Sia Az portalından əldə olunan məlumata əsasən, ain.az xəbər verir.
Dünya kosmos klubunun bütün ölkələri Aya insanlı uçuş və Ay bazalarının tikintisi planlarını hazırlayır. Lakin alimlər xəbərdarlıq edirlər ki, kosmonavtlar və astronavtlar Ayda çox çətin günlər keçirəcəklər.
Həm də bu, təkcə cazibə qüvvəsinin aşağı olması, kosmik radiasiya və havanın olmaması deyil. Ən ciddi bəlalardan biri ay tozudur.
O, Yerin peykinin səthini qalın təbəqə ilə əhatə edir. Üstəlik, bu, təkcə yer üzündən fərqli deyil, həm də çox təhlükəlidir. Təhlükə nədir?
Mütəxəssislər deyirlər ki, ay tozu toz kimi incə olsa da, şüşəni də kəsir. Beləliklə, bu hissəciklər bədənə daxil olduqda, hüceyrələrə düşərək onları məhv edə və ya DNT-də əhəmiyyətli dəyişikliklərə səbəb ola bilər.
Hər halda, alimlərin laboratoriyada yetişdirilən siçan və insan hüceyrələrini süni şəkildə yaradılmış Ay tozuna məruz qoyarkən müşahidə etdikləri effekt məhz belədir.
SİA-nın məlumatına görə, tozun "kirpi" quruluşu var: xırda taxıllar çox iti və kələ-kötürdür. Və demək olar ki, hər şeyə yapışırlar: skafandrlar, kosmik gəmilərin xarici səthləri, alətlər və cihazlar.
Ay tozu onların uğursuzluğuna səbəb ola bilər və Ay modullarının içərisində daşına bilər.
Problem ondadır ki, Aya eniş zamanı eniş modullarının güclü mühərrikləri ətrafdakı avadanlıqları zədələyə biləcək toz və zibil buludlarını qaldırır.
Apollon missiyaları zamanı enişlər qısa müddətdə və yaşayış olmayan ərazilərdə baş verəndə bu problem o qədər də ciddi görünmürdü.
Bununla belə, indi kosmik agentliklərin daimi bazalar yaratmağı planlaşdırdığı bir vaxtda, Ayın emissiyalarının fizikasını başa düşmək kritik əhəmiyyət kəsb edir.
Bunu New-Science.ru yazır.
Con Hopkins Universitetindən Rui Ninin rəhbərlik etdiyi mühəndislər qrupu, NASA və Miçiqan Universiteti ilə əməkdaşlıq edərək, 2021-ci ildən Apollon missiyaları zamanı müşahidə edilən qeyri-adi fenomeni - eniş yerindən yayılan radial toz zolaqlarını öyrənir.
Qeyd edildiyi kimi, eyni effekt Firefly Aerospace şirkətinin Blue Ghost aparatının enişi zamanı da müşahidə edilmişdi, lakin indiyədək izah olunmamış qalır.
Nature Communications jurnalında dərc olunan yeni araşdırmada elm adamları nəhayət ki, bu fenomenin səbəbini üzə çıxarıblar.
Məlum oldu ki, Ay vakuumunda mühərriklərdən çıxan işlənmiş qazlar xarakterik toz nümunələri meydana gətirən burulğan axınları yaradır. Bu, qazın qeyri-bərabər bir səth üzərində axması zamanı meydana gələn dinamik təsir olan Goertler qeyri-sabitliyinin nəticəsidir. Bu prosesi öyrənmək üçün komanda NASA-nın Marshall Kosmik Uçuş Mərkəzində 15 futluq vakuum kamerasında Ayın eniş şərtlərini yenidən yaratdı.
Altı yüksək sürətli kamera hissəciklərin hərəkətini, sürətini və kraterlərin əmələ gəlməsini qeydə alıb. Bu, tarixdə eniş zamanı tozun davranışı haqqında dəqiq məlumat verən ilk təcrübədir. Alimlərin araşdırmaları Aydakı riskləri qiymətləndirməyə və onların azaldılması yollarını təklif etməyə kömək edir.
Nazlı Almuradova
Hadisənin gedişatını izləmək üçün ain.az saytında ən son yeniliklərə baxın.
