Dünyada elə insanlar var ki, onların tərcümeyi-halı sadəcə quru tarixlərdən və rəqəmlərdən ibarət deyil; o sətirlərin arxasında bütöv bir dövrün mənzərəsi, bir millətin intibahı və polad iradəli bir xarakterin sarsılmaz vüqarı dayanır. Bu hekayət 1952-ci ilin iyul günəşinin 23-cü şəfəqi ilə, Qərbi Azərbaycanın ruhu qədər uca, taleyi qədər mürəkkəb bir guşəsində — Göyçə mahalının Çəmbərək rayonunun Cil kəndində başladı. Balaca Əvəzin uşaqlıq dünyası Göyçə gölünün firuzəyi suları ilə o vüqarlı dağların əbədi vəhdətində, təbiətin ən saf nəğmələri altında formalaşırdı

Bu mənəvi nizamın ilk və ən böyük müəllimi isə onun atası — kəndin ağsaqqalı, hər sözü bir hikmət, hər addımı bir örnək olan Əkbər kişi idi. Əkbər kişi oğlundakı o qeyri-adi fərasəti, kainatın düzümünü bir baxışda duyan iti zəkana hələ körpə ikən kəşf etmişdi. O, balaca Əvəzin dağ döşünə səpələnmiş mal-qaranı saniyələr içində saymasını, qışın sərt sınağından keçmək üçün yığılan ot tayalarının həcmini yanılmaz bir dəqiqliklə hesablamasını qürur dolu baxışlarla izləyərdi. Atası sanki gələcəyi görürdü: "Bu uşaqda dövlət fərasəti var," — deyərdi. Və yanılmırdı...


Əkbər kişi oğluna həyatın ən ali və silinməz dərsini elə o illərdə verdi: öyrətdi ki, halallıq iqtisadiyyatın canı, dürüstlük isə insanın tükənməz sərmayəsidir. Atasının "Hesabın düz olsun, oğul! Xalqın bir qəpiyində milyonlarla insanın haqqı, bir millətin məsuliyyəti var" nəsihəti gənc Əvəzin ruhuna bir dua kimi hopmuşdu. O, hələ Cil kəndinin palıd qoxulu məktəb partalarında əyləşməmişdən əvvəl həyatın ən mürəkkəb tənliklərini vicdan süzgəcindən keçirməyi öyrənmişdi. Başqa uşaqlar çiçəklərin rənginə baxıb xəyallara dalarkən, o, arıların pətək qurmasındakı o ilahi mühəndis dəqiqliyini izləyər, hər bir hücrənin arxasında dayanan böyük hesabı və kainatın sirli harmoniyasını duymağa çalışardı. Onun fitri qənaətcilliyi sadəcə bir xasiyyət deyil, dərin bir ömür fəlsəfəsi idi: Bərəkət təkcə çox qazanmaqda deyil, olanı bir arı zəhmətkeşliyi ilə qoruyub sabahın ümidinə çevirməkdədir.

1969-cu ildə Göyçənin dumanlı zirvələrindən ayrılıb paytaxt Bakıya üz tutan gənc Əvəzin çantasında təkcə əla qiymətli şəhadətnaməsi deyil, həm də atasının duaları, o dağların əyilməz qüruru və riyazi zəkasının işığı var idi. Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetində keçən tələbəlik illəri bu fitri istedadın elmi zirvələrə doğru ilk böyük uçuşu oldu. 1973-cü ildə ali təhsilini bitirib Brest şəhərinə, hərbi xidmətə yola düşəndə, o, Göyçədə öyrəndiyi daxili intizamı əsgər nizamı ilə birləşdirdi. Hərbidən sonra iqtisadçı kimi başladığı yol, sanki hər gedişi ilahi bir əllə hesablanmış möhtəşəm bir şahmat partiyası kimi onu Nazirlər Sovetinin məsuliyyətli dəhlizlərinə qədər ucaltdı.
Lakin taleyin ən böyük sınağı və ən uca şərəfi hələ qarşıda idi. 1999-cu il... Azərbaycan iqtisadiyyatının ən həssas, ən fırtınalı keçid dövrü. Dövlətin xəzinəsini etibar edəcək dürüst, sarsılmaz və zəkalı bir kadr axtarılanda, Ulu Öndər Heydər Əliyev öz dahi uzaqgörənliyi ilə məhz Əvəz Ələkbərovu seçdi. Bu seçim təsadüf deyildi; Böyük Öndər onda olan o sarsılmaz dövlət təəssübkeşliyini, rəqəmlərin arxasındakı gizli ağrıları və ümidləri görmək bacarığını qiymətləndirmişdi. Uşaqlıqda atasının yanında ot tayalarını qənaətlə hesablayan o uşaq, artıq yeddi il boyunca Azərbaycanın Maliyyə Naziri kimi dövlətin hər bir qəpiyinə bir cəngavər sadiqliyi ilə keşik çəkir, ölkədə polad maliyyə intizamı yaradırdı.



