"Seçki korrupsiyasına qarşı qanunlar sərtləşir, Avropa yönümlü qüvvələr yeni simalarla irəliləyir..."
Moldovada parlament seçkilərinə hazırlıq mərhələsi artıq rəsmi olaraq start götürüb. İyulun 20-dən etibarən siyasi partiyalar və müstəqil namizədlər 28 sentyabrda keçiriləcək seçkilərdə iştirak etmək üçün Mərkəzi Seçki Komissiyasına sənədlərini təqdim etməyə başlayıb.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "dw.com" nəşri yazıb.
Məlumatda deyilir ki, hazırda 66 partiyadan yalnız 25-i seçkiyə buraxılıb, daha 14-ü gözləmə mövqeyindədir. Lakin əsas siyasi oyunçular artıq müəyyənləşib. Keçmiş parlamentdə 101 yerdən 61-i hakim, Avropa yönümlü "Fəaliyyət və Həmrəylik Partiyası"na (PAS) məxsus olub. Bu üstünlük yeni parlamentdə də qorunacaqmı? Cavab həm daxili, həm də xarici qüvvələrin toqquşmasında gizlənir.
İlan Şorun "qələbə"si baş tutmadı
Seçkiyə qatılmaq istəyən bloklardan biri - mühacirətdə olan oliqarx İlan Şorun rəhbərlik etdiyi "Qələbə" siyasi bloku artıq rədd cavabı alıb. Mərkəzi Seçki Komissiyası blokun sənədlərini qəbul etməyib. Səbəb - qanunvericiliyin kobud şəkildə pozulması, xüsusilə də Moskvaya səfərlərlə bağlı maliyyə hesabatlarının təqdim olunmaması və qanunsuz sponsorluqdur. Üstəlik, blokun adı və loqosu artıq reyestrdə mövcud olan başqa bir siyasi qurumla üst-üstə düşür.
İlan Şorun iyulun 6-da Moskvada keçirdiyi qurultayda "Qələbə" bloku yaradılıb və onun siyahısına Qaqauziya rəhbəri, hazırda ev dustaqlığında olan Yevgeniya Qutsul birinci sıradan daxil edilib. Qutsul qanunsuz maliyyələşmə ilə bağlı ittiham olunur və ona 9 ilədək həbs cəzası verilə bilər.
Bütün bu qalmaqallar fonunda "Qələbə" blokunun seçkidə iştirak şansı olduqca azdır. Blokun daxilindəki partiyalar - "Dirçəliş", "Şans", "Alternativ Güc və Moldovanın Xilası Partiyası" və "Qələbə"nin hamısı maliyyə şəffaflığı baxımından problemlidir. "WatchDog" təşkilatının təhlükəsizlik eksperti Andrey Kuraryu bildirir ki, bu blokun sənədləri təqdim etməsi əslində diqqəti yayındırmaq məqsədi daşıya bilər.
Moldovada seçki korrupsiyası ilə mübarizə
İyun ayında Avropa İttifaqının sanksiyalar siyahısına daxil edilmiş rusiyalı fondlarla əlaqəli şəxslərə qarşı Moldovanın Antikorrupsiya Mərkəzi tərəfindən reydlər keçirilib. 50 min avrodan çox nağd pul və elektron qurğular müsadirə olunub. Kuraryunun fikrincə, səslərin satın alınması Moldova üçün hələ də ciddi təhlükə olaraq qalır, xüsusilə də Moskvada gizlənən İlan Şorun qurduğu geniş şəbəkə hələ də aktivdir.
Şorun maliyyələşdirmə kanalları dəyişib - indi pul vəsaitləri Rusiya bankları ilə deyil, onun özü tərəfindən yaradılmış A7A5 adlı kriptovalyuta vasitəsilə ötürülür. Seçki korrupsiyasına qarşı may ayında qəbul edilmiş yeni qanuna əsasən, qeyri-qanuni maliyyələşdirməyə görə 7 ildən 15 ilədək, səslərin saxtalaşdırılmasına görə isə 7 ilədək həbs cəzası nəzərdə tutulur. İyunda isə MSK "kamuflyaj olunmuş bloklar" anlayışını rəsmiləşdirərək belə birliklərin iştirakını qadağan edib.
