Bunun üçün imkan da, zəmin də, istək də var
Azərbaycan, Özbəkistan və Türkmənistan
energetika sahəsində üçtərəfli əməkdaşlıq etmək üçün geniş perspektivlərə
malikdirlər. Əvvəla, hər üç ölkənin təbii sərvətləri buna imkan verir. İkincisi
isə, Türkmənistanla ənənəvi energetika əməkdaşlığımızın olması, son dövrlər Özbəkistanla
bu sahədə yaranan sıx əlaqələr gələcək
uğurlar üçün möhkəm zəmin yaradır.
Prezident İlham Əliyev avqustun 22-də Türkmənbaşı
şəhərində Türkmənistan, Azərbaycan və Özbəkistan arasında yüksəksəviyyəli görüş
zamanı bu məsələni də vurğulayıb. Belə ki, Özbəkistanla ikitərəfli əməkdaşlığın
ən perspektivli sahələrindən biri məhz enerji sektorudur. SOCAR və "Uzbekneftegaz"
ASC Azərbaycanda və Özbəkistanda neft yataqlarının birgə işlənməsi, neft-qaz
sektorunda layihələrin həyata keçirilməsi və digər sahələrdə əməkdaşlıq edirlər.
Bu istiqamətdə bir sıra sənədlər imzalanıb.
Dövlətimizin başçısı Türkmənbaşı şəhərində bununla
bağlı bildirmişdir: "Bizim dövlət neft şirkətimiz SOCAR artıq Özbəkistanda
neft yatağının işlənilməsinə də başlayıb, kontrakt imzalanıb. Ümid edirik ki,
yaxın bir-iki il ərzində bizə gözəl xəbərlər verəcəklər. Özbəkistanda böyük
neft yatağının kəşf edilməsi xəbərini biz hamımız səbirsizliklə gözləyirik".
Azərbycan-Özbəkistan "yaşıl enerji" əməkdaşlığı
da genişlənir. Keçən ilin noyabr ayında, COP29-un davam etdiyi günlərdə Azərbaycan,
Qazaxıstan və Özbəkistan arasında üç dövlət başçısı tərəfindən "yaşıl
enerji"nin istehsalı və tranziti ilə bağlı mühüm sənəd imzalanıb.
Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyev
imzalama zamanı sözügedən layihə haqqında belə demişdir: "Ölkələrimiz əhəmiyyətli
dərəcədə bərpaolunan enerji resurslarına malikdir və qlobal enerji keçidinə
mühüm töhfə verə bilər. Özbəkistanda bu istiqamətdə genişmiqyaslı işlər
aparılır, "yaşıl enerji"nin inkişafı üçün böyük proqram qəbul edilib.
Biz 2030-cu ilədək bərpaolunan enerji mənbələrinin payını 40 faizə çatdırmağı,
həmçinin 4,2 giqavatlıq enerjisaxlama sistemləri yaratmağı planlaşdırırıq.
Bundan başqa ilin sonunadək biz əlavə olaraq 2,6 giqavat bərpaolunan enerji və
300 meqavat enerjisaxlama sistemlərini şəbəkəyə birləşdirəcəyik. Hər il təxminən
2 giqavat günəş və külək enerjisi istehsal etmək gücünü işə salırıq".
Xəzər dənizindəki "Dostluq" yatağını
isə Azərbaycanla Türkmənistan
birgə işləyəcəklər. Bu yatağın karbohidrogen resurslarının birgə kəşfiyyatı,
işlənilməsi və mənimsənilməsi haqqında Anlaşma Memorandumunun imzalanması iki
ölkənin hökumətləri arasında 2021-ci il yanvarın 21-də Aşqabad şəhərində olub.
Həmin il fevralın 25-də Prezident İlham Əliyev Anlaşma Memorandumunun təsdiq
edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Qanununu imzalayıb.
Ümumiyyətlə, son illər ərzində Azərbaycan və
Türkmənistan arasında münasibətlər müsbət dinamika ilə inkişaf edir. Ali səviyyədə
qarşılıqlı səfərlərin xronologiyası da bunu təsdiqləyir. "Dostluq"
yatağının işlənməsi barədə ümumi qərar da bu münasibətlərdən qaynaqlanır. Mütəxəssislər
yataqda təqribən 50 milyon tondan çox çıxarıla bilən neft və 30 milyard
kubmetrdən çox təbii qaz ehtiyatının olduğunu proqnozlaşdırırlar.
Azərbaycan və Türkmənistan tərəflərinin bu
yatağı "Dostluq" adlandırmaq barədə ümumi qərarı da dərin rəmzi məna
daşıyır. Çünki Anlaşma Memorandumunun imzalanması iki ölkənin energetika sahəsində
prinsipcə yeni mərhələnin, möhkəm beynəlxalq hüquqi bazaya əsaslanan birgə işin
başlanğıcını qoydu ki, bunlar da regiona sistemli və uzunmüddətli əsasda iri
xarici investisiyalar axını üçün əlavə ciddi stimullar yaradır. Həm Azərbaycanın,
həm də Türkmənistanın milli iqtisadiyyatının dinamik inkişafına, yeni iş yerlərinin
yaradılmasına, insanların həyat səviyyəsinin yüksəldilməsinə yeni təkan
verilir.
Azərbaycan, Özbəkistan və Türkmənistan
arasında enerji əlaqələri möhkəm əməkdaşlığa əsaslandıqca isə nəticələr daha ürəkaçan
olacaq. Türkmənbaşıda üç ölkənin prezidentləri məhz bu məsələ üzərində də
dayanıblar. Şərhə ehtiyac olmadığına əminliklə onların hər birinin mətbuata
verdikləri bəyanatdan kiçik bir parçanı misal gətiririk.
Türkmənistan Xalq Məsləhətinin Sədri
Qurbanqulu Berdiməhəmmədov bəyanatında demişdir: "Ölkələrimizin iqtisadi əməkdaşlıq
baxımından potensialını nəzərdən keçirdik ki, bu da təkcə bizim deyil, bütün
Avrasiya regionunun inkişafına töhfə verir. Bu qarşılıqlı fəaliyyət bizə bütün
regionumuz daxilində geoiqtisadi əməkdaşlığı gücləndirməyə imkan verəcək. Bunu
təsdiqləyən çoxlu misallar var. Elektrik enerjisi sahəsində əməkdaşlığı qeyd
etmək kifayətdir, burada bizim faydalı əlaqələrimiz var.
Biz qaz sahəsində strateji tərəfdaşlığın dərinləşdirilməsinin
mühüm məsələlərini, eləcə də perspektivləri müzakirə etdik və əməkdaşlığı gücləndirməyə
hazır olduğumuz barədə razılığa gəldik".
Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyevin bəyanatından:
"Üç ölkənin energetika sahəsində əməkdaşlıq perspektivlərini nəzərdən
keçirdik. Söhbət karbohidrogen yataqlarının işlənməsi və hasil olunan elektrik
enerjisinin ixracı üzrə perspektiv layihələrdən gedir".
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev söylənilən
fikirləri ümumiləşdirərək bəyan etmişdir: "Müzakirə olunan məsələlər
burada artıq qeyd olundu, onları təkrar etmək istəmirəm. Amma bir şeyi deyə bilərəm,
artıq müvafiq dövlət qurumlarına göstərişlər verildi ki, üçtərəfli əməkdaşlıq
formatı yaradılsın və bizim növbəti görüşümüzə konkret istiqamətlər üzrə təkliflər
verilsin. Bütün göstərişlər verildi. Yenə də deyirəm, burada səslənmişdi - nəqliyyat,
tranzit, logistika, elektroenergetika, neft, qaz sahələri və mədəni əlaqələr.
Qaldı ki, bütün bu göstərişlərin vaxtında yerinə yetirilməsinə, mənim buna da
şübhəm yoxdur".
Flora SADIQLI,
"Azərbaycan"