Professor Əvəz Ələkbərov yalnız bir dövlət xadimi, bir elm fədaisi deyil, hər şeydən öncə ruhu ilə torpağa bağlı olan bir "El adamı"dır. O, ən yüksək kürsülərdə əyləşəndə belə kökünü, el-obasını, Cil kəndinin tozlu cığırlarını bir an belə unutmadı. Onu tanıyanlar bilir ki, Əvəz müəllim elin hər bir tədbirində — xeyrində də, şərində də həmişə ön sıralardadır. O qədər səmimi, o qədər gülərüz və qayğıkeşdir ki, onunla ünsiyyətdə olan insan bir də ondan ayrılmaq istəmir. Elin dar günündə dayağına, xoş günündə sevinc ortağına çevrilən bu insanın iştirak etmədiyi məclislərdə sanki bir boşluq, bir mənəvi əskiklik hiss olunur. Bu səmimiyyəti və dövlətçilik ləyaqətini görkəmli ziyalılar da hər zaman yüksək qiymətləndiriblər. Misir Mərdanov kimi dəyərli elm xadimləri onun həm alim, həm də dövlət adamı kimi bütövlüyünü, dostluğa sadiqliyini xüsusi vurğulayır, onu Azərbaycan ziyalılığının bariz nümunəsi adlandırırlar. Qərbi Azərbaycan İcmasının sədri, millət vəkili Əziz Ələkbərli isə Əvəz müəllimin Göyçə ruhunu, Çəmbərək təəssübkeşliyini yüksək qiymətləndirərək, onu icmanın mənəvi sütunlarından biri hesab edir. Onun üçün Qərbi Azərbaycan sadəcə keçmiş deyil, hər bir el-oba adamının qəlbində yaşatdığı böyük Qayıdış ümididir.

Əvəz müəllimin şəxsiyyəti yalnız rəqəmlərin soyuq dünyası ilə məhdudlaşmır; onun daxili aləminin ən dərin qatlarında sazın ecazkar ahəngi, kökdən gələn bir ozan-aşiq mədəniyyətinin sədası duyulur. Saz onun üçün sadəcə bir musiqi aləti deyil, Göyçə dağlarının əbədi yaddaşı, saflığın, ədalətin və təmizliyin simvoludur. O, dövlət işlərindəki polad intizamı ilə sazın tellərindəki o incə harmoniyanı öz xarakterində birləşdirə bilib. Necə ki sazın kökü düz olmayanda avazı gəlmir, Əvəz müəllim də həyatda hər bir işin kökünün, mayasının təmizliyini – "ədalət ruhunu" hər şeydən uca tutub. Sazın saf sədaları onun iqtisadçı məntiqinə mənəvi bir şəffaflıq qatıb; rəqəmlərlə qurduğu o böyük nizam əslində sazın tellərindəki o ilahi simmetriyadan qaynaqlanır.


At sürməyə olan həvəsi bəlkə də Göyçə dağlarından qalan bir süvari mirası, bilyard masasındakı dəqiq gedişləri isə maliyyəçi zəkasının bir başqa təzahürüdür. O, həyatı həm də bir sənət əsəri kimi yaşayır. Elə buna görədir ki, onun 2013-cü ildə qələmə aldığı "Həyat Eşqi" kitabı sadəcə bir biblioqrafiya deyil, mübarizələrlə dolu bir ömrün fəlsəfəsidir. Bu gün professor Əvəz Ələkbərov müasir Azərbaycan iqtisadiyyatının gələcəyinə baxarkən, rəqəmsal transformasiyanın və "ağıllı" maliyyə idarəçiliyinin vacibliyini xüsusi vurğulayır. Onun iqtisadi islahatlarla bağlı aktual fikirləri hələ uşaqlıqda Cil kəndində atasından eşitdiyi o dərin hikmətə söykənir: iqtisadiyyat insan rifahına xidmət etməli, dövlətin hər bir resursu milli maraqların polad qalxanına çevrilməlidir. Məhz bu dərin təfəkkürünə və dövlətçilik təcrübəsinə görədir ki, onu tanıyan həmkarları, görkəmli elm adamları Əvəz müəllimi "idarəçilik məktəbinin canlı ensiklopediyası" adlandırırlar. Akademik mühitdə hər kəs onun haqqında bir həqiqəti qeyd edir: "Əvəz müəllim rəqəmlərə ruh verən, iqtisadiyyatı bir orqanizm kimi hiss edən adamdır". BMT tərəfindən verilən “Avropa Ordeni”, “Sülh səfiri” adı və Almaniyanın Hannover şəhərində layiq görüldüyü “Avropanın Əməkdar Elm Xadimi” fəxri adı onun zəkasının dünyaya səs salan təzahürüdür. O, təkcə Azərbaycanın deyil, bütöv Türk dünyasının fəxri mədəniyyət və sülh səfiri kimi tanınır, Moskvada çap olunan "Qlobal iqtisadi böhranın anatomiyası" kimi əsərləri ilə beynəlxalq iqtisad elminə fundamental töhfələr verir.

