Sherg.az saytından alınan məlumatlara görə, ain.az xəbər verir.
Həm də Cümhuriyyətin varlığının rəsmiləşməsi idi
Bu tarix Türkiyə və Azərbaycan respublikalarının rəsmi özəl gününə çevrilməlidir
Sentyabrın 15-i Azərbaycan xalqı üçün mühüm tarixi hadisə və qürur mənbəyidir. 1918-ci il sentyabrın 15-də Qafqaz İslam Ordusu Bakını daşnak-bolşevik işğalından azad etməklə mühüm xilaskarlıq missiyası həyata keçirdi. Mayın 28-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurulanda Bakı yadellilərin əlində idi və bu səbəbdən də Gəncə şəhəri müvəqqəti olaraq paytaxt seçilmişdi.
Həmçinin, dövlətin müstəqilliyini müdafiə etməyə qadir olan milli hərbi qüvvələr tam formalaşmamışdı. Dünyanı bölüşdürmək istəyən Rusiya, İngiltərə, Almaniya kimi dövlətlərin Cənubi Qafqaz, xüsusən neft Bakısı ilə bağlı planları bölgədə vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirirdi. Azərbaycanın müstəqillik əldə etməsi bu ölkələrin marağına uyğun deyildi. Batumda Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ilə 1918-ci il iyunun 4-də imzalanmış müqaviləyə əsasən Osmanlı dövləti Azərbaycana yardım etməyi öz üzərinə götürdü. Daşnak-bolşevik hücumlarının son dərəcə kəskinləşdiyi bir şəraitdə Osmanlının hərbi naziri Ənvər paşa qardaşı Nuru paşanın komandanlığı ilə Azərbaycana hərbi qüvvələr göndərdi. Beləliklə, Azərbaycanın milli hərbi qüvvələri də daxil olmaqla Qafqaz İslam Ordusu yaradıldı. 1918-ci il mayın 9-da Təbrizə, on bir gün sonra isə Araz çayına çatan Nuru paşa mayın 25-də Gəncəyə gəldi. Əhali tərəfindən böyük sevinclə qarşılanan Qafqaz İslam Ordusunun görəcəyi ilk işlərdən biri Gəncədə mövcud təhlükəni aradan qaldırmaq, düşmənləri tərk-silah etmək və yerli əhalinin təhlükəsizliyini qorumaqdan ibarət idi. Bu ordunun döyüş yolu Qaraməryəm, Kürdəmir, Ağsu, Göyçay, Salyan və Şamaxıdan keçdi. Qafqaz İslam Ordusunun Bakıya daxil olmasının qarşısını almaq məqsədilə bolşevik Rusiyası Almaniya ilə avqustun 27-də müqavilə imzaladı. Almaniya Bakı neftindən alacağı bəlli pay müqabilində Osmanlı qoşunlarının Kür çayını keçməməsi üçün öhdəlik götürdü. Lakin bu da xilaskar ordunun yürüşünü dayandıra bilmədi. Bakı uğrunda döyüşlərdə Osmanlı və Azərbaycan əsgərləri çiyin-çiyinə vuruşdular. Şəhər sentyabrın 15-də azad edildi. Sentyabrın 16-da Osmanlı-Azərbaycan hərbi hissələrinin Bakı ətrafında paradı keçirildi. Ertəsi gün isə Azərbaycan hökuməti Gəncədən Bakıya köçdü. Bu hadisə Azərbaycan tarixində dönüş nöqtəsi oldu. Şəhər daşnak-bolşevik qüvvələrindən xilas edildi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti müstəqilliyini möhkəmləndirmək imkanı qazandı. Bu hadisə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinə dövlət quruculuğu prosesinə başlamaq imkanı yaratdı. Həmin hadisədən üç il əvvəl isə azərbaycanlı oğullar Çanaqqalada türk qardaşlarının köməyinə çatmış, o torpaqda şəhadətə qovuşmuşdular. Babalarımızın miras qoyduğu bu qardaşlıq sonrakı illərdə yeni məzmunla zənginləşərək bir millət, iki dövlət olan Azərbaycan və Türkiyənin taleyində mühüm amil oldu.
