2025-ci ilin son günlərinə yaxınlaşdıqca dünyanın müxtəlif bölgələrində fərqlənən ölkələrin qiymətləndirilməsi qlobal siyasətin ümumi tendensiyalarını anlamaq üçün mühüm fürsət yaradır. Bu kontekstdə, Qafqaz il ərzində siyasi, hərbi və iqtisadi inkişafların bir-biri ilə qarışdığı bir coğrafiya kimi seçildi.
Hafta.az yazır ki, İndependnt-də dərc olunan məqalədə qeyd olunur: “Azərbaycan bu dövrdə ən sabit və uğurlu performans nümayiş etdirdi. Rəsmi Bakı uzunmüddətli strateji hədəflərini 2025-ci ildə konkret nailiyyətlərə çevirərək regionun ən nüfuzlu aktyoruna çevrildi”.
Qarabağdan sonrakı dövr
2025-ci ilən etibarən Azərbaycanın Qarabağ məsələsində hərbi və siyasi dominantlığı yeni bir mərhələyə qədəm qoydu. Bu ilin əsas xüsusiyyəti münaqişədən sonrakı dövrün institusional və inzibati formalaşması idi. Bakı keçmiş münaqişə zonalarında eyni vaxtda təhlükəsizlik, infrastruktur və dövlət idarəçiliyinin qurulmasına diqqət yetirdi. Bu yanaşma yerdə nəzarəti müvəqqəti deyil, daimi etməyə yönəlmiş bir strategiyanı göstərirdi. Qarabağ bölgəsində nəqliyyat xətlərinin yenidən açılması, enerji və kommunikasiya infrastrukturunun mərkəzi sistemə inteqrasiyası və dövlət qurumlarının səmərəliliyinin artması Azərbaycan dövlətinin potensialının yerində əks olunmasının əhəmiyyətli göstəriciləri idi. Beləliklə, Cənubi Qafqazda uzun illər davam edən qeyri-müəyyənlik sahəsi xeyli daraldı.
Diplomatik manev genişləndi
2025-ci il Azərbaycanın diplomatik sahədə daha sərbəst hərəkət edə biləcəyi bir il kimi yadda qaldı. Bakı regional və qlobal aktyorlarla münasibətlərində çevik və maraqlara yönəlmiş bir xətt izlədi. Rusiya, Türkiyə, İran və Qərb ölkələri ilə qurulan əlaqələr tək bir oxdan asılı olmayan xarici siyasət yanaşmasını əks etdirdi. Xüsusilə, Türkiyə ilə davam etdirilən strateji tərəfdaşlıq nəqliyyat, enerji və ticarət layihələri ilə müdafiə sektorundan kənara çıxdı. Bu əməkdaşlıq Azərbaycanın regional manevr məkanını genişləndirən əsas amillərdən birinə çevrildi. Əksinə, Bakı Rusiya ilə münasibətlərində ehtiyatlı dildən istifadə edərək birbaşa gərginlik yaratmaqdan çəkindi. Moskvanın Cənubi Qafqazdakı təsirinin nisbətən azaldığı bir dövrdə Azərbaycan yaranan boşluqdan faktiki vəziyyətlər yaratmaqla istifadə etdi.
Enerji geosiyasətində rol artıb
Azərbaycanın 2025-ci il üzrə göstəricilərinin ən həlledici ölçülərindən biri onun enerji siyasəti olub. Avropanın enerji təchizatı təhlükəsizliyinin şaxələndirilməsi axtarışlarını davam etdirdiyi bir vaxtda, Bakı etibarlı təchizatçı kimi mövqeyini gücləndirib. Cənub Qaz Dəhlizinin tutumunun artması və yeni əlaqələrin yaranması Azərbaycanı regional enerji tənliyində daha mərkəzi mövqeyə gətirib.
Bu prosesdə Avropa İttifaqı ilə əlaqələr Azərbaycanın strateji dəyərini artıran amil kimi ön plana çıxıb. Enerji vasitəsilə qurulan bu münasibətlər siyasi məsələlərdə tənqid tonunu da məhdudlaşdırıb. Bakı enerji kartından təkcə iqtisadi vasitə kimi deyil, həm də diplomatik təsir vasitəsi kimi istifadə etməyi bacarıb.
İqtisadi və logistika ölçüsü
Enerji sektoru Azərbaycan iqtisadiyyatının əsas dayağı olaraq qalsa da, 2025-ci ildə iqtisadi şaxələndirmə istiqamətində atılan addımlar da diqqəti cəlb edib. Logistika, nəqliyyat və müdafiə sənayesinə qoyulan investisiyalar ölkənin regional ticarət şəbəkələrindəki mövqeyini gücləndirib. Orta Dəhlizin aktivləşməsi Azərbaycanı Çindən Avropaya uzanan ticarət yolunda əsas tranzit ölkəsinə çevirib. Mərkəzləşdirilmiş dövlət strukturunun gücü bu layihələrin sürətlə həyata keçirilməsinə imkan verib. Bu, siyasi plüralizm baxımından tənqid olunsa da, Azərbaycana qısa müddətdə qərar qəbuletmə və icra qabiliyyəti baxımından üstünlük qazandırdı. 2025-ci il ərzində Bakının prioriteti sabitliyi qorumaq və əldə edilən nailiyyətləri institusionallaşdırmaq idi.
Regional tarazlıqlar
Azərbaycanın yüksəlişi Cənubi Qafqazdakı digər aktyorlara da birbaşa təsir göstərdi. 2025-ci ildə Ermənistan daxili siyasi problemlər və xarici siyasətlə məşğul olsa da, regional təşəbbüs əsasən Bakının əlində qaldı. Digər tərəfdən, Gürcüstan daxili siyasi gərginliklər səbəbindən geosiyasi rəqabətdə daha məhdud rol oynadı.
Yaranan mənzərə Azərbaycanı faktiki olaraq Qafqazın ən nüfuzlu ölkəsi kimi təqdim etdi. Lakin bu təsirin davamlılığı qarşıdakı illərdə tətbiq olunacaq strategiyadan asılı olacaq. Hərbi və təhlükəsizlik yönümlü nailiyyətləri iqtisadi və diplomatik dərinliklə dəstəkləmək çox vacibdir.
2025-ci ilin qalibi
2025-ci il Azərbaycanın məqsədlərinə əsasən çatdığı bir il kimi qeydə alındı. Qarabağdan sonrakı nizamın nəzarətini özündə saxlamaq, enerji geosiyasətində möhkəmlənmiş mövqe və balanslı diplomatiya Azərbaycanı Qafqazın ən uğurlu ölkəsinə çevirdi. Lakin unutmaq olmaz ki, bu uğurun müəyyən məhdudiyyətləri və riskləri də var.
Regional güc balanslarının sürətlə dəyişdiyi bir mühitdə mövcud qazancların qorunması diqqətli idarəetmə tələb edir. Buna baxmayaraq, 2025-ci il üçün ümumi mənzərə göstərir ki, Azərbaycan mövcud şəraiti öz xeyrinə çevirməkdə uğur qazanıb. Bu il Azərbaycan açıq şəkildə Qafqazın aparıcı ölkəsi kimi ortaya çıxıb.
