"Bu, bəşəriyyət üçün hansı təhlükəli nəticələr törədə bilər?.."
ABŞ Milli Aeronavtika və Kosmos İdarəsinin (NASA) yarım əsrlik dəqiq ölçmələrinə əsasən, Ay hər il Yer kürəsindən təxminən 3,8 santimetr uzaqlaşır.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "pravda.ru" nəşri yazıb.
Ay doğrudanmı bizdən uzaqlaşır?
Bu, təxmini deyil - "Apollon" missiyaları zamanı Ay səthində quraşdırılmış lazer reflektorları sayəsində aparılan ölçmələrin nəticəsidir. Yer üzündən göndərilən lazer şüalarının geri dönmə vaxtı ölçülür və bu fərq Ayla aramızdakı məsafənin ildən-ilə necə dəyişdiyini üzə çıxarır.
Niyə Ay "qaçır"?
Ayın uzaqlaşmasının səbəbi qabarma gücləridir. Ayın cazibə qüvvəsi Yerin sularında qabarma yaradır, bu hərəkət isə əks təsir göstərərək Yer kürəsinin fırlanmasını tədricən zəiflədir. Bu zaman fizikanın əsas qanunlarından biri- fırlanma momentinin qorunması işə düşür.
Yer daha yavaş fırlandıqca, bu itkini kompensasiya etmək üçün Ay öz orbitində bizdən uzaqlaşır. Astrofizik Madelin Brumun sözlərinə görə, Yer və Ay vahid cazibə sistemidir və belə bir sistemdə ümumi enerjinin saxlanması üçün bu dinamik dəyişiklik qaçılmazdır.
Əvvəl necə olub, sonra necə olacaq?
Alimlər hesab edir ki, təxminən 4,5 milyard il öncə, yəni Ay yenicə formalaşanda, Yer kürəsində bir gün sadəcə 5 saat davam edib. İllər keçdikcə bu qarşılıqlı cazibə əlaqəsi dəyişib və bu günə qədər olan sabit orbit formalaşıb. Əgər indiki sürət qorunsa, 50 milyard ildən sonra Ay bizdən daha 189 min kilometr uzaq olacaq.
O zaman həm Yer, həm də Ay qarşılıqlı olaraq daim eyni tərəflə bir-birinə baxma vəziyyətinə gələcək. Bu, artıq Ayın Yerlə bağlı yaşadığı vəziyyətin tamamilə qarşılıqlı forması olacaq. Universitet planetariumunun direktoru Jan Krayton izah edir: "Yer bir gün tamamilə fırlanmağı dayandıracaq və Ay kimi yalnız bir üzünü göstərən səssiz bir kürəyə çevriləcək".
Amma son bizi başqa yerdə gözləyir
Bu bütün proseslər sonsuz deyil. Təxminən 5 milyard il sonra Günəş ömrünün sonuna çataraq qırmızı nəhəng mərhələsinə keçəcək. Bu zaman Günəş böyüyəcək və bütün daxili planetlər, o cümlədən Yer və Ay onun təsiri altında məhv olacaq. Şimali Arizona Universitetindən astronom Devid Trillin bildirir: "Günəşin ölüm prosesi bütün sistemi pozacaq. O vaxta qədər Ay uzaqlaşa bilər, amma nəticə eyni olacaq - Yer və Ay da məhv olacaq".
Ay necə yaranıb?
Elm adamları düşünür ki, Ay Yerə Mars ölçüsündə bir obyektin çırpılması nəticəsində yaranıb. Bu toqquşmadan sonra orbitə atılan maddələr birləşərək Ayı formalaşdırıb. Daha sonra Ay Yerə yaxınlaşıb və 384 400 kilometr uzaqlıqdakı sabit orbitə oturub. Eyni qabarma təsirləri Ayla Yerin hərəkətini sinxronlaşdırıb. Nəticədə Ay daim Yerə eyni tərəfini göstərir, bu da bizə təbii görünən, əslində isə mürəkkəb fiziki proseslərin nəticəsi olan bir hadisədir.
Narahat olmağa dəyməz, amma...
Ayın bizdən uzaqlaşması bəziləri üçün narahatedici səslənsə də, bu proses son dərəcə yavaş baş verir. İnsanlıq üçün bu, yaxın gələcəkdə heç bir təhlükə yaratmır. Lakin alimlər üçün bu proses hələ də öyrənilməli dəyərli mövzudur, çünki buradakı mexanizmlər kainatdakı cazibə və fırlanma dinamikasının sirlərini açmağa kömək edir.
Uzaq gələcəkdə Ayın uzaqlaşması qabarmalara, günlərin uzunluğuna və bəlkə də iqlim dövrlərinə təsir edə bilər. Amma bu, kosmosda baş verən saysız-hesabsız dəyişikliklərdən sadəcə biridir. Ən əsası isə, bu bizə Yer kürəsinin nə qədər kövrək və mövcudluğunun nə qədər şərti olduğunu xatırladır.
