Xarici dilləri öyrənmək müasir dövrdə təkcə bilik və mədəniyyət məsələsi deyil, həm də şəxsi inkişafın, peşə uğurunun və qlobal dünyada rəqabət qabiliyyətinin əsas şərtlərindən biridir. Qloballaşan dünyada bir dil bilmək artıq kifayət etmir; ikinci, hətta üçüncü bir dili bilmək həm dünyagörüşü genişləndirir, həm də insanın düşüncə elastikliyini, yaddaşını və ünsiyyət bacarığını artırır. Lakin dil öyrənmək bir çoxları üçün çətin və uzunmüddətli proses kimi görünür. Əslində, düzgün üsul və ardıcıl yanaşma ilə istənilən şəxs istənilən dili mənimsəyə bilər. Xarici dili öyrənmək üçün ən təsirli üsullardan biri “dilə batmaq” prinsipi, yəni dilin içində yaşamaq təcrübəsidir. İnsan doğma dilini də məhz bu üsulla — eşidərək, təkrarlayaraq, gündəlik həyatda istifadə edərək öyrənir. Buna görə də, öyrənilən dili həyatın bir hissəsinə çevirmək vacibdir. Bu, o deməkdir ki, insan yalnız dərs zamanı deyil, gün ərzində müxtəlif formalarda — musiqi dinləyərkən, film izləyərkən, kitab oxuyarkən, sosial şəbəkələrdə yazışarkən və hətta düşünərkən belə həmin dildən istifadə etməlidir.
Dili öyrənməyin ən vacib mərhələlərindən biri dinləmə bacarığının inkişafıdır. Bir çox insanlar dərhal danışmağa çalışır, lakin dinləməyə yetərincə vaxt ayırmır. Əslində, danışmaq bacarığı yalnız dinləmə və anlama qabiliyyəti formalaşdıqdan sonra effektiv şəkildə inkişaf edir. Başlanğıc mərhələdə uşaq kimi davranmaq faydalıdır: qulaq asmaq, təkrarlamaq, səsi və intonasiyanı təqlid etmək. Televiziya proqramları, YouTube kanalları, podkastlar və mahnılar vasitəsilə dilin təbii axışına alışmaq lazımdır. Dinlədikcə beyində səslə məna arasında əlaqə yaranır və insan artıq sözləri tərcümə etmədən başa düşməyə başlayır.
Oxuma və yazma da dilin möhkəmlənməsi üçün mühüm vasitədir. Başlanğıc səviyyədə uşaq kitabları, sadə mətnlər və qısa dialoqlardan başlamaq məqsədəuyğundur. Ən başlıcası, oxunan mətni tərcümə etməyə tələsməmək, onun ümumi mənasını anlamağa çalışmaqdır. Yazmaq isə öyrənilən dilin beyinlə dərin əlaqəsini yaradır. Hər gün bir neçə cümlə yazmaq, gündəlik aparmaq, sosial şəbəkədə həmin dildə paylaşımlar etmək insanı düşünməyə məcbur edir və düşünmək artıq dilin təbii bir hissəsinə çevrilir.
Ənənəvi üsullardan biri də söz əzbərləməkdir, lakin bu üsul təkbaşına effekt vermir. Sözləri kontekstdə öyrənmək vacibdir. Məsələn, “table” sözünü sadəcə yadda saxlamaq əvəzinə, “There is a book on the table” kimi cümlələrdə işlətmək daha faydalıdır. Kontekst beynin informasiyanı real vəziyyətlə əlaqələndirməsinə kömək edir və uzunmüddətli yaddaşı gücləndirir. Flashcard-lardan, mobil tətbiqlərdən və ya “Spaced Repetition System” (aralıqlı təkrarlama sistemi) üsulundan istifadə bu baxımdan çox effektivdir.
Dil öyrənərkən səhv etməkdən qorxmamaq ən əsas psixoloji qaydadır. İnsanlar çox vaxt “düz danışa bilmirəm” qorxusuna görə danışmaqdan çəkinir, bu isə öyrənmə prosesini ləngidir. Halbuki səhvlər öyrənmənin təbii və ayrılmaz hissəsidir. Hər bir səhv beyin üçün düzəliş siqnalı rolunu oynayır və həmin səhv bir daha təkrarlanmır. Buna görə də, dil öyrənən şəxs rahatlıqla danışmağa çalışmalı, nə qədər çox praktikada olursa, bir o qədər tez inkişaf etməlidir.
Dilin öyrənilməsində motivasiya da önəmli rol oynayır. Əgər öyrənmənin arxasında məqsəd yoxdursa, maraq və davamlılıq azalır. Kimisi üçün məqsəd xaricdə təhsil almaq, kimisi üçün iş tapmaq, digəri üçün sadəcə mədəniyyətləri tanımaq ola bilər. Hər bir məqsəd beynə istiqamət verir və onu fəaliyyətə sövq edir. Bununla yanaşı, motivasiyanı qorumaq üçün kiçik nailiyyətləri qeyd etmək, özündə inkişafı müşahidə etmək lazımdır. Məsələn, bir filmi altyazısız başa düşmək, ilk dəfə yerli danışanla söhbət etmək və ya yazılı şəkildə fikrini ifadə etmək böyük psixoloji irəliləyiş hesab olunur.
Müasir texnologiyalar dil öyrənməni xeyli asanlaşdırır. “Duolingo”, “Babbel”, “Memrise”, “Busuu” kimi mobil tətbiqlər oyunlaşdırılmış metodlarla öyrənməni maraqlı və effektiv edir. Lakin bu proqramlar yalnız əlavə vasitə kimi faydalıdır; əsas inkişaf real ünsiyyətdən gəlir. “Tandem” və “HelloTalk” kimi platformalar vasitəsilə dünyanın müxtəlif yerlərindən insanlarla danışmaq, dil mübadiləsi aparmaq real təcrübə qazandırır. Bu üsul təkcə dili deyil, həm də mədəniyyəti, düşüncə tərzini öyrədir.
