Kainatın mərkəzi haradır?
Bu məsələsi əsrlər boyu alimləri və filosofları düşündürür, bir-birinə zidd fikirlərin yaranmasına səbəb olur.
Astronomiya və kosmologiyanın inkişafı da göstərir ki, Kainat statik deyil, daim genişlənir. Bəs onun mərkəzi haradadır? Son araşdırmalara görə, cavab bir çoxları üçün gözlənilməzdir- Kainatın, ümumiyyətlə, mərkəzi olmaya bilər.
“Cebheinfo.az” dünyanı çaşdıran bu cavabı Rob Koyn “Space.com” saytında dərc olunan materialda əsaslandırıb.
Kainata yeni baxış
20-ci əsrin əvvəllərində Albert Eynşteyn kainatın statik və dəyişməz olduğunu fərz edərək ümumi nisbilik nəzəriyyəsini inkişaf etdirdi. Ancaq güclü teleskoplardan istifadə edərək uzaq qalaktikaların müşahidələri kainatın genişləndiyini göstərdi. Qalaktikalar bizdən uzaqlaşır və nə qədər uzaqda olsalar, bir o qədər sürətlə hərəkət edirlər. Təxminən yüz il əvvəl edilən bu kəşf statik kainat ideyasını təkzib etdi.
Alimlər deyirlər ki, kainatın genişlənməsinin kosmosda qalaktikaların hərəkəti deyil, onlar arasındakı boşluğun genişlənməsi olduğunu başa düşmək vacibdir. Ocaqda qalxan bir xəmirdə kişmişi təsəvvür edin:
kişmişlər (qalaktikalar) yerində qalır, lakin xəmirin (boşluğun) genişlənməsi səbəbindən aralarındakı məsafə artır. Eynilə, kainatın və ya məkan-zamanın toxuması uzanaraq qalaktikaları bir-birindən uzaqlaşdırır.
Niyə kainatın mərkəzi yoxdur?
Kainatın genişlənməsi üçün məşhur bir bənzətmə şarın səthidir. Əgər şarın üzərinə nöqtələr çəkib onu üfürməyə başlasanız, nöqtələr bir-birindən uzaqlaşacaq, lakin heç biri mərkəzə çevrilməyəcək. Şarın səthinin mərkəz nöqtəsi yoxdur və bu mənada kainat bu ikiölçülü səthə bənzəyir, lakin fəza zamanının dörd ölçüsündədir.
İçində hava olan şardan fərqli olaraq, kainatın adi mənada “daxili” və ya mərkəzi nöqtəsi yoxdur. Kainatın mərkəzinin harada olduğunu soruşmaq şarın səthinin mərkəzinin harada olduğunu soruşmağa bənzəyir. Belə bir məqam yoxdur. Kainatda istənilən istiqamətdə səyahət edərkən onun mərkəzini heç vaxt tapa bilməyəcəksiniz, çünki məkan-zamanın strukturunda mərkəz yoxdur.
Reallıq budur
Kainatın mərkəzi anlayışını başa düşmək çətindir. Bu çətinliyin səbəblərindən biri məkan-zamanın dördölçülü təbiəti ilə bağlıdır. Beynimiz məkanı (uzunluğu, eni, hündürlüyü) və vaxtı ayırmağa öyrəşib, lakin Eynşteynin nəzəriyyəsində onlar vahid bir varlıqda - məkan-zamanda birləşir. Bu, bizim kainat haqqında qavrayışımızı dəyişir, mərkəz və ya sərhədlər haqqında adi intuitiv fikirləri tətbiqolunmaz edir.
Təbii ki, topla bənzətmə tam deyil, çünki top üç ölçüdə olur, kainat isə dörd ölçüdə təsvir olunur. Bu, təsəvvür etməyi çətinləşdirir, lakin kainatın adi mənada başlanğıcı, sonu, mərkəzi nöqtəsinin olmadığını göstərir.
Açılmayan sirr
Alimlər hələ də kainatın genişlənməsinə nəyin təkan verdiyini anlamağa çalışırlar. Kainatdakı ümumi enerjinin təxminən 68%-ni təşkil edən qaranlıq enerjinin bu prosesin əsas hərəkətverici qüvvəsi olduğu düşünülür, amma onun təbiəti sirr olaraq qalır. Genişlənmə bir anda hər yerdə baş verir və Kainatın hər bir nöqtəsi orada yerləşən bir müşahidəçi üçün mərkəz kimi görünür. Bu, Kainatın mərkəzi məsələsini fiziki deyil, daha fəlsəfi edir.
Nəticə
Nəticə olaraq alimlər deyirlər ki, kainatın mərkəzinin axtarışı bizə reallığın nə qədər unikal və mürəkkəb olduğunu anladır. Kainatın mərkəzi yoxdur, çünki məkan-zaman hər yerdə genişlənir, qalaktikaları bir-birindən uzaqlaşdırır. Bu fikir intuitivdir, lakin kainatı belə heyrətamiz edən də məhz budur.
