"Əgər biz ulduzlara birlikdə baxmağı bacarsaq, Yer üzündəki sərhədlər də əhəmiyyətini itirə bilər..."
1975-ci ilin iyul ayında bəşər tarixində ilk dəfə olaraq iki supergüc - ABŞ və SSRİ kosmosda bir-birinin əllərini sıxdılar. "Soyuz-Apollon" proqramı yalnız iki gəminin orbitdə qovuşması deyildi, bu, qarşılıqlı güvənin və diplomatik cəsarətin nümunəsi idi.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "bbc.com" nəşri yazıb.
Nəşr qeyd edir ki, "soyuq müharibə"nin ən gərgin illərində belə kosmos siyasətdən üstün tutuldu. İnsanlıq bir anlıq ideoloji baryerləri unudaraq, ulduzlar altında bir araya gəldi.
Texnologiyanı aşan insan amili
Hər iki tərəfin astronavtları texniki fərqliliklərə, dil baryerinə və ideoloji düşmənçiliyə baxmayaraq, bir-birinə hörmət və mehribanlıqla yanaşdılar. Təkcə birgə təlimlər deyil, bəzən də şəxsi jestlər, məsələn, sovet kosmonavtı Aleksey Leonovun amerikalı dostlarına sovet qələmi hədiyyə etməsi onların münasibətindəki insani elementləri əks etdirirdi. Onlar bir-birinin ailəsi haqqında soruşur, bir-birinə bənzər xəyallardan danışırdılar.
"Soyuq müharibə" dönəmində "isti dialoq"
Bu proqramın dəyəri yalnız texnologiyada və ya elmdə deyil, daha çox inamın qurulmasında idi. ABŞ və SSRİ o dövrdə dünyanı müxtəlif cəbhələrə bölən iki qütb idilər. Amma kosmosda ilk dəfə olaraq bu qütblər arasında körpü salındı. Bu körpü sonradan "Mir" stansiyasında əməkdaşlıqla davam etdi, Beynəlxalq Kosmik Stansiyada (BKS) isə genişlənərək daha çox ölkəni əhatə etdi.
Müasir gərginliklər və parçalanan perspektivlər
Bununla belə, 2020-ci illərdə bu ruh artıq sarsılmağa başlayıb. Rusiya ilə Qərb arasında Ukrayna müharibəsi fonunda yaranan dərin uçurum kosmik əməkdaşlığa da təsirsiz ötüşməyib. Artıq NASA və Rusiya Kosmik Agentliyi olan "Roskosmos" arasında münasibətlər rəsmi səviyyədə davam etsə də, qarşılıqlı inam azalmaqdadır. ABŞ yeni "Artemida Sazişi" vasitəsilə öz orbitini qurur, Rusiya və Çin isə paralel layihələrlə öz bloklarını formalaşdırır. Bu proseslər bizi yeni bir "kosmik soyuq müharibə" dövrünə sürükləyə bilər.
Medvedevin ritorikası əməkdaşlıq ruhuna zidd olan yanaşmadır
Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının sədr müavini Dmitri Medvedevin son açıqlamaları isə vəziyyəti daha da gərginləşdirir. O, 1975-ci ildəki əməkdaşlığı kiçildir, BKS-dəki birgə layihələri isə "məzələnmək" adlandırır. Bu, yalnız tarixi unutqanlıq deyil, həm də gələcək nəsillərə verilən səhv mesajdır. Əgər kosmos belə düşmənçiliyin alətinə çevrilərsə, o zaman bəşəriyyətin ən böyük ümidi - birlikdə ulduzlara çatmaq arzusu bir daha təxirə düşə bilər.
Halbuki "Soyuz-Apollon" proqramı sübut etmişdi ki, siyasi qarşıdurmaların belə üstündən gəlmək olar. O vaxtkı texnoloji səviyyə və ideoloji sərhədlər bu günlə müqayisədə daha sərt idi. Amma insanlar danışa bildi. İnsanlar bir-birini eşitdi. Bəs indi biz nəyi gözləyirik?
Tarixdən dərs almaq ya onu təkrar etmək
Bəşəriyyətin kosmosdakı ilk əl sıxması - "Orada kim var?" sualı ilə başlayıb "Birlikdəyik!" cavabı ilə yadda qalan hadisə 50 illik sınaqdan çıxıb. İndi həmin ruhun davam edib-etməyəcəyi siyasətçilərin deyil, xalqların və alimlərin qərarına bağlıdır. Tarix göstərdi ki, qarşılıqlı hörmət və ortaq məqsədlər olduqda, kosmosda düşmən yox, tərəfdaşlar olur. Əgər biz ulduzlara birlikdə baxmağı bacarsaq, Yer üzündəki sərhədlər də əhəmiyyətini itirə bilər. Amma əgər bu fürsəti əldən versək, bir zamanlar orbitdə deyilən "Orada kim var?” sualına bu dəfə sükutla cavab verməyə məcbur qalacağıq.