Bütün bu zirvələrin və sarsılmaz iradənin arxasında onun ən müqəddəs sığınacağı — ailəsi, həyatın fırtınalarından qoruyan mənəvi limanı dayanır. Tibb elmləri namizədi Sevda xanımla qurduğu o nurlu ailə ocağı, sadəcə iki insanın birliyi deyil, həm də iki fərqli elmin — insan sağlamlığına xidmət edən təbabətlə, cəmiyyətin rifahını ölçən iqtisadiyyatın nadir vəhdətidir. Bir həkimin şəfqəti ilə bir iqtisadçının dəqiqliyi bu evdə elə bir harmoniya yaradıb ki, orada hər zaman nizam, sevgi və bir-birini sözsüz anlamaq hissi hakim olub.
Onların birliyi sanki bir həyat tənliyidir: Sevda xanımın həkim duyğusallığı Əvəz müəllimin iqtisadçı məntiqini yumşaldıb, ona həyatın rəqəmlərdən kənar, daha incə rənglərini göstərib. Professor hər zaman vurğulayır ki, kənarda qazanılan bütün zəfərlərin mayasında evdəki o dinclik, bir cüt gözün verdiyi inam və sarsılmaz sadiqlik dayanır. Bu, iki ziyalı ruhun — birinin insan bədəninə, digərinin dövlət büdcəsinə şəfa vermək üçün çalışan iki fədakarın bir ömür boyu çiyin-çiyinə verdiyi ən böyük imtahandır.

Dövlətə sədaqətlə xidmət edən ləyaqətli övladları Elnur və Zaur bəylər professorun ən böyük fəxarətidir. Onlar bu evdə böyüyərkən təkcə elmin zirvələrini deyil, həm də atasının polad iradəsini və anasının mərhəmət dolu qəlbini miras alıblar. Bu ailə nizamı sübut edir ki, ən güclü iqtisadiyyat sevgidən doğan bərəkətdir və ən doğru diaqnoz insanın xoşbəxtliyidir.

Bu gün o, UNEC-in "Maliyyə və audit" kafedrasının müdiri və "Professorlar Klubu"nun rəhbəri kimi gənc nəslə maliyyənin sirlərini öyrədərkən, əslində onlara həm də atasından miras qalan ziyalı ləyaqəti dərsi keçir. Amma hər bir Qərbi azərbaycanlı kimi, Əvəz müəllimin də qəlbinin ən kövrək yerində Göyçə nisgili, Cil həsrəti yaşayır. Bu gün o, Qərbi Azərbaycan İcmasında Çəmbərək İcmasının sədri kimi həmin o uşaqlıq torpaqlarının, atasının gəzdiyi o cığırların haqq səsini dünyaya çatdırır. Onun üçün Çəmbərək sadəcə keçmiş deyil, bir gələcək andıdır. Prezident tərəfindən [b]“Heydər Əliyevin 100 illiyi” medalı ilə təltif edilən professor Əvəz Ələkbərovun ömür yolu sübut edir ki, əsl ziyalı uca zirvələrdə olanda belə, kökünə, torpağına və uşaqlıqda Əkbər kişinin nəsihətlərində gördüyü o sadiqlik və dəqiqliyə sadiq qalmalıdır. Bu, rəqəmlərlə yazılan, lakin Vətən sevgisi, ata xeyir-duası və beynəlxalq nüfuzla yoğrulan bir həyatın möhtəşəm dastanadır.

Şəmsi Qoca
Şair-publisist, AYB-nin üzvü

• Professor
• Rəqəmlər
• Mətn
• Müdriklik
• Əvəz Ələkbərov