Sentyabrın 22-də Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasının 80-ci sessiyası qlobal gündəlikdə mühüm yer tutdu. Bu yubiley sessiyası dünya ölkələrini sülh, təhlükəsizlik və inkişaf kimi həyati məsələləri müzakirə etmək üçün bir araya gətirdi.
Milli Məclisin deputatı Mehriban Vəliyeva İki sahil.TV-yə müsahibəsində bu tədbirin əhəmiyyətinə toxunaraq, Azərbaycanın belə yüksək səviyyəli toplantılarda təmsil olunmasının ölkəmizin beynəlxalq əməkdaşlığa və qlobal problemlərin həllinə verdiyi dəyərin bariz nümunəsi olduğunu vurğuladı.
-Mehriban xanım, Azərbaycanın BMT-nin 80 illik yubiley tədbirində təmsil olunmasının əhəmiyyəti nədən ibarətdir? Bu iştirak ölkənin beynəlxalq münasibətlərdəki rolunu necə vurğulayır?
-150-dən çox dövlət və hökumət başçısı və onları müşayiət edən nümayəndə heyətləri BMT Baş Assambleyasının 80-ci sessiyasında iştirak etmək üçün Nyu-Yorka gəlib. Bu tədbir qlobal miqyasda sülh, təhlükəsizlik, inkişaf və insan hüquqları kimi mühüm məsələlərin müzakirə olunduğu bir platforma olmaqla, dünya ictimaiyyətinin diqqətini cəlb edir. Sessiya çərçivəsində iştirakçılar, həmçinin qlobal çağırışlara cavab vermək üçün birgə tədbirlər görməyə və kollektiv həll yolları axtarmağa çalışacaqlar. Azərbaycanın BMT-nin 80 illik yubiley tədbirində təmsil olunması ölkənin beynəlxalq münasibətlərdəki rolunun əhəmiyyətini bir daha nümayiş etdirir. Bu iştirak Azərbaycanın yalnız regional deyil, həm də qlobal səviyyədə sülh, təhlükəsizlik və inkişaf məsələlərinə dair öz mövqeyini ifadə etmək üçün BMT tribunasından effektiv istifadə etdiyini göstərir. Eyni zamanda, Azərbaycanın BMT tədbirində təmsil olunması ölkəmizin beynəlxalq hüquqa və əməkdaşlığa sadiqliyinin əyani sübutudur. Bu cür yüksək səviyyəli toplantılarda iştirak Azərbaycanın yalnız öz maraqlarını müdafiə edən deyil, həm də beynəlxalq əməkdaşlıq və kollektiv səylər vasitəsilə qlobal problemlərin həllinə töhfə vermək istəyini vurğulayır. Bu, Azərbaycanın beynəlxalq ictimaiyyətin fəal və etibarlı bir üzvü olduğunu bir daha təsdiqləyir və onun sülhyönümlü siyasətini dünya ictimaiyyətinə geniş şəkildə təqdim edir. Azərbaycanın regionda və dünyada sabitlik, ədalət və inkişaf istiqamətindəki liderlik rolunu önə çıxarır, ölkənin beynəlxalq aləmdəki nüfuzunu artırır. Bu tədbir, eyni zamanda, Azərbaycanın bütün dünyada müsbət imicini möhkəmləndirərək ona daha çox beynəlxalq dəstək və etimad qazandırır.
-BMT Baş Assambleyasının 80-ci sessiyası qlobal sülh, inkişaf və insan hüquqları baxımından hansı tarixi mesajlar vəd edir?
-Sessiyanın əsas mesajlarından biri BMT Xartiyasının əsas prinsiplərini xatırlatmaqdır. Müasir dövrdə geosiyasi ziddiyyətlər, münaqişələr və artan millətçi meyillər fonunda sessiya iştirakçılarını beynəlxalq əməkdaşlığa və çoxmillətli sistemə (multilateralizm) yenidən sadiq qalmağa çağırır. Bu isə BMT-nin təkbaşına deyil, üzv dövlətlərin birgə səyləri ilə daha güclü ola biləcəyi mesajını verir. Tədbir, həmçinin BMT-nin Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri (SDG) istiqamətindəki fəaliyyətlərini dəyərləndirir. Sessiya aclıq, yoxsulluq, gender bərabərsizliyi və iqlim dəyişikliyi kimi qlobal problemlərin həlli üçün səylərin artırılmasının vacibliyini vurğulayır. Bu kontekstdə insan hüquqlarının, xüsusilə də müharibə və humanitar böhranlardan əziyyət çəkən insanların hüquqlarının qorunmasına dair mesajlar ön plana çıxır.
