Dünya Yaxın Şərqdəki prosesləri diqqətlə izləyir. Gərginlik pik həddə çatdıqda, investisiya alətləri də birbaşa təsirlənir. ABŞ-ın da İran və İsrail arasında davam edən münaqişələrə qarışması ilə investorlar riskdən qaçmağa üz tutdular. Bu vəziyyət kriptovalyuta bazarında böyük dalğalanmalara səbəb olub. “Bitcoin” may ayından bəri ilk dəfə olaraq 100.000 dollar səviyyəsindən aşağı düşdü. Aparıcı kriptovalyutalardan “Ethereum” ötən həftənin cümə günü 2570 dollardan 2113 dollara düşərək dəyərini itirdi. Neft qiymətləri isə İranın Yaxın Şərqdəki enerji infrastrukturuna və ya Hörmüz boğazında dəniz nəqliyyatına hücum ehtimalı ilə bağlı narahatlıqlar səbəbindən son 5 ayda ən yüksək həddə çatdı.
ABŞ prezidenti Donald Trampın Yaxın Şərqdə müharibə alovunun yaratdığı şok qlobal bazarlarda yanğın yaratdı. ABŞ-ın İrandakı nüvə obyektlərini hədəf almasından sonra bazarlarda riskdən yayınma sürətləndi. Artan gərginliklə investorlar riskli investisiya vasitələrini satmağa başladılar.
Trampın başlatdığı tarif müharibələri və artan geosiyasi risklərlə dəyişkənliyi artan kripto aktivləri bu dəfə Yaxın Şərqdəki son hadisələrlə kəskin dalğalandı. “Bitcoin” may ayından bəri ilk dəfə 100.000 dollardan aşağı düşüb. Ötən həftəni 103.000 dollarla bağlayan Bitcoin, bir gün əvvəl 24 saat ərzində 3.33 faiz ucuzlaşaraq 98.230 dollara düşüb. Aparıcı kriptovalyuta yeni həftəyə 101 700 dollardan başlasa da, bütövlükdə bazarda dəyərini itirməyə davam etdi. Ötən həftənin cümə günü 2,570 səviyyələri görən “Ethereum”, satış təzyiqi səbəbiylə 2,113 dollara düşdü. Bu enişin ardınca gələn reaksiya alışları ilə 2200 dollarlıq diapazondan yuxarı qalxsa da, yuxarıya doğru hərəkətlər məhdud idi. “CoinTR”in məlumat qeydinə görə, “Bitcoin”də istiqamətin qısa müddətdə aydın olması üçün 100.000 dollardan aşağı və ya 107.000 dollardan yuxarı həddin qırılması lazımdır. 104.800 əhəmiyyətli müqavimət səviyyəsinin yüksəlişdə əhəmiyyətli olacağı ifadə edildi. Qeyddə deyilir ki, “Ethereum” üçün “2100-2150 dollar diapazonu qısamüddətli dəstək, 2250-2300 dollar bölgəsi isə müqavimətdir”.
Yaxın Şərqdəki gərginliyin ardınca bahalaşan qızıl qiymətləri keçən həftə ABŞ Federal Ehtiyat Sisteminin (FED) inflyasiya ilə bağlı xəbərdarlıqları və Trampın açıqlamalarından sonra geri çəkilib. Qızılın unsiya qiyməti ötən həftə 1,9 faiz azalaraq 3368 dollara geriləmişdi. ABŞ Yaxın Şərqdə müharibəyə qarışdıqdan sonra qızılın unsiyası dünən gün ərzində 0,8 faiz bahalaşaraq təxminən 3361 dollara satılıb. Günün sonunda qızılın unsiyası yenidən yüksəlməyə başlasa da, bu hərəkət məhdud idi.
ABŞ-ın İranın üç əsas nüvə obyektinə hücumu dolları gücləndirərkən, hücumdan sonra tədarük narahatlığının artması səbəbindən neft qiymətləri dünən son 5 ayın ən yüksək səviyyəsinə qalxıb. Müvafiq olaraq, Brent markalı neft də dünən 2,49 faiz bahalaşaraq 78,93 dollar oldu. ABŞ xam nefti 2,56 faiz bahalaşaraq 75,73 dolları gördü. Qiymət artımı Trampın həftə sonu İranın əsas nüvə obyektlərini məhv etdiyini elan etməsindən sonra baş verib. Neft qiymətlərindəki kəskin artımdan sonra Trampın “qiymətləri aşağı saxlamaq” çağırışı diqqət çəkib. Tramp “Sən düşmənin əlinə oynayırsan, bunu etmə”, – yazdı.
Baş verən hadisələrdən sonra ABŞ investisiya bankı “Goldman Sachs” neft qiymətləri ilə bağlı yeni proqnoz verib. Hörmüz boğazında yarana biləcək bir axsama səbəbiylə qlobal enerji təchizatı baxımından artan risklərə diqqət çəkən bank, bu vəziyyətin neft və təbii qaz qiymətlərində ciddi artımlara səbəb ola biləcəyini vurğuladı. Müvafiq olaraq, “Goldman Sachs” “Brent” markalı neftin barrel qiymətinin qısa müddətə 110 dollara yüksələ biləcəyini proqnozlaşdırıb. Hörmüz boğazından keçən neft axınının bir ay ərzində iki dəfə azalacağı, daha sonra isə 11 ay ərzində 10 faiz aşağı qalacağı təqdirdə bu ssenarinin etibarlı olacağı bildirilib. Bu artımdan sonra qiymətlərin orta səviyyəyə dönəcəyini proqnozlaşdıran bank, bu ilin dördüncü rübündə “Brent” markalı neftin orta hesabla 95 dollar civarında olacağını gözlədiklərini qeyd edib. “Goldman Sachs” həmçinin bildirib ki, məhdud likvidliyinə baxmayaraq, bazarlar hazırda İranın Hörmüz boğazını bu il bağlayacağına dair 52 faiz ehtimalla qiymət veriblər. Bank həmçinin qeyd edib ki, İranın gündəlik neft tədarükünün 1,75 milyon barrel azalması “Brent” markalı neftin qiymətini 90 dollara qədər artıra bilər.
“Bank of America” analitiklərindən son vaxtlar dalğalanmaya davam edən qızıl qiymətləri ilə bağlı yeni bir qiymətləndirmə gəldi. Analitiklərin fikrincə, geosiyasi münaqişələr qısa müddətdə qızıl qiymətlərinə təsir etsə də, uzunmüddətli artımın əsas səbəbi “ABŞ-ın büdcə kəsiri” və “fiskal dayanıqlılıqla bağlı narahatlıqlar” olacaq. Bankın proqnozlarına görə, qızılın qiyməti bir il ərzində 4000 dollara çata bilər. Bankın ötən həftənin cümə günü dərc etdiyi notada əsl təyinedici faktorun “ABŞ-ın maliyyə intizamı” olduğu vurğulanıb: “İsrail və İran arasında müharibə böyüyə bilər, lakin münaqişələr ümumiyyətlə artımların daimi səbəbi deyil. ABŞ-da büdcə kəsiri ilə bağlı inkişaflar daha kritik olacaq”. Bank analitikləri həmçinin bildirdilər ki, mərkəzi bankların qızıl aktivləri hazırda ABŞ dövlət borcunun təxminən 18 faizini təşkil edir, halbuki bu nisbət on il əvvəl 13 faiz idi. Analitiklərin fikrincə, bu artım ABŞ-ın fiskal siyasətləri üçün xəbərdarlıqdır.
