ABŞ prezidenti Donald Trampın Avropa İttifaqına hücumları Avropa liderlərini ağlasığmaz bir şeylə üzləşməyə məcbur edir: Amerikanın artıq təhlükəsizlik üçün əsas qarantı olmadığı və Avropanın öz müdafiəsini hər kəsin gözlədiyindən daha sürətli və daha tez təşkil etməli olduğu bir gələcək...
Poliqon Politico-ya istinadən xəbər verir ki, ABŞ-ın rolunun azalmasını gözləyərək, Aİ liderləri artıq Avropanın rəhbərlik etdiyi təhlükəsizlik sistemini sınaqdan keçirirlər. Ukrayna ilə bağlı ən vacib qərarların çoxu Britaniya və Fransanın, eləcə də Almaniyanın rəhbərlik etdiyi qeyri-rəsmi "istəklilər koalisiyası" daxilində qəbul edilir.
Lakin eyni zamanda, Aİ siyasətçiləri Böyük Britaniyanın rəhbərlik etdiyi Birgə Ekspedisiya Qüvvələri daxilində daha dərin koordinasiya və ya NATO daxilində daha güclü bir "Avropa sütunu"nun təşviqi barədə müzakirələr aparırlar. Bu ideya Paris tərəfindən uzun müddətdir dəstəklənir və hazırda Berlində dəstək qazanır.
İndi əsas sual Avropanın müdafiəyə görə əsas məsuliyyəti öz üzərinə götürüb-götürməyəcəyi deyil, nə vaxt götürəcəyidir. ABŞ Dövlət Katibi Marko Rubionun NATO xarici işlər nazirlərinin son görüşündə iştirak etməməsi - ittifaq tarixində cəmi bir neçə dəfə baş verən bir hadisə - Avropa və keçmiş NATO rəsmiləri arasında həyəcana səbəb olub.
Bu narahatlıq onun müavini Kristofer Landaunun Aİ ölkələrini ABŞ-dan almağa davam etmək əvəzinə, öz müdafiə sənayelərinə üstünlük verməkdə günahlandırması ilə daha da artıb.
Vaşinqtondan asılı olmayan yeni əməkdaşlıq formatları yaratmaq istəyi ötən həftə Tramp administrasiyasının yeni Milli Təhlükəsizlik Strategiyasının (NSS) dərc olunması ilə əlavə təkan alıb.
"ABŞ-ın bütün dünya nizamını Atlanta kimi öz çiyinlərində daşıdığı günlər geridə qaldı. Zəngin, inkişaf etmiş ölkələr öz bölgələri üçün əsas məsuliyyəti öz üzərlərinə götürməlidirlər", deyə sənəddə bildirilir. Strategiyada iddia edilir ki, Avropada kütləvi miqrasiya qitəni dəyişdirir və bölünmələr yaradır.
"Mövcud tendensiyalar davam edərsə, qitə 20 il və ya daha az müddətdə tanınmaz hala düşəcək. Buna görə də bəzi Avropa ölkələrinin iqtisadiyyatlarının və ordularının etibarlı müttəfiq olaraq qalacaq qədər güclü olub-olmayacağı hələ də aydın deyil", deyə sənəddə qeyd olunur.
NSS həmçinin təsvir edir ki, əgər NATO müttəfiqlərinin əksəriyyəti qeyri-Avropa ölkələrinə çevrilərsə, onlar dünyadakı yerlərini və ABŞ ilə ittifaqlarını, NATO xartiyasını imzalayanlarla eyni şəkildə görəcəklərmi?
Tramp bu yaxınlarda öz fikrini təkrarladı: "Kütləvi miqrasiyadan əziyyət çəkən Avropa çürüyür və heç bir məqsədi yoxdur. Blokun liderləri zəifdirlər və sadəcə nə edəcəklərini bilmirlər".
Tramp administrasiyasının davamlı hücumları fonunda, Avropa İttifaqı NATO-nun zəmanətinin etibarsız olduğu təqdirdə yeni təhlükəsizlik zəmanətləri üzərində sakitcə işləyir.
"Sual budur ki, 5-ci maddə qəfildən qüvvəyə minməsə, hazır olmaq üçün əlavə təhlükəsizlik zəmanətlərinə və institusional mexanizmlərə ehtiyacımız varmı. Buna baxmayaraq, biz həmişə 5-ci maddəyə etibar etməliyik", deyə noyabrın sonlarında AB Müdafiə Komissarı Andrius Kubilius bildirib.
Bu cür zəmanətlərin hüquqi əsası 1990-cı illərin sonlarında Kosovo müharibəsindən sonra Fransa lideri Jak Şirak və Britaniya Baş naziri Toni Bleyr Avropanı müdafiəni öz əlinə almağa çağırdıqları zaman ortaya çıxan Aİ-nin qarşılıqlı müdafiə müqaviləsinin 42.7-ci maddəsidir. Avropa hücum halında ölkələrin davranış qaydaları aydın olsun deyə, növbəti il ərzində maddənin müddəalarını ətraflı şəkildə izah etmək istəyir.
Avropa hərbçilərinin və kəşfiyyatının Rusiyanın hücumunun 2028-ci ildə baş verə biləcəyi ilə bağlı xəbərdarlıqları fonunda Avropanın müdafiəyə ənənəvi münasibəti və ABŞ-dan asılılığı sürətlə dəyişir.
Bu yaxınlara qədər Almaniya ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi NATO-nun sadiq tərəfdarı idi. Lakin kansler Fridrix Merzin rəhbərliyi altında Berlin Parislə Fransanın nüvə imkanlarının Avropa təhlükəsizliyini necə gücləndirə biləcəyi barədə danışıqlar aparır.
Eyni zamanda, Merz Ukrayna və Avropanın təhlükəsizlik arxitekturası ilə bağlı Vaşinqtonla razılaşmamağa getdikcə daha çox meylli olduğunu nümayiş etdirib. O, ABŞ milli təhlükəsizlik strategiyasının bəzi müddəalarını "qəbuledilməz" adlandırıb.
Avropanın problemi sözlərdən əmələ keçməkdir. Məsələ yüksəkdir - xüsusən də qitə müdafiəsinin ciddi şəkildə gücləndirilməsi sosial xərclərdən resursların yenidən bölüşdürülməsini tələb edəcək ki, bu da hökumətlərin süqutuna səbəb ola bilər.
Bir də institusional problem var: ABŞ NATO-nun ən böyük tərəfdaşı olaraq qalır, buna görə də alyans Amerikasız gələcək üçün plan qurmağın yeri deyil. Bir diplomat bildirib ki, bu, NATO-nun mənasını sarsıdacaq. İndi isə ittifaq daxilində S olmadan NATO üçün heç bir planlaşdırma yoxdur.
Poliqon.info
