Arxeoloqlar Xasmoney krallığı dövründə, Xanuka hekayəsində təsvir olunan hadisələrin baş verdiyi vaxt Qüdsü əhatə edən qədim divarın ən uzun fasiləsiz hissəsinin qazıntılarını, həmçinin düşmən krallıqlar arasında 2100 illik atəşkəsə dair mümkün sübutlarla birlikdə başa çatdırıblar...
Poliqon xəbər verir ki, bu barədə The Independent yazır.
İvrit dilində Xanuka "həsr olunma" mənasını verir, buna görə də bu bayram eramızdan əvvəl II əsrdə kiçik bir yəhudi döyüşçü qrupunun onu işğal edən xarici qüvvələrdən azad etməsindən və ardınca Xasmoney krallığının qurulmasından sonra Qüdsdəki Məbədin yenidən həsr olunmasını qeyd edir.
"Nəsillər boyu bu hadisəni qeyd edən yəhudilər, bu il 14 dekabrda başlayan səkkiz günlük bayramı hər axşam məbəddə tapdıqları və bir gecə yerinə səkkiz gecə yetən kiçik miqdarda ritualla təmiz yağ ehtiyatı şərəfinə bir şam yandırmaqla qeyd edirlər. Bir çoxları həmçinin bu heyrətamiz davamlı yağın xatirəsini yad etmək üçün latkes adlanan qızardılmış kartof qızartmaları kimi qızardılmış yeməklər yeyir", deyə nəşr izah edir.
Qeyd olunur ki, keçən həftə Qüdsdə qazıntıları başa çatan Xasmoney divarının təməli, böyük ehtimalla Xanuka hekayəsindən bir neçə onillik sonra eyni hökmdarlar tərəfindən inşa edilib. Onun uzunluğu təxminən bir futbol meydançasının yarısı qədər olmaqla təxminən 50 metr, eni isə 5 metrdir. Təməl, müasir Qüds Qədim Şəhər divarlarından daha yüksək olduğu təxmin edilən və bəzi tarixi mənbələrdə qeyd olunan divarları dəstəkləyir.
The Independent qeyd edir ki, Qüdsün Qədim Şəhər hissəsini əhatə edən müasir divarların böyük bir hissəsi yüz illər öncəsinə, Osmanlı İmperiyası dövrünə aiddir:
"Qədim yazılara görə, Xasmoney divarları müasir Qüds Qədim Şəhərindən xeyli böyük bir ərazini əhatə edirdi və hündürlüyü 10 metrdən çox olan 60 gözətçi qülləsinə malik idi. Yeni aşkar edilmiş hissə, Xasmoney divarlarının inşası dövründən qorunub saxlanılmış və zədələnməmiş vəziyyətdə olan ən uzun hissələrdən biridir".
"Təməlin ən maraqlı elementlərindən biri onun üzərindəki divarın, zamana və ya müharibəyə görə xaotik şəkildə deyil, qəsdən və bərabər şəkildə eyni hündürlüyə qədər sökülmüş görünməsi idi", deyə İsrail Qədim Əşyalar İdarəsindən layihənin aparıcı arxeoloqlarından Amit Reem qeyd edib.
Bundan sonra mütəxəssislər hər hansı bir liderin, daima işğal təhlükəsi altında olan bir bölgədə, tamamilə yaxşı vəziyyətdə olan müdafiə divarını niyə sökdürə biləcəyi ilə maraqlanmağa başlayıblar.
"Antiokh Sidet (Yeddinci) Yəhyan Hirkana atəşkəs müqaviləsi təklif edərək dedi: "Əgər mənim ordumu çıxartmağımı istəyirsənsə, sən, yəhudi hökmdarı, özün və atanın tikdiyi Xasmoney istehkamlarını yerlə yeksan etməlisən", deyə Reem izah edib.
Alim Yosif Flavinin əsərlərində, Antiokhun Hirkanaın təklifini qəbul etdikdən sonra onların "şəhəri əhatə edən divarları sökmüş" olduqları yazılır.
"Biz sadəcə olaraq bunun arxeoloji sübutunu tapdığımızı düşünürük, buna görə də arxeologiya və qədim hekayələr bir araya gələndə bu, olduqca heyranedicidir, bu da Qüdsün sehridir", deyə Reem vurğulayıb.
Poliqon.info