Yeni ittifaqlar və siyasi mozaika
Bu mərhələdə rəsmi şəkildə yalnız bir blok - "Alternativ" qeydiyyata alınıb. Blok 2024-cü ilin prezident seçkilərində ikinci yeri tutmuş sabiq baş prokuror Aleksandr Stoyanoğlu, Kişinyov meri İon Çeban, keçmiş baş nazir İon Kiku və kommunistlərin ideoloqu olmuş Mark Tkaçukun rəhbərliyi altında fəaliyyət göstərir. İon Çebanın rəhbərlik etdiyi "Milli Alternativ Hərəkatı" (MAN) Avropa yönümlü kimi təqdim olunur
O, öz çıxışlarında "rumın dilində danışdıqlarını və Ukraynada müharibə olduğunu bildiklərini" vurğulayır. Lakin bu blokun üzvləri əvvəllər əsasən Rusiyayönümlü siyasətçilər kimi tanınıb. Bu səbəbdən də hakim PAS partiyası Çebanı "Kremlin konservi" adlandırıb. Hətta Rumıniya ona 5 il müddətinə öz ərazisinə və Şengen zonasına giriş qadağası qoyub.
PAS yeni simalarla irəliləyir
PAS öz sıralarını tanınmış simalarla gücləndirir: partiyanın seçki siyahısına parlamentin spikeri İqor Qrosu başçılıq edəcək, ardından baş nazir Dorin Reçan, tanınmış cərrah Emil Çeban, olimpiya medalçısı Anastasiya Nikita və dirijor Nikolae Botqros gəlir. Kişinyovdakı Səmərəli Siyasət İnstitutunun direktoru Vitali Andriyevski hesab edir ki, parlamentdə PAS-ın əksəriyyətini itirməsi real təhlükədir.
Bu baxımdan onun potensial müttəfiqləri təkcə bir neçə blok və partiya ilə məhduddur. Ancaq bu siyahıya İlan Şorun hər hansı strukturu daxil deyil. Andriyevskiyə görə, heç bir siyasi qüvvə PAS-ı müxalifətə itələməyə cəsarət etməyəcək. Çünki bu, onların avtomatik olaraq "Rusiyayönümlü" etiketlənməsi və ölkənin Avropa maliyyə dəstəyindən məhrum olması ilə nəticələnə bilər.
Kremlə yaxın düşərgənin Moskva səfərləri
İyulun 10-da Sosialistlər Partiyasının lideri İqor Dodon Moskvaya səfər edib. Onunla birlikdə 2024-cü ilin prezident seçkilərində dördüncü olmuş və Qaqauziyanın keçmiş başçısı, hazırda "Moldovanın Qəlbi" partiyasını təsis etmiş İrina Vlah, həmçinin keçmiş kommunist baş nazir Vasili Tarlev də olub. Onlar Rusiya baş nazirinin müavini Aleksandr Novakla görüşüblər.
Bu görüşlərdən sonra Kommunistlər Partiyasının da bu düşərgəyə qoşulacağı gözlənilir. Eyni vaxtda, Rusiyayönümlü elektoratına xitab edən digər bir qüvvə - Renato Usatının "Bizim Partiya"sı da müstəqil fəaliyyətini davam etdirir. Onun qeyri-adi seçki kampaniyası siyasi məqsədlərdən daha çox şou elementləri ilə yadda qalır. İyulda rusiyalı musiqiçilərin Moldovada konsertlər verməsi ilə bağlı qalmaqal bunun bariz nümunəsidir.
Yekun mənzərə
Moldova növbəti seçkiyə doğru addımlayarkən qarşı-qarşıya duran iki böyük blok görünür: bir tərəfdə Avropa inteqrasiyası uğrunda mübarizə aparan PAS və tərəfdarları, digər tərəfdə isə Kremlin kölgəsində formalaşan, maliyyə baxımından şübhəli, sosial manipulyasiya ilə məşğul olan strukturlar. Seçki günü yaxınlaşdıqca, bu rəqabət yalnız qızışacaq. Amma hər şeyə baxmayaraq, ölkənin gələcək kursunu seçən yenə də xalq olacaq.
