Təyyarə pəncərəsindən baxarkən gördüyümüz ağ və pambıq kimi bulud kütlələri əslində göründüyündən çox daha mürəkkəb bir fiziki quruluşa malikdir.
Hit.az xəbər verir ki, alimlər uzun müddət buludların üst səthində nə baş verdiyini tam anlaya bilmirdilər, lakin Nyu Yorkdakı Brookhaven Milli Laboratoriyasından gələn son xəbərlər bu sirli pərdəni aralayıb.
Tədqiqatçılar lazer əsaslı uzaqdan aşkarlama cihazı olan lidar texnologiyasını tamamilə yenidən yaradaraq buludların toxumasını təxminən 1 santimetr dəqiqliklə araşdırmağı bacarıblar. Bu, mövcud cihazlardan 100-1000 dəfə daha aydın görüntü əldə etməyə imkan verir.
Yeni inkişaf etdirilmiş texnologiya buludların daxili qatları ilə ən üst təbəqələri arasındakı struktur fərqi ilk dəfə eksperimental olaraq ortaya qoyur. Tədqiqatın rəhbəri Fan Yang bu cihazı “buludlar üçün mikroskop” kimi təsvir edir. Sistem o qədər həssasdır ki, ultra sürətli lazer impulsları buluda dəyərkən kütləsiz işıq hissəciklərindən olan tək bir fotonu belə saymağa qadirdir. Xüsusi bir alqoritm isə bu siqnalları işləyərək buludun ətraflı profilini çıxarır. Ekip texnologiyanı sınamaq üçün Miçiqandakı bulud otağına gedərək süni buludlar yaradıb və damcıların bulud içində necə paylandığını saniyə-saniyə qeydə alıb.
Buludun zirvəsindəki xaos: Mövcud modellər niyə səhv edir?
Mövcud atmosfer modellərinin bulud fizikasını izah etməkdə kifayət etmədiyi məlum olub. Lidar ölçmələri göstərir ki, buludun daxili qatlarında damcıların paylanması nisbətən nizamlı və homojendir, lakin ən üst təbəqədə tam əksinədir. Başqa sözlə, buludların zirvəsindəki damcılar sanki nizamsız bir xaos içində hərəkət edir. Tədqiqatçılar bu tarazsızlığı iki əsas proseslə əlaqələndirir: xaricdən gələn quru havanın daxil olması və cazibə qüvvəsinin damcıların ölçüsünə görə çökməsi.
Buludun daxili qatlarında hava kifayət qədər türbülanslı olduğundan damcılar bir-birinə qarışır və hər yerdə oxşar sıxlıq yaranır. Lakin buludun ən üst sərhədində türbülans daha zəifdir, buna görə ağır damcılar sürətlə aşağı düşür, yüngül damcılar isə yuxarı qalır və nəticədə parçalanmış bir struktur yaranır. Bir çox meteoroloji model damcıların fərqli düşmə sürətlərini nəzərə almır və ya hamısını eyni sürətdə qəbul edir.
Bu sadələşdirmə buludların günəş işığını nə qədər əks etdirdiyi və nə vaxt yağışa çevriləcəyi barədə proqnozlarda böyük sapmalara səbəb olur. Yeni texnologiya isə iqlim modellərindəki qeyri-müəyyənliyi azaldaraq hava proqnozlarını daha etibarlı edəcək kimi görünür.
Samir
