Dünya üzrə 100 mindən çox yeniyetmə üzərində aparılan araşdırma nəticəsində məlum olub ki, 13 yaşından əvvəl smartfon sahibi olmaq erkən yetkinlik dövründə ciddi psixi sağlamlıq problemləri ilə əlaqələndirilir.
Nəticələrə əsasən, bu yaşda telefon sahibi olanlar 18–24 yaş aralığında intihar düşüncələri, aqressiya, reallıqdan uzaqlaşma, emosional nəzarətin itirilməsi və özünə dəyərin azalması kimi çətinliklərlə üzləşirlər.
Araşdırma bu mənfi nəticələrin xüsusilə erkən yaşda sosial media istifadəsi, kibertəcavüzə məruz qalma, yuxu rejiminin pozulması və ailə münasibətlərinin zəifləməsi ilə bağlı olduğuna diqqət çəkib.
Məsələn, 13 yaşında telefon sahibi olanların orta psixi sağlamlıq balı 30 ölçülüb, 5 yaşında telefon sahibi olanlarda isə bu göstərici cəmi 1 olub.
Mütəxəssislərdən təcili tədbir çağırışı
Araşdırmanı aparan “Sapien Labs”ın baş elmi işçisi Dr. Tara Tiagarajan bildirib ki, spirtli içki və tütünlə bağlı məhdudiyyətlərə bənzər yanaşma ilə 13 yaşdan kiçik uşaqların smartfona çıxışı məhdudlaşdırılmalıdır.
Tiagarajan vurğulayıb ki, inkişaf mərhələsində olan beyinlər onlayn mühitdən daha dərin şəkildə təsirlənir. O qeyd edib ki, buna görə siyasətçilər ehtiyatlı yanaşma qəbul etməlidirlər.
Ölkələrin fərqli yanaşmaları
Araşdırmada bəzi ölkələrin uşaqların telefon istifadəsini məhdudlaşdırdığı qeyd olunub. Fransa, Hollandiya, İtaliya və Yeni Zelandiyada məktəblərdə telefondan istifadə qadağan olunub, ABŞ-da isə Nyu-York, Alabama və Oklahoma kimi ştatlar məhdudiyyətlər tətbiq etməyə başlayıb. Hollandiyada aparılan rəsmi bir tədqiqat isə bu qadağaların şagirdlərin diqqətini artırdığını göstərib.
Tədqiqatçılar uşaqların psixi sağlamlığını qorumaq üçün dörd prioritet sahəni müəyyən ediblər:
Rəqəmsal savadlılıq və psixi sağlamlıq təhsilini məcburi etmək.
13 yaşdan aşağı sosial media istifadəsini izləyərək texnologiya şirkətlərini məsuliyyətə cəlb etmək.
Sosial media çıxışını yaşa görə məhdudlaşdırmaq.
Telefon istifadəsinə mərhələli qadağalar tətbiq etmək.
Mütəxəssislər bildirirlər ki, dəqiq səbəb-nəticə əlaqəsi tam sübut edilməsə də, qlobal miqyasda əldə olunan bu nəticələr görməməzlikdən gəlmək üçün çox güclüdür.
Erkən yaşda smartfon istifadəsi gələcəkdə fərdi rifah və ictimai sabitlik baxımından ciddi nəticələr doğura bilər.