XXI əsrdə isə Azərbaycan Ordusunun Müzəffər Ali Baş Komandanı İlham Əliyevin sərkərdəliyi ilə qazandığı Qarabağ Zəfəri türkün tarixinə daha bir şanlı səhifə yazdı. Ermənistan kapitulyasiya aktını imzaladı və torpaqlarımızın 30 illik işğalına son qoyuldu. Yeri gəlmişkən, XXI əsrin ikinci onilliyində tarix təkrar olundu. Əgər 107 il əvvəl Osmanlı dövləti azərbaycanlı qardaşlarına hərbi qüvvə ilə kömək etmişdisə, 2020-ci ildə Azərbaycanın Vətən müharibəsi günlərində Türkiyə siyasi-mənəvi dəstək göstərdi. Müharibənin ilk saatlarından Türkiyə Azərbaycanın yanında oldu. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan Azərbaycanın haqq işinə öz dəstəyini verdi, Türkiyənin hər zaman Azərbaycanın yanında olduğunu və olacağını bəyan etdi. Beləliklə, Vətən müharibəsində qazanılan Zəfərdə Türkiyə liderinin, türk xalqının siyasi-mənəvi dəstəyi mühüm rol oynadı və üçüncü qüvvələri hadisələrin gedişinə müdaxilə etməkdən çəkindirdi. Türkiyə-Azərbaycan qardaşlığı XX əsrin ikinci onilliyinin qanlı müharibələrinə, mürəkkəb siyasi proseslərinə birgə sinə gərdi və zaman-zaman daha da möhkəmləndi. Azərbaycan paytaxtının ən hündür yerlərindən birində ucaldılmış Türk Şəhidliyi abidəsi Qafqaz İslam Ordusu döyüşçülərinin xatirəsinə ehtiram əlaməti olmaqla yanaşı, silah qardaşlığımızın rəmzi sayıla bilər. Azərbaycan torpaqlarında uyuyan türk şəhidlər, eyni zamanda, iki qardaş ölkənin ortaq taleyindən xəbər verir.
Türkoloq-alim, AMEA-nın aparıcı elmi işçisi Faiq Ələkbərli Sherg.az-a açıqlamasında deyib ki, 1918-ci ilin sentyabrın 15-də tərkibi Osmanlı və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin əsgərlərindən ibarət olan Qafqaz İslam Ordusunun Bakını və torpaqlarımızın böyük qismini rus-bolşevik, erməni daşnaklarından azad etməsi böyük tarixi uğurdur. Alim vurğulayıb ki, Bakı işğaldan azad edilməsəydi, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti də yarımçıq olacaqdı:
"Bugünkü Azərbaycanın taleyinin necə olacağı da sual altına düşəcəkdi. Bakı yenicə qurulmuş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti üçün çox önəmli idi. Vaxtı ilə bunu AXC-nin qurucusu, cümhur başqanı, milli ideoloqumuz M.Ə.Rəsulzadə bir kəlmə ilə ifadə etmişdi. Rəsulzadə bildirmişdi ki, Bakısız Azərbaycan başsız bədəndir. Çünki Bakı bu gün də, dünən də və gələcəkdə də çox mühüm şəhərdir. Bakının mühümlüyü ancaq neft və qaz təbii sərvətləri ilə bağlı deyildi. Bakı həm də Xəzər dənizinin sahilində yerləşən, Şərqdən-Qərbə, Şimaldan-Cənuba böyük ticari-siyasi anlam daşıyan şəhərdir. Ona görə də 15 sentyabr günü Bakının qurtuluşu olmaqla yanaşı, Cümhuriyyətin varlığının da rəsmiləşməsi idi. Bu da çox önəmli məqamdır".
F.Ələkbərli qeyd edib ki, AXC məhz öz paytaxtı Bakı ilə sözünü deyə biləcək gənc dövlətə çevrildi:
"O zaman nəinki ruslar, ingilislər, hətta Osmanlının müttəfiqləri almanlar belə Bakının Azərbaycanda qalmasında maraqlı deyildilər. 15 sentyabr gününə dövlət səviyyəsində daha yüksək qiymət verilməlidir, xüsusi qeyd olunmalıdır. Türkiyə və Azərbaycan respublikalarının rəsmi özəl gününə çevrilməlidir. Ankara nədirsə, Bakı da odur. Şükürlər olsun ki, Bakının qurtuluşundan illər sonra Qarabağın da qurtuluşuna şahid olduq. Artıq torpaq bütünlüyümüz, suverenliyimiz bərqərar olunub. Bütöv Azərbaycanın, Təbrizin qurtuluşuna doğru gedirik. O baxımdan 15 sentyabr - Bakının azadlığı gününün önəmini doğru-dürüst qiymətləndirmək və yeni nəslə daha təfərrüatlı çatdırmaq lazımdır".
Ən son xəbərləri və yenilikləri almaq üçün ain.az saytını izləyin.
