RU

Bu ölkəni daxildən çökdürən proses – Hakimiyyət qarşısını ala bilmir

Bu gün Çinin üzləşdiyi əsas təhlükə nə kənardan, nə də Tramp administrasiyasının dünyanın iki ən böyük iqtisadiyyatını “ayrılmaq” siyasətindən qaynaqlanır. Təhlükə daxildən gəlir: ölkədə əhalinin sayı görünməmiş miqyasda və sürətlə azalır.

Musavat.com xəbər verir ki, bu, The Washington Post-un hazırladığı araşdırmada əksini tapıb. Qəzet yazır ki, bunun təkcə Çində deyil, bütün dünyada onilliklər ərzində hiss ediləcək uzunmüddətli nəticələri olacaq.

İqtisadi inkişafın yavaşlaması Pekinin ABŞ-la müqayisə oluna biləcək qlobal supergüc olmaq ambisiyalarını təhlükə altına qoya bilər, eyni zamanda ciddi işçi çatışmazlığı Barbie kuklaları və ayaqqabılarından tutmuş mobil telefonlara və elektrik avtomobillərinə qədər malların tədarük zəncirini poza bilər.

Oxford Economics-in Asiya iqtisadiyyatının rəhbəri Louisa Lu deyir: "Demoqrafik tənəzzülü geri qaytarmaq demək olar ki, mümkün deyil". O, Çinin azalan işçi qüvvəsinin növbəti onillikdə illik ÜDM artımını təxminən 0,5 faiz azalda biləcəyini təxmin edir.

1990-cı ildə çinlilərin orta yaşı 23,7 il idi və orta hesabla qadın 2,51 uşaq dünyaya gətirib ki, bu da əhalinin sabitliyini saxlamaq üçün lazım olan səviyyədən(2,1) yüksəkdir. Lakin 2023-cü ilə qədər demoqrafik mənzərə kəskin şəkildə dəyişib: orta yaş 39,1 ilə yüksəldi, doğum səviyyəsi isə bir qadına bir uşaq oldu. 2022-ci ildə, siyahıyaalmaya görə, Çinin əhalisi 1,4 milyarda çatdı və indi azalır. BMT 2050-ci ilə qədər Çinin əhalisinin 1,26 milyard nəfərə qədər azalacağını, yaş nisbətinin pisləşəcəyini proqnozlaşdırır: sakinlərin təxminən 10 faizi 15 yaşdan aşağı, təxminən 40 faizi isə 60 yaşdan yuxarı olacaq. 2100-cü ilə qədər əhalinin sayı yarıdan çox azalaraq 633 milyon nəfərə qədər düşə bilər, onlardan yalnız 7,8 faizinin yaşı 15-dən aşağı, yarısından çoxunun – 52 faizinin yaşı 60-dan yuxarı olacaq.

Tək Uşaq Siyasəti

Media bildirir ki, Çinin hazırkı problemlərinin kökü 1970-ci illərdən başlayan doğuma nəzarət siyasətindədir. O vaxt hökumət insanları gec evlənməyə, uşaqlar arasında böyük yaş fərqi saxlamağa və daha az uşaq dünyaya gətirməyə çağırıraq “daha ​​sonra, daha gec-gec, daha az” şüarını irəli sürürdü. 1979-cu ildə isə hakimiyyət rəsmi olaraq “bir uşaq” qaydasını tətbiq etdi. Təcrübə çox vaxt məcburi sterilizasiya, abortlar və "həddindən artıq" doğuşa görə cərimələrdən ibarət idi.

Tədbirlərin çox təsirli olduğu bildirilir. 2015-ci ildə doğum səviyyəsi kəskin şəkildə aşağı düşdü və məhdudiyyətlər yüngülləşdirildi: 2016-cı ildə iki, 2021-ci ildə üç uşağa icazə verildi. Lakin doğum səviyyəsi heç vaxt bərpa olunmadı və 2024-cü ildə qısa bir artımdan sonra hətta azalmağa davam etdi - 2016-cı ildə bir qadına düşən 1,77 uşaqdan 2021-ci ildə 1,12-ə qədər.

Çində uşaq böyütmək xərcləri bu azalmanın mühüm bir səbəbidir. Pekində yerləşən YuWa Əhali Tədqiqat İnstitutunun məlumatına görə, 1 uşağı universiteti bitirənə qədər böyütmək üçün orta xərc təxminən 74,963 dollar təşkil edir, Şanxay kimi meqapolislərdə bu, 140,747 dollara çatır.

Hökumət doğum nisbətlərini nağd ödənişlərlə stimullaşdırmağa çalışdı, lakin çox uğur qazanmadı: 2025-ci ildə Pekin həyatının ilk üç ili üçün hər uşağa ildə təxminən 500 dollar subsidiya təklif edib. Sosial şəbəkələrdə bir çoxları istehza ilə cavab verdilər: "On qat daha çox ödəsələr, bu barədə düşünərdim".

Evlilik nisbətinin azalması da doğum nisbətinə birbaşa təsir göstərir. 2024-cü ildə Çində yalnız 6,1 milyon nikah qeydə alınıb - 2013-cü ildəki 13,5 milyonun yarısından az. Z nəsli gəncləri getdikcə evlilik və valideynlikdə heç bir məna görmür.

Buna baxmayaraq, hökumət evliliyi fəal şəkildə təşviq edir: universitetlər "sevgi kursları", şirkətlər evli işçilərə bonuslar təklif edir və yerli hökumətlər nikahın qeydiyyatı üçün bonuslar ödəyirlər. Jurnalistlər qeyd edirlər ki, dövlət mediası boşanmanı azadlıq kimi göstərən televiziya şoularını belə tənqid edir.

Doğuş nisbətinin azalması ilə yanaşı, gözlənilən ömür də artır. Yaşlı çinlilərin sayı sürətlə artır və 30 il ərzində iki dəfə artacağı proqnozlaşdırılır. Bu, vergilər hesabına maliyyələşən pensiya sistemi üçün böyük yük yaradır. 2100-cü ilə qədər Çində işləməyənlərin sayı işləyənlərdən daha çox olacaq.

İşçi qüvvəsinin azalması

Onilliklər ərzində Çin "dünyanın fabriki" idi, lakin o dövr başa çatmaq üzrədir. İşçi qüvvəsinin azalması əvvəlki istehsal həcmini saxlamağı qeyri-mümkün edir.

Viskonsin Universitetinin demoqrafı Yi Fuxian deyir: "Hazırda Çin qlobal istehsal gücünün təxminən 30 faizini təşkil edir, lakin bu, qaçılmaz olaraq azalacaq - ölkədə sadəcə olaraq kifayət qədər işçi qüvvəsi yoxdur".

Problem gənclərin münasibəti ilə daha da dərinləşir: 1960-1980-ci illərdə doğulmuş nəsil fabriklərdə işləməkdən xoşbəxt idi, indiki gənc çinlilər isə belə həyatı istəmirlər.

İmmiqrasiya həll yolu ola bilər, lakin mədəni homogenliyə dəyər verən Çin səlahiyyətliləri, medianın məlumatına görə, “ölkəni açmağa” tələsmirlər. Əvəzində onlar avtomatlaşdırma və robotlara güvənirlər, lakin bunun xidmət sektoruna az təsiri var.

Musavat.com

 

Избранный
7
1
musavat.com

2Источники