Yeni araşdırma beynin təkcə real deyil, xəyali təcrübələrdən də öyrəndiyini göstərir...
Poliqon xəbər verir ki, uzun illər şəxsi inkişaf ədəbiyyatında klişe kimi qəbul edilən “pozitiv düşüncənin gücü” ifadəsinin elmi əsası ola biləcəyi müəyyən edilib. ABŞ-nin Kolorado Boulder Universitetinin və Almaniyanın Maks Plank İnstitutunun alimləri apardıqları birgə tədqiqatda göstəriblər ki, insan beyni yalnız real hadisələrdən deyil, eyni zamanda insanın şüurunda canlandırdığı xəyali təcrübələrdən də öyrənə bilir. Müsbət və ya mənfi ola bilən bu təsəvvürlər neyron proseslərə və insan davranışına real yaşantılarla müqayisə oluna biləcək səviyyədə təsir göstərir.
Nature Communications jurnalında dərc olunan araşdırmada 50 könüllü iştirak edib. Eksperimentin ilk mərhələsində iştirakçılardan müxtəlif insanların adlarını onlara olan simpatiya səviyyəsinə görə siyahıya salmaq xahiş olunub. Daha sonra onlar maqnit-rezonans tomoqrafiya (MRT) aparatının daxilində olarkən siyahıdan seçilmiş neytral bir ad təqdim edilib və iştirakçılar bir neçə saniyə ərzində həmin insanla bağlı ya xoş, ya da xoşagəlməz bir epizodu bütün detalları ilə təsəvvür etməli olublar.
Sonrakı testlər zamanı məlum olub ki, iştirakçılar yalnız xəyali şəkildə pozitiv təcrübə yaşadıqları insanlara qarşı daha müsbət münasibət göstəriblər. Maraqlıdır ki, bu təsir həmin şəxslərlə real həyatda heç vaxt qarşılaşmamış olsalar belə müşahidə edilib. Bu nəticə təsəvvürün sosial münasibətlərin formalaşmasında mühüm rol oynaya biləcəyini göstərir.
Alimlər eyni zamanda bu proses zamanı beynin aktivliyini də izləyiblər. Mükafatın proqnozlaşdırılması ilə əlaqəli olan ventral zolaqlı cisim (ventral striatum) pozitiv təsəvvürlər zamanı daha güclü aktivləşib. Xüsusilə “proqnoz səhvi” adlanan effekt — yəni gözlənilməz dərəcədə müsbət bir yaşantı hissi yarandıqda — bu beyin bölgəsində aktivlik artıb.
Bununla yanaşı, xatirələrin saxlanması və emalı ilə əlaqəli olan prefrontal korteksin də aktivləşdiyi müşahidə olunub. Bu fakt təsəvvür və yaddaş arasında sıx əlaqənin mövcudluğunu göstərir və beynin xəyali hadisələri də real yaşantılara yaxın şəkildə “yadda saxladığını” sübut edir.
Tədqiqatın müəllifləri hesab edirlər ki, bu mexanizmin daha dərindən öyrənilməsi yeni terapevtik yanaşmaların inkişafına töhfə verə bilər. Xüsusilə fobiyaların, travmaların və təşviş pozuntularının müalicəsində nəzarət olunan xəyali təcrübələrdən istifadə perspektivli hesab olunur. Bununla belə, alimlər xəbərdarlıq edirlər ki, təsəvvürün gücü ikitərəflidir: mənfi düşüncələrə meyilli insanlarda bu mexanizm təşviş və depressiyanın daha da güclənməsinə səbəb ola bilər.
Poliqon.info
