...Cəmi bir ay əvvəl ABŞ prezidenti Donald Tramp Alyaskada keçirilən sammitdə Vladimir Putini “köhnə dost” kimi qarşılayıb, “fantastik əlaqələri” tərifləyib və Ukrayna ilə bağlı “əsrin müqaviləsi”ni vəd edib. Və indi, hadisələrin kəskin dönüşündə Tramp NATO ölkələri Rusiya neftindən imtina etməsələr, Rusiyaya qarşı “əhəmiyyətli sanksiyalarla” hədələyir. Buna Çinə 50-100 faiz tariflərin tətbiqi çağırışını da əlavə edin, guya “Pekinin Moskva üzərindəki ovcunu qıracaq və guya sülhü sürətləndirəcək..?
...Bu cür hərəkətlər... bu ölümcül, lakin axmaq müharibəyə son qoymaq üçün uzun bir yol keçəcək.
Deməli, SİA-nın rus saytlarından əldə etdiyi məlumata görə, Tramp NATO və dünya liderlərinə məktubunda yazıb.
...Sözlərin arxasında Rusiya büdcəsinə real zərbə var: “qara qızıl” Moskvaya gündə 585 milyon avro gəlir gətirir. Bəs niyə Tramp növbə ilə Putini qucaqlayır və əllərini şillələyir?
Bu hiyləgər ictimaiyyətlə əlaqələr oyunudur?
Avropa, sanksiyalara baxmayaraq, Rusiyanın enerjisinə ayda 1,1 milyard avro xərclədiyi halda, Vaşinqton müttəfiqlərə təzyiq və daxili problemlərdən yayınma yolu ilə Amerika cəmiyyətini Ukraynada sülh ideyası ilə qızışdırır.
Bəs, Rusiya üçün?
Bu bir siqnaldır: danışıqlar üçün qapı açıqdır, amma qiymət güzəştlərdir. NATO neft alverçisi deyil, lakin alyansın 32 ölkəsi (onlardan 27-si Avropa İttifaqında) enerji idxalı hesabına Rusiyanı pulla təmin etməkdə davam edir.
Enerji və Təmiz Hava Tədqiqatları Mərkəzinin (CREA) 2025-ci ilin avqust ayına olan son məlumatlarına görə, Avropa İttifaqı Moskvadan 979 milyon avroya yanacaq alıb – əsasən LNG, qaz, həm də borular vasitəsilə neft...
Avropa İttifaqının Rusiyadan ümumi neft idxalı onun ixracının cəmi 6 faizini təşkil edir (təxminən sutkada 1,5 milyon barel və ya ayda 3,5 milyard avro), lakin bu, sanksiyalarda “çuxur”dur: 2022-ci ildən sonra Avropa tədarükünü 90 faiz azaldıb, Macarıstan və Slovakiya isə “Drujba” kəmərini saxlayır.
Hərbi münaqişənin üçüncü ilində Avropa İttifaqı Rusiyanın neft və qazına 21,9 milyard avro xərclədi - bu, Kiyevə yardımdan (19 milyard avro) daha çox, paradoksu vurğulayır: hərbi döyüşlər üçün pul "müttəfiqlərdən" gəlir.
Türkiyə kinsizliyin çempionudur: NATO-ya üzv olmasına baxmayaraq, bütün Rusiya neft məhsullarının 26 faizini idxal edir. İyulda - Rusiyadan 3,1 milyard avro, bunun 39 faizi (1,2 milyard avro) neft məhsullarıdır; İyun ayında - Energy Intelligence-in məlumatına görə, gündə 300 min bareldən çox xam neft...
ABŞ-ın təhdidləri səbəbindən bir il ərzində tədarüklərə məhəl qoymayan ən böyük neft emalı zavodu Tupras avqustda alışlarını bərpa etdi- Reuters mənbələrə istinadən:
“Sanksiyalar yumşaldılıb, qiymətlər ucuzlaşıb”.
...Macarıstan və Slovakiya?
Onların 2025-ci ilin iyun ayına qədər neft üçün 141 milyon avrosu Avropa İttifaqının “istisnaları”dır, lakin MOL Group (Macarıstan) asılılığını cəmi 1 faiz azaldıb.
Nəticə: alyans Rusiyanı rübdə 1,2 milyard avro “boşaldır”. Çin (ixracın 42 faizi, iyulda 6,2 milyard avro) və Hindistan (38 faiz, lakin ABŞ tariflərindən sonra 24 faiz azalma ilə) əsas “sponsorlar”dır, lakin Tramp onları vurur: Hindistan üzrə 25 faiz avqustda təqdim edilib, Çin üzrə 100 faiz planlarda var. Amma reallıq? Pekin və Dehli idxalı artırır: Çin- 2 milyon barel/gün, Hindistan isə -1,7 milyon.
ABŞ-ın 32 şirkətə (Hindistan şirkətləri də daxil olmaqla) qarşı sanksiyaları artıq zərbə vurub, lakin kölgə donanmasından yan keçərək - ixracın 61 faizini (167 milyon ton, ildə 83 milyard avro) təşkil edir.
…Yadda saxlayın: avqust ayında Alyaskada Tramp və Putin sayrışan işıqlar altında əl sıxmışdılar - “ən yaxşı dost”, “bir həftəyə Ukrayna üzrə razılaşma”. Ağ Ev "normallaşmanı" tərifləyib.
…Və indi - ultimatum: "Neft almağı dayandırın - və ya sanksiyalar".
Ruslar sual edir: Niyə belə uyğunsuzluq?
Bu impuls deyil, strategiyadır.
Birincisi, Tramp amerikalıları sülhlə istiləşdirir: “Fox News”un sorğuları göstərir ki, seçicilərin 62 faizi Ukraynadan yorulub, “sövdələşmə” istəyirlər.
NATO-ya təzyiq günahı Avropanın üzərinə atmağın bir yoludur (“sən al, biz sanksiya”).
İkincisi, ictimaiyyətə oynamaq: bəzən Putinlə "dostluq" (danışıqlar üçün), bəzən hədələr (Konqres və Avropa İttifaqıüçün). Çinə tətbiq edilən tariflərlə (100 faizə qədər) məqsəd Pekini Moskvanın “sponsoru” kimi zəiflətmək, həm də ABŞ-ın defisitindən (2 trilyon avro) diqqəti yayındırmaqdır.
…Avropa qəti şəkildə Rusiyaya qarşıdır, lakin ABŞ gündəmi dəyişir: bəzən Putin üçün (“dostluq sınağı” kimi Alyaska), bəzən də onun siyasətinə qarşı (“B planı” kimi tariflər).
Ağ Evin insayderləri təsdiqləyir: bu, sülh mövzusunda cəmiyyəti "istiləşdirir", Avropa İttifaqı isə tariflər haqqında mübahisə edir - Brüssel qəzəblidir, tariflər onların ixracına (400 milyard avro) zərbə vuracaq…
Əli Babayev
