"Belarus siyasi mübarizəsinin rəmzi azadlığa buraxılsa da, Vətəni tərk etməkdən imtina edib..."
11 sentyabr 2025-ci ildə Minskdə ABŞ prezidentinin nümayəndəsi Con Koel ilə Aleksandr Lukaşenko arasında beş saat davam edən danışıqlardan sonra sensasiyalı xəbər yayılıb: 52 siyasi məhbus azadlığa buraxılıb. Bu, Donald Tramp administrasiyası ilə Lukaşenko rejimi arasında əldə olunmuş qeyri-rəsmi razılaşmanın nəticəsi idi.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "bbc.com" nəşri yazıb.
Razılaşmanın kölgəsində sərt qərar
Məlumatda deyilir ki, Vaşinqton "Belavia"ya qarşı tətbiq olunmuş sanksiyaları ləğv edib, əvəzində Belarusdan bir çox tanınmış müxalif simalar azadlığa çıxıb. Lakin həmin məhbuslar arasında ən çox diqqət çəkən şəxs, Belarus müxalifətinin "dirəniş rəmzi" sayılan 69 yaşlı Nikolay Statkeviç olub.
O, digər məhbuslardan fərqli olaraq Litvaya aparılmaqdan imtina edib və sərhədi keçməyərək ölkəsində qalıb. Şahidlərin dediyinə görə, o, avtobusdan güclə düşüb, qaçaraq yenidən Belarus ərazisinə daxil olub. Bir müddət sonra isə onun maskalı şəxslər tərəfindən zorla geri aparıldığı barədə məlumat yayılıb.
Milli ordu ideyası ilə başlayan yol
Statkeviç hələ sovet dövründə Belarus kimliyinə sadiqliyi ilə seçilən gənc zabit olub. Minsk Ali Hərbi Mühəndislik Məktəbini bitirdikdən sonra Rusiyanın şimalında xidmət edib. Orada belarus dilində kitablar oxumağa, milli tarixlə maraqlanmağa başlayıb. Bu, sovet dövründə gizli saxlanılan, "təhlükəli" hesab olunan bir addım idi.
SSRİ dağılan günlərdə o, həmfikirləri ilə birlikdə Belarus Hərbçilərinin Birliyini quraraq hərbçiləri Moskvanın əmrlərinə tabe olmamağa çağırıb. O, milli ordunun müstəqillik rəmzi olacağına inanıb. Lakin çox keçmədən onun hərbi karyerası sona çatıb- Belarusun KTMT-yə qoşulmasına qarşı çıxması "zabit adına xələl gətirmək" kimi qiymətləndirilib və ordudan uzaqlaşdırılıb.
Siyasətdə prinsiplər və təqiblər
Statkeviç 1990-cı illərin ortalarında siyasətə atılıb, Sosial-Demokrat Partiyasına rəhbərlik edib. 1999-cu ildə Belarusun Rusiya ilə birləşdirilməsinə qarşı "Azadlıq Yürüşü"nün əsas təşkilatçılarından biri olub. 2004-cü ildə seçki saxtakarlıqlarına etiraz mitinqlərinə görə azadlıqdan məhrum edilib. 2010-cu ildə prezidentliyə namizəd kimi seçkilərə qatılmağa çalışıb, lakin etiraz aksiyalarından sonra altı illik həbs cəzası alıb.
2014-cü ildə qismən əfv edilərək azadlığa çıxıb, lakin 2020-ci ildə yenidən saxlanılıb. Bu dəfə onun günahı Svetlana Tixanovskayanı dəstəkləməsi və seçkiqabağı piketlərdə iştirak etməsi olub. 2021-ci ildə məhkəmə ona 14 il həbs hökmü oxuyub. "Amnesty International" Statkeviçi bir neçə dəfə "vicdan məhbusu" elan edib.
Qərbin alqışladığı, ancaq tamamlanmayan azadlıq
Trampın təzyiqləri ilə sentyabrda yenidən azadlığa çıxıb. Lakin müxalifət liderlərinin çoxu Litvaya, təhlükəsizliyə üz tutduqları halda, Statkeviç bu yolu qətiyyətlə rədd edib. Onun davranışı həm dramatik, həm də rəmzi olub: sərhədi keçməmək, öz ölkəsini tərk etməmək mövqeyi ilə o, müxalifətin əsl "Vətənində qalma iradəsini" nümayiş etdirib.
Svetlana Tixanovskayanın müşaviri Franak Veçorka "Reuters"-ə açıqlamasında belə deyib: "Bu, əsl dramdır. Statkeviç Vətəni tərk etmədi, halbuki rejim insanlara seçim haqqı qoymur: ya ölkəni tərk edirsən, ya da həbsxanaya salınırsan". Hazırda onun harada olduğu barədə rəsmi məlumat yoxdur. Lakin Litva sərhədçilərinin bildirdiyinə görə, o, qısa müddət neytral zonada qaldıqdan sonra Belarus ərazisinə geri dönüb.
Dəyişməyən ideal
Statkeviç hələ 2005-ci ildə, ilk dəfə məhkum olunanda belə deyib: "Məni dörd yol gözləyirdi: mühacirət, "kimya", zona və güllə. Mən mühacirəti dərhal rədd etdim, çünki ideallarımı satmayacağam. Mənim idealım demokratik və azad Belarusdur". Bugünkü hadisələr göstərir ki, o, bu sözlərinə sadiq qalıb. Azadlıq qazansa da, həqiqi azadlığı yalnız Belarusun özündə, doğma torpağında görür. Onun taleyi indi naməlumdur, amma prinsiplərinə sadiqliyi artıq Belarus siyasi mübarizəsinin rəmzinə çevrilib.
