Türkiyənin Biruni Universitetinin Fiziologiya fakültəsinin müəllimi doktor Tarık Mecit rəqəmsal yorğunluğun təkcə gözlərə təsir etmədiyini, eyni zamanda hormon balansını, yuxunu tənzimləyən mexanizmləri və immunitet sistemini pozduğunu vurğulayıb.
Mecit xüsusilə gənclər arasında artan rəqəmsal yorğunluğun müasir dövrdə artan sağlamlıq probleminə çevrildiyini qeyd edib.
Mecitə görə, beynin prefrontal korteksinin - qərar qəbul etmə və diqqət kimi yüksək səviyyəli funksiyalara cavabdeh olan sahənin telefonlar, kompüterlər və çoxsaylı rəqəmsal qurğular tərəfindən daimi stimullaşdırılması zamanla zehni tükənməyə səbəb olur. "Bu intensiv stimullaşdırma idrak resurslarının tükənməsi ilə nəticələnir və qərar qəbul etməyi, diqqət çatışmazlığını və zehni bulanıqlığı pozacaq qədər şiddətli zehni yorğunluq kimi simptomlara səbəb olur", - o, bildirib.
Mecit xəbərdarlıq edib ki, yeniyetməlik dövründə, beyin hələ də inkişaf edərkən ekrana uzun müddət məruz qalma çox daha ciddi və qalıcı problemlər yarada bilər. "Bu yaş qrupunda həddindən artıq ekran vaxtı neyroplastikliyə mənfi təsir göstərir, ağ maddənin bütövlüyünün pozulmasına və diqqət çatışmazlığı simptomlarına səbəb olur. Sosial media və oyunlar mükafat-cəza sistemindəki tarazlığı pozarsa, öyrənməyi səthiləşdirə və uzunmüddətli yaddaşın formalaşmasına mane ola bilər" -deyə mütəxəssis izah edib.
Ekranların uzun müddət istifadəsi göz quruluğu, bulanıq görmə və müxtəlif əzələ spazmlarına da səbəb ola bilər. Bu simptomlar vestibulyar sistemin uyğunsuzluğu səbəbindən baş ağrısı və ürəkbulanma ilə müşayiət oluna bilər.
O, daha sonra qeyd edib ki, gecə ekrana çox baxmaq melatonin istehsalını pozur. Gecə vaxtı ifraz olunan bu hormon yaşlanmadan tutmuş zehni tarazlığa qədər bir çox amillərə təsir edir. Bu pozulma təkcə yuxunun başlamasını gecikdirmir, həm də yaddaş, emosional tənzimləmə və immunitet sistemində problemlər yaradır.
Mecit həddindən artıq rəqəmsal yüklənmə səbəbindən bədənin stress səviyyələrinə nəzarət edən "Hipotalamus-Hipofizar-Adrenal" oxunun davamlı stimullaşdırılmasına diqqət çəkib. "Daimi yüksək kortizol səviyyələri yuxu pozğunluğuna və zəifləmiş immunitetə səbəb ola bilər. Xroniki stress həmçinin hipokampusun zədələnməsinə səbəb ola bilər ki, bu da narahatlıq pozğunluqlarına və motivasiyanın azalmasına gətirib çıxarır.
Rəqəmsal cihazlardan çox istifadənin yuxu rejiminə mənfi təsir etdiyini, yuxuya getmədə çətinliyə və gecə oyanmalarına süəbəb olduğunu deyən mütəxəssis bildirib ki, bundan əlavə, əsəbilik, unutqanlıq və motivasiya itkisi kimi psixoloji əlamətlər yarana bilər. Boyun, kürək və çiyin ağrıları da daxil olmaqla dayaq-hərəkət sistemi ilə bağlı problemlər də tez-tez rast gəlinir. Zamanla bu əlamətlər fərdlərin sosial cəhətdən geri çəkilməsinə və daha çox introvert olmasına səbəb olur.
Sağlam sinir sistemi funksiyasını dəstəkləmək üçün Mecit müntəzəm rəqəmsal detoks dövrlərini tövsiyə edib. O qeyd edib ki, tənəffüs və istirahət məşqləri zehni rahatlamağa, təbiətdə vaxt keçirmək isə bioloji sirkadiyalı ritmi tənzimləməyə kömək edir.
Sonda Mecit vurğulayıb ki, sağlam yaşamaq yalnız qidalanma və fiziki fəaliyyətdən daha çox şey tələb edir. "Psixi detoks həm də sağlamlıq məsuliyyətidir. Ekranlara deyil, beynimizin ehtiyaclarına qulaq asmalıyıq", - mütəxəssis vurğulayıb.
Nubar Süleymanova, “İki sahil”