Qeyd edim ki, 80-ci sessiya BMT-nin özündə də islahatların zəruriliyini müzakirə edir. Təşkilatın maliyyə çətinlikləri və bəzi üzv ölkələrin etimadının azalması fonunda sessiyada BMT-nin daha effektiv, şəffaf və çevik bir quruma çevrilməsi üçün islahat planları təklif olunur. Bu, BMT-nin hələ də dünyanın ən vacib platforması olduğu, lakin gələcəyin çağırışlarına cavab verə bilmək üçün yenilənməyə ehtiyacı olduğu barədə tarixi bir siqnaldır. Sessiyanın əsas mesajlarından biri BMT Xartiyasının əsas prinsiplərini xatırlatmaqdır. Müasir dövrdə geosiyasi ziddiyyətlər, münaqişələr və artan millətçi meyillər fonunda sessiya iştirakçılarını beynəlxalq əməkdaşlığa və çoxmillətli sistemə yenidən sadiq qalmağa çağırır.
-Cənab Prezident İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyevanın BMT Baş Assambleyasının 80-ci sessiyasında iştirakı, Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunun və diplomatik fəallığının artması baxımından hansı göstəriciləri ortaya qoyur?
-Prezident İlham Əliyevin və birinci xanım Mehriban Əliyevanın BMT Baş Assambleyasının 80-ci sessiyasında iştirakı ölkəmizin beynəlxalq hüquqa, əməkdaşlığa və kollektiv səylərə olan bağlılığını göstərir. Bu iştirak Azərbaycanın beynəlxalq münasibətlər sistemində getdikcə daha fəal və təsirli bir oyunçuya çevrildiyini nümayiş etdirir. Ölkənin yalnız öz daxili məsələlərinə fokuslanmadığını, həm də beynəlxalq sülh, təhlükəsizlik və dayanıqlı inkişaf gündəliyinə fəal şəkildə qoşulduğunu vurğulayır. Prezident və birinci xanımın birgə iştirakı Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunu və imicini gücləndirir. Birinci xanımın fəal humanitar və ictimai fəaliyyəti, ölkənin yalnız siyasi və iqtisadi deyil, həm də mədəni və sosial baxımdan inkişaf etdiyini göstərir. Bu cür birgə təmsilçilik Azərbaycanın beynəlxalq arenada hərtərəfli və müasir bir ölkə kimi qəbul olunmasına kömək edir.
-BMT-nin "Birlikdə daha yaxşı: 80 il və daha çox sülh, inkişaf və insan hüquqları naminə" mövzusuna həsr olunmuş sessiyasında iqlim böhranı, münaqişələr və Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri ilə bağlı müzakirələrdən əsas gözləntilər nələrdir? Bu müzakirələr qlobal problemlərin həlli istiqamətində hansı yeni öhdəliklər və ya yanaşmalar ortaya qoya bilər?
-Ölkələr emissiyaların azaldılması, bərpaolunan enerji mənbələrinə keçid və iqlim dəyişikliyinə uyğunlaşma üçün daha konkret planlar təqdim edə bilərlər. Bu müzakirələr, həmçinin, inkişaf etməkdə olan ölkələrə iqlimlə bağlı layihələr üçün maliyyə dəstəyi və texnoloji transferin gücləndirilməsi barədə yeni yanaşmalar ortaya qoya bilər. Həmçinin sessiya beynəlxalq hüququn müdafiəsi və münaqişə zonalarında humanitar böhranların qarşısının alınması üçün konkret addımların atılmasına dair öhdəlikləri gücləndirə bilər. Ümumilikdə, bu müzakirələr qlobal problemlərin həlli üçün kollektiv öhdəliklərin yenilənməsinə və BMT-nin daha güclü və məqsədyönlü fəaliyyətinə dair əsaslı mesajlar verəcək.
-BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreş və digər rəsmilərin çıxışlarında BMT-nin bugünkü rolunun zəifləməsi ilə bağlı hansı narahatlıqlar dilə gətirilir və bu məsələnin həlli yolları kimi nələr təklif olunur?
-BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreş və digər yüksək səviyyəli rəsmilərin çıxışlarında BMT-nin bugünkü rolunun zəifləməsi ilə bağlı ciddi narahatlıqlar dilə gətirilir və bu problemlərin həlli üçün islahatlar təklif edilir. Rəsmilər BMT-nin işinin getdikcə parçalanan geosiyasi mənzərə səbəbindən çətinləşdiyini vurğulayır. Bəzi ölkələrin beynəlxalq qurumlara, o cümlədən BMT-yə olan inamının azalması əsas narahatlıqlardan biridir. Bu, təşkilatın qlobal sülh və təhlükəsizliyin təmin edilməsindəki rolunu zəiflədir və onun qərarlarının icrasını çətinləşdirir. Kibertəhlükəsizlik, süni intellektin tənzimlənməsi və iqlim dəyişikliyi kimi yeni çağırışlara qarşı BMT-nin hazırkı mexanizmlərinin qeyri-kafi olması narahatlıq doğurur. BMT-nin gücləndirilməsi üçün yeganə yol çoxmillətli sistemin (multilateralizm) bərpası və üzv dövlətlərin BMT-yə olan sadiqliyinin artırılmasıdır. Təhlükəsizlik Şurasının tərkibinin genişləndirilməsi və səsvermə mexanizmlərinin dəyişdirilməsi təklif edilir. Bu, Şuranın daha demokratik və çevik olmasını təmin edə bilər. Müasir çağırışları əks etdirən yeni bir "Gündəlik” hazırlanması təklif olunur. Bu yeni planın tərkib hissəsi olaraq gələcəkdə qlobal kibertəhlükəsizlik və süni intellektin tənzimlənməsi sahəsində beynəlxalq normaların hazırlanması nəzərdə tutulur. Təşkilatın maliyyə dayanıqlığının artırılması və maliyyələşmə sisteminin üzv dövlətlərin fəaliyyətinə uyğunlaşdırılması təklif edilir. Bu təkliflər BMT-nin öz rolunu möhkəmləndirmək və gələcəkdə qarşıya çıxacaq qlobal problemlərə daha effektiv cavab vermək üçün atdığı addımlardır.
-80 illik yubiley tədbiri, üzv ölkələrə mövcud münaqişələrin məsələn, Qəzza, Ukrayna kimi konfliktlərin həlli və sülhün bərpası üçün hansı mesajları verir?
-Qəzza və Ukraynada gedən müharibələr yalnız regional deyil, həm də qlobal təhlükəsizlik üçün ciddi təhdidlər yaradır. Bu baxımdan, BMT-nin 80 illik yubileyi, təşkilatın münaqişələrin qarşısını almaqda və sülhün bərpasında daha fəal rol oynamalı olduğunu bir daha gündəmə gətirir. Ən mühüm mesajlardan biri, münaqişələrə hərbi həll yolu ilə deyil, diplomatik vasitələrlə yanaşmanın önəmi, tərəflər arasında dialoqun və danışıqların təşviq olunmasıdır. Eyni zamanda, yubiley tədbiri BMT-nin daha çevik və effektiv olmasına dair çağırışları gündəmə gətirir. Münaqişələrin sürətlə həlli və sülhün bərpası üçün təşkilatın daha çevik qərar qəbuletmə mexanizmlərinin tətbiqi vacibdir. Bu, həmçinin sülh prosesində müxtəlif beynəlxalq institutların və regional təşkilatların daha sıx əməkdaşlığını tələb edir. BMT-nin 80-ci ildönümü, sülhün və təhlükəsizliyin təmin olunmasında həm dövlətlərə, həm də beynəlxalq təşkilatlara qarşı kollektiv məsuliyyətin vacibliyini xatırladır. Bu, yalnız münaqişələrdən əziyyət çəkən ölkələrin deyil, bütün dünya ictimaiyyətinin ortaq məqsədi olmalıdır. Hesab edirəm ki, bu cür tədbirlər həm də BMT-nin öz rolunu və gələcək fəaliyyətini yenidən nəzərdən keçirməsi üçün bir fürsətdir. Yubiley tədbiri çərçivəsində mövcud çağırışlara cavab verə biləcək yeni yanaşmalar və strategiyalar müzakirə edilə bilər.
Şəmsiyyə Əliqızı, “İki sahil”
