Prezident partiyasında gizli gərginlik və müxalifət narahatlığı var. Komanda daxilində hakimiyyətin mərkəzləşdirilməsi və “qaykanın sıxılması” müzakirə olunur...
Poliqon Politico nəşrinə istinadən xəbər verir ki, Ukrayna prezidentinin “Xalq Xidməti” partiyasında Vladimir Zelenskiyin idarəçilik tərzi və müstəqil institutlara, həmçinin tənqidçilərə məhdudiyyət qoymaq cəhdləri ilə bağlı gizli narazılıq getdikcə artır. Xüsusi diqqət mərkəzində keçən həftə Radanın iclasında baş verən hadisələrdir: iki deputatın sözlərinə görə, prezident Ukraynanın Qərb tərəfdaşları qarşısında “mükəmməl obrazını şübhə altına alan” şəxslərə sərt çıxış edib.
“Ya bizimlə, ya da…”
Politiko-nun mənbələri iclasın atmosferini gərgin kimi təsvir edir: Zelenskiy deputatları, aktivistləri və jurnalistləri tənqid edib ki, korrupsiya və hüquq pozuntularından danışmaq əsas məsələni, müharibəni və xarici dəstəyin konsolidasiyasını əngəlləyir. Prezidentin barışdırıcı çıxış edəcəyi gözləntisi doğrulmayıb. Əksinə, fraksiya üzvlərinin sözlərinə görə, nitq daha da narahatlıq yaradıb: məsələlər artıq yalnız müxalifət haqqında deyil, partiyanın daxilində də şübhələr artmaqdadır.
“Zelenskiy tez-tez məsləhətləşəcəyini söyləyir, amma buna inanmaq çətindir. Ümumi xətt ölkədə “qaykanın sıxılması”nın davam edəcəyini göstərir. Prezident Ofisi üçün ya Zelenskiylə birlikdəsən, ya da sən “rus agenti” sayılırsan”, deyə bir deputat Politico-ya bildirib.
Anti-korrupsiya orqanları ilə bağlı uğursuzluq və nəticələr
Yazda iki əsas müstəqil anti-korrupsiya orqanını siyasi yolla təyin olunan Baş Prokurora tabe etmək cəhdi partiyada narazılığı artıran əsas hadisə oldu. POLITICO-nun məlumatına görə, Prezident Ofisi qanunu qətiyyətlə irəli sürürdü, baxmayaraq ki, çoxlu deputatlar şübhə edirdi. İmzadan bir gün sonra isə Kiyevdə müharibə başlanandan bəri ilk küçə etirazları baş verdi və Avropadan “demokratik geriləmə” xəbərdarlıqları gəldi. Zelenskiy geri çəkilməyə məcbur oldu.
Fraksiya mənbələri bildirirlər ki, Bankovaya sonrakı məsuliyyəti deputatlara yükləməyə çalışıb. Qeyri-populyar təşəbbüslərin “başqasının səhvi” elan edilməsi isə ilk dəfə deyil. Bu hadisə bir çoxlarında sual yaratdı: prezidentin komandası ictimai reaksiyanı niyə qabaqcadan proqnozlaşdıra bilmədi, əgər sosial sorğular müharibə şəraitində belə ukraynalıların korrupsiyanı əsas daxili problem saydığını göstərir?
Müharibə naminə “dəmir əl” və etirazlar
Prezidentin tənqidçiləri uzun müddətdir ki, parlament prosedurlarına qarşı popülist səbrsizlik və tənqidə yüksək həssaslıq nümayiş etdirdiyini bildirirlər. Dəstəkçilər isə cavab verirlər ki, müharibə dövründə sərt və sürətli qərarlar zəruridir. Prezident Ofisinin rəhbəri Andrey Yermak POLITICO-ya əvvəlki müsahibəsində vurğulayıb: “Xüsusilə müharibə zamanı qərarlar sürətli və qətiyyətlə qəbul edilməlidir”. Komanda həmçinin Zelenskiyə münasibətdə yüksək ictimai dəstək reytinqlərinə diqqət çəkir.
Bununla belə, çoxlu tənqidçilər qeyd edir ki “demokratiyanın səsi” müdafiəyə mane olmamalıdır. Amma tarixi nümunələr də göstərir ki, məsələn, Uinston Çörçill müharibə zamanı qərar qəbulunda partiya mənsubiyyətinə baxmadan “ən yaxşı və ağıllıları” cəlb edərək koalisiyanı genişləndirirdi.
