Ajans.az "Science News"a istinadən xəbər verir ki, bu yenilik peykləri və elektrik şəbəkələrini qorumaq üçün erkən xəbərdarlıq sistemlərini təkmilləşdirir. NYU Abu Dabi universitetinin alimləri, Günəş küləyini mövcud modellərlə müqayisədə 45% daha yüksək dəqiqliklə proqnozlaşdıra bilən süni intellekt (Sİ) sistemi hazırlayıblar. Bu mühüm nailiyyət peykləri və kritik infrastruktur üçün təhlükə yaradan kosmik hava şəraitinə qarşı müdafiəni gücləndirir. NYU Abu Dabi (NYUAD) alimləri Günəş küləyinin sürətini hazırkı metodlardan əhəmiyyətli dərəcədə daha dəqiq şəkildə, hadisədən dörd gün əvvəl proqnozlaşdırmağı bacaran süni intellekt (Sİ) modeli yaradıb. Bu araşdırma "The Astrophysical Journal Supplement Series" adlı elmi jurnalda dərc olunub. Günəş küləyi — Günəş tərəfindən fasiləsiz olaraq buraxılan yüklü zərrəcik axınıdır. Bu zərrəciklər sürətləndikdə, Yer atmosferində pozuntulara, peyklərin orbitdən çıxmasına, onların elektron sistemlərinə zərər verilməsinə və elektrik şəbəkələrinin fəaliyyətinə mənfi təsir edən “kosmik hava hadisələri” baş verir. 2022-ci ildə yaşanan güclü bir Günəş küləyi hadisəsi nəticəsində SpaceX şirkəti 40 Starlink peykini itirdi və bu da daha dəqiq proqnozlaşdırma sistemlərinə olan ehtiyacı bir daha ön plana çıxardı. NYUAD komandası — doktorantura sonrası tədqiqatçı Dattarac Duri və Kosmos Elmləri Mərkəzinin (CASS) həmtədqiqatçısı Şravan Hanasoge rəhbərliyində — süni intellekt modellərini NASA-nın Günəş Dinamikası Rəsədxanasından alınan yüksək keyfiyyətli ultrabənövşəyi (UV) görüntülər və Günəş küləyinin tarixi məlumatları əsasında təlimatlandırıblar. Günümüzün məşhur dil modelləri mətnləri təhlil etdiyi halda, bu sistem Günəş küləyindəki dəyişikliklərlə bağlı olan görüntü nümunələrini müəyyən edir. Nəticədə, sistem mövcud əməliyyat modelləri ilə müqayisədə proqnoz dəqiqliyini 45%, əvvəlki Sİ əsaslı yanaşmalarla müqayisədə isə 20% artırır. Tədqiqatın baş müəllifi Duri bildirib:
“Bu, müasir həyatın təməlini təşkil edən peykləri, naviqasiya sistemlərini və enerji infrastrukturunu qorumaqda mühüm bir addımdır. Süni intellekt ilə Günəş müşahidələrini birləşdirərək, Yer və kosmosda kritik texnologiyaları qorumaq üçün erkən xəbərdarlıqlar verə bilərik.” Bu çığır açan kəşf süni intellektin Günəş küləyini proqnozlaşdırmaq kimi kosmos elminin ən mürəkkəb problemlərindən birini necə həll edə biləcəyini göstərir. Daha etibarlı proqnozlar sayəsində alimlər və mühəndislər kosmik hava hadisələrinə daha hazırlıqlı ola bilər, bununla da kritik infrastrukturun davamlılığını artırmaq mümkündür. NYU Abu Dabi bu günə qədər 90-dan çox fakültə laboratoriyası və layihəsi yaratmış, 9.200-dən artıq beynəlxalq səviyyədə tanınan elmi nəşrə imza atmışdır. Times Higher Education reytinqinə əsasən, NYU dünyanın ən yaxşı 35 universiteti arasında göstərilir və NYUAD BƏƏ-nin qlobal reytinqdə ən yüksək pillədə yer alan universitetidir.
