalq təhlükəsizlikməsələlərini özündə birləşdirir. BƏƏ prezidentinin Azərbaycanasəfəri, xüsusilə də marşrutunun azad edilmiş ərazilərdən keçməsihəm simvolik, həm də siyasi baxımdan mühüm məna daşıyır. Bu,Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün beynəlxalq tanınmasını, müsəlmanölkələrinin Qarabağın bərpasında iştirak etməyə hazır olmasını vəAzərbaycanın müstəqil regional oyunçu kimi mövqelərininmöhkəmlənməsini göstərir.
Şeyx Məhəmməd bin Zaid üçün bu səfər BƏƏ-nin Yaxın Şərqdənkənara təsirini genişləndirmək və özünü müsəlman dünyasınınliderlərindən biri kimi möhkəmləndirmək imkanıdır.
Bakı ilə Əbu-Dabi arasında yaxınlaşma Cənubi Qafqazda qüvvələrbalansını dəyişə, bölgənin iqtisadi inkişafında yeni bir səhifə açabilər. Münaqişədən sonrakı dövrdə Azərbaycan azad olunmuşərazilərin bərpası üçün yeni tərəfdaşlar və investorlar axtarır,maliyyə imkanları və iri infrastruktur layihələrinin həyatakeçirilməsində təcrübəsi olan BƏƏ isə bu prosesdə əsas oyunçulardanbirinə çevrilə bilər.
Azərbaycan ilə BƏƏ arasındakı münasibətlər kompleks yüksəliştrayektoriyası üzrə inkişaf edir. Enerji və bərpa olunan enerjisahələri ikitərəfli əməkdaşlığın təməlini təşkil etsə də,investisiya, ticarət, maliyyə və humanitar əməkdaşlıq istiqamətləridə sürətlə genişlənir.
İmzalanmış Hərtərəfli İqtisadi Tərəfdaşlıq Sazişi hər ikiölkənin milli maraqlarına və qlobal dayanıqlı inkişaf hədəflərinəcavab verən strateji tərəfdaşlığın dərinləşməsi üçün möhkəm zəminyaradır.
BƏƏ prezidentinin 2025-ci il sentyabrın 16-da Azərbaycanasəfəri, xüsusilə azad olunmuş ərazilərdən keçən marşrutu ikitərəflimünasibətlərin dərin transformasiyasını nümayiş etdirir. Budəyişiklik əməkdaşlığın ənənəvi enerji tərəfdaşlığından regional vəqlobal miqyasda təsir gücünə malik hərtərəfli strateji ittifaqaçevrildiyini açıq şəkildə göstərir.
Bu tərəfdaşlıq ikitərəfli münasibətlərin hüdudlarını aşaraqçoxqütblü dünyaya keçid şəraitində beynəlxalq münasibətlərin yeniarxitekturasının vacib elementinə çevrilir. Belə bir şəraitdəAzərbaycan və BƏƏ qlobal iqtisadi və siyasi gündəliyinformalaşmasında getdikcə daha əhəmiyyətli rol oynayırlar.
BƏƏ prezidentinin sözləri də bu reallığı təsdiqləyir: “İki ölkəarasında münasibətlər inkişaf edir, nəticədə 2024-cü ildəqeyri-neft sektorunda ticarət dövriyyəsi 2,24 milyard dollaraçatdı. Biz BƏƏ olaraq Azərbaycanla əlaqələri daha yüksək səviyyəyəqaldırmaqda maraqlıyıq”. Səfər çərçivəsində əməkdaşlığa dair 14sənədin imzalanması isə hər iki tərəfin regionun geosiyasimənzərəsini dəyişə biləcək uzunmüddətli strateji ittifaq yaratmaqniyyətinin ciddiliyini nümayiş etdirir.
Bu, sadəcə səfər deyil, bütün regionun geosiyasi xəritəsinətəsir edə biləcək yeni əməkdaşlıq oxunun yaradılması üçün verilmişaçıq siqnaldır. Azərbaycan və BƏƏ göstərirlər ki, ortaq dəyərlərəvə hədəflərə malik dövlətlər ən müxtəlif sahələrdə uğurlaəməkdaşlıq edə, qarşılıqlı hörmət, iqtisadi faydalılıq və stratejibaxışa əsaslanan tərəfdaşlıq modeli formalaşdıra bilərlər.