Mərkəzləşmə və fraksiya daxilində narazılıq artır
Zelenskiyə müttəfiqlər də mərkəzləşmə kursundan narahatdır. POLITICO-nun məlumatına görə, Kiyevdəki üç Avropa diplomatı bildiriblər ki, Qərb tərəfdaşları özəl görüşlərdə də narahatlıqlarını ifadə edir, lakin bunu açıq deməkdən çəkinirlər ki, Rusiya təbliğatına əl verməsinlər. “Xalq Xidməti” fraksiyasında narazılıq artır: nazirlərin komitələrdə təqdim etdiyi hesabatlar azalıb, prezident administrasiyası isə “prioritet” qanun layihələrini qəbul etdirməkdə çətinlik çəkir. Deputatlar Banqovaya təzyiqdən yorulub və səhvlərin seçicilərə qarşı cavab verəcəyindən qorxurlar.
Bu narahatlıq anti-korrupsiya orqanlarını “məhdudlaşdırmaq” cəhdindən əvvəl başlayıb. Buna paralel olaraq bir sıra kadr dəyişiklikləri baş verib: müstəqil və mübahisə etməyə meylli rəhbərlər postlarını tərk edib. POLITICO-nun məlumatına görə, son zamanlarda diqqət çəkən istefalar sırasında Xarici İşlər naziri Dmitri Kuleba, “Ukrenerqo” rəhbəri Vladimir Kudritski və populyar baş komandan Valeri Zalujni (hazırda Böyük Britaniyada səfir) var. Onların müharibə strategiyası ilə bağlı baxışları prezidentin mövqeyi ilə üst-üstə düşmürdü.
Hər bir dəyişiklik Zelenskiyin yaxın dostları və məsləhətçilərinin təsirini artırıb, “razılaşmayanlar” isə kənarlaşdırılıb.
ABŞ konteksti: Oval ofisdə gərginlik və Vens effekti
POLITICO-nun məlumatına görə, Oval ofisdəki hadisə də ümumi mənzərəni yaxşılaşdırmayıb: Zelenskiy əvvəlcədən razılaşdırılmış ssenarini pozaraq Prezident Donald Trampla sözlü mübahisəyə girib — əsasən ABŞ vitse-prezidenti Cey Di Vensin təhriki ilə. Bu fonun üzərində Rada spikeri və “Xalq Xidməti” deputatı Ruslan Stefançuk Vaşinqtonla münasibətləri tez bərpa etməyin vacibliyi barədə bəyanat verib. Bu, bir çoxları tərəfindən prezidentə incə bir tənqid kimi qəbul edilib. Bu, keçən həftə Zelenskiyin fraksiyanı “sakitləşdirmək” cəhdini gözləməyə səbəb olub, amma iki deputatın sözlərinə görə, nəticə fərqli olub.
Prezident, onların dediyinə görə, aşağı iştirak sayından narazı idi — təxminən yüz “xidmətçi” iştirak etmədi. Gərginlik o vaxt artdı ki, iştirakçılardan biri soruşdu: anti-korrupsiya orqanlarını məhz onların prezident administrasiyasına yaxın şəxslərə çatdığı vaxt “kəsmək” məntiqlidirmi.
Yeni qadağalar və “siyasi seçmə” məntiqi
Sentyabr ayında “qayçının sıxılması” əlamətləri artırdı. POLITICO bildirir ki, təxminən iyirmi keçmiş və istefada olan ukraynalı diplomat və səfir yeni qaydaya düşüb: deputatlar və məmurlar yalnız xüsusi icazə ilə xaricə gedə bilər. Məhdudiyyət Kulebanı da əhatə etdi. Onun media üçün dedikləri siyasi tendensiyanı əks etdirir.
“Müharibənin dördüncü ilində niyə birdən iyirmi nəfərlik qrupun xaricə səfərini qadağan etmək vacib oldu — onların xarici auditoriyada Ukraynanın maraqlarını təbliğ etmək üçün əlaqələri və nüfuzu var. Tək izah — siyasi. Belə siyasi məntiq üstün gəldikdə, hansı kateqoriyaya nə icazə veriləcəyini və nə qadağan olunacağını subyektiv qərar verə bilərlər. Səfirlər nümunədir, amma daha dərin problemi göstərir”, deyə sabiq nazir bildirib.
Əsas gərginlik: daxili korrupsiyaya qarşı mübarizə
POLITICO yazır ki, Ukraynada vəziyyətin əsas paradoksu sadədir: müharibə ilə səfərbər olunmuş cəmiyyət korrupsiyanı əsas daxili təhlükə hesab edir. Müstəqil institutları siyasi nəzarət altına almaq cəhdləri təkcə etiraz doğurmur — ölkənin geniş etimad koalisiyasına ehtiyacı olduğu vaxt hakimiyyətə inamı sarsıdır: parlamentdən vətəndaş cəmiyyətinə, Qərb tərəfdaşlarına qədər.
“Sürət hər şeydən öncə” strategiyası həm Radadakı səsvermədə, həm küçədə, həm də beynəlxalq platformada uğursuzluqla nəticələnə bilər. Tarix göstərir ki, müharibə zamanı belə güclü liderlər qərar qəbuluna iştirakçı dairəni genişləndirdikdə və fərqli düşünənləri dinlədikdə daha uğurlu olublar.
Poliqon.info
