Azərbaycan Respublikasının Prezidenti “Əl-Ərəbiyyə” telekanalına verdiyi müsahibədə Zəngəzur dəhlizinin region üçün strateji əhəmiyyətini xüsusi vurğulaması beynəlxalq müstəvidə geniş rezonans doğurub.
Dövlət başçısı qeyd edib ki, bu dəhliz təkcə Şərq-Qərb marşrutu deyil, həm də “Şimal-Cənub” nəqliyyat dəhlizinin mühüm tamamlayıcı qolu kimi çıxış edəcək. Bununla Azərbaycan yalnız regional deyil, qlobal nəqliyyat xəritəsində də yeni imkanların formalaşmasına töhfə verir.
Maraqlı məqamlardan biri isə budur ki, Prezident İlham Əliyev çıxışında həm İran, həm də Ermənistan istiqamətində potensial nəqliyyat xətlərini şərh etməklə, Azərbaycanın hər iki istiqamətdə çevik alternativlərə sahib olduğunu nümayiş etdirdi. Bu Zəngəzur dəhlizinin bölgədəki geoiqtisadi balans üçün əlavə üstünlüklər yaratdığını göstərir.
Analitiklərin qənaətinə görə, məhz bu məqam Rusiya üçün də strateji baxımdan mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Moskva uzunmüddətli perspektivdə həm “Şimal-Cənub”, həm də “Şərq-Qərb” dəhlizlərində Azərbaycanın mərkəzi tranzit rolu ilə hesablaşmalı olacaq.
Bu isə regiondakı yeni nəqliyyat konfiqurasiyasının yalnız iqtisadi deyil, həm də siyasi təsirləri olacağını göstərir. Beləliklə, Prezident İlham Əliyevin açıqlamaları həm region ölkələrinə, həm də böyük güclərə mesaj xarakteri daşıyır: Azərbaycan nəqliyyat-kommunikasiya siyasətində strateji mərkəz mövqeyini möhkəmləndirir və heç bir güc bu prosesin qarşısını ala bilmir.
Bununla bağı rusiyalı politoloq da maraqlı fikirlər səsləndirib.
Rusiya Müasir Dövlət İnkişafı İnstitutunun direktoru, siyasi ekspert Dmitri Solonnikov “Cebheinfo.az”-a şərhində qeyd edib ki, Zəngəzur dəhlizi layihəsi Cənubi Qafqaz ölkələri üçün mühüm iqtisadi və geosiyasi imkanlar yarada bilər:
“Əgər bu dəhlizin idarə olunması region dövlətlərinin ortaq nəzarətində olsa, onun həm nəqliyyat-logistika, həm də investisiya baxımından böyük perspektivləri olacaq”.
Onun sözlərinə görə, Zəngəzur dəhlizi əvvəlcə Cənubi Qafqazın əsas nəqliyyat arteriyalarından biri kimi nəzərdən keçirilirdi:
“Zəngəzur dəhliz həm Transxəzər beynəlxalq nəqliyyat marşrutunun - Çindən başlayaraq Mərkəzi Asiya ölkələri və Azərbaycan vasitəsilə Aralıq dənizi və Avropaya çıxışı təmin edən yolun bir hissəsi, həm də “Şimal-Cənub” nəqliyyat dəhlizinin qolu ola bilər. Bu marşrut vasitəsilə Rusiya limanlarından Xəzər və Azərbaycan üzərindən İrana, Fars körfəzinə, daha sonra isə Hindistana, Afrikaya və Çinə çıxış əldə etmək mümkündür”.
Politoloq vurğulayıb ki, bu layihələrin əsas ideyası ABŞ və Böyük Britaniyanın nəzarətindən kənarda yeni qlobal ticarət yolları yaratmaqdan ibarət idi:
“Anglosakson dünyasının əsas geosiyasi strategiyası qlobal nəqliyyat-kommunikasiya xətlərinə nəzarəti ələ almaqdır. Panama, Süveyş kanalları, Malakka boğazı üzərində nəzarət bunun bariz nümunəsidir. Avrasiyada yeni kommunikasiya xətləri yaratmaq ideyası məhz bu nəzarətdən çıxmaq məqsədini daşıyırdı”.
Onun fikrincə, əgər dəhlizin idarəetməsi region ölkələrinin, yəni “3+3” formatında əməkdaşlıq edən dövlətlərin əlində olsa, bu layihə bütün tərəflər üçün strateji əhəmiyyət daşıya bilər:
“Belə halda dövlətlər ortaq şirkətlər yarada, investisiya cəlb edə, birgə infrastruktur layihələri həyata keçirə bilərlər. Bu, sadəcə nəqliyyat-logistika deyil, həm də geniş investisiya imkanları yaradan layihədir”.
Ekspert qeyd edib ki, əgər layihəyə regionla birbaşa bağlılığı olmayan dövlətlər, xüsusilə ABŞ qoşularsa, bu, onun dəyərini azaldacaq:
“İran prinsipial olaraq ABŞ-la ortaq layihələrdə iştirak etməyəcək. Rusiya da mövcud şəraitdə ABŞ nəzarətində olan dəhlizdə sərmayə yatırmayacaq. Bu, layihənin strateji maraqlarını zəiflədər. Hazırda Zəngəzur dəhlizinin açılması vacib və aktualdır.
Lakin əsas məsələ onun idarəetmə mexanizmidir. Əgər layihə region ölkələrinin ortaq əməkdaşlığı çərçivəsində həyata keçirilərsə, bu, Cənubi Qafqaz üçün böyük iqtisadi və siyasi imkanlar yaradacaq. Əks halda, onun strateji dəyəri ciddi şəkildə azalacaq”.
