Azərbaycanda ət istehsalı daha çox idxaldan asılıdır. Bu isə Azərbaycanın ərzaq təhlükəsizliyi və kənd təsərrüfatı siyasəti üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır.
AzPost bildirir ki, Azərbaycanın ət idxalından asılılığı ilə bağlı statistik rəqəmlər də maraqlı nəticəni göstərir.
2024-cü ilin yanvar‑iyul aylarında ölkəyə 30 722 ton ət idxal edilib (68,5 milyon ABŞ dolları) – 2023-cü ilin eyni dövrü ilə müqayisədə kəmiyyətcə 26,7 %, dəyərcə isə 46 % artım qeydə alınıb.
Yanvar‑oktyabr 2024‑də 48 200 ton ət (o cümlədən toyuq əti) idxal olunub ki, bu da əvvəlki ilə nisbətən 38,5 % çoxdur — dəyər üzrə isə 49,7 % artıb .
2025-ci ilin yanvar‑aprel aylarında isə ümumi 16 662 ton ət (34 milyon dollar dəyərində) idxal edilib.
Nəticə nəyi göstərir?
Son il yarımda ət idxalı sürətlə artıb. Xüsusən ötən ilin ikinci yarısından etibarən artım davam edib. 2024-cü ildə idxal ət ölkənin ümumi idxal xərclərinin cəmi içində təqribən 0,4–0,6 % paya sahib olub.
İdxaldan asılılığın səbəbləri nədir?
Səbəblərdən biri daxili istehsalın stabil olmamasıdır: 2018‑ci ildən etibarən heyvandarlıqda tənəzzül, otlaqların azalması, yem xərclərinin artması kimi amillər istehsalı zəiflədir .
Digər səbəb artan daxili tələbatdır: ət istehlakı təqribən 42 kiloqramdır və yerli istehsal bu tələbi qarşılamır.
İdxal mənbələri də təsiredici faktordur: Azərbaycana əsas təchizatçılar arasında Rusiya, Belarus, Gürcüstan, Qazaxıstan, Braziliya və hətta bəzi hallarda Hindistan var; nəticədə bazara müxtəlif çeşid və qiymətdə idxal ətlər daxil olur .
Qiymət müqayisəsi və keyfiyyət amili də burada rol oynayır. İdxal məhsulları qiymət və genetik keyfiyyət baxımından yerli məhsuldan üstün görünə bilir.
Maraqlıdır ki, dövlət siyasəti və idxal təşviqi amili daxili qiymət stabilliyini qorumaq məqsədilə bəzi hallarda idxalı dəstəkləyir.
Rəqəmlər onu göstərir ki, yerli ət istehsalı idxaldakı sürətli artımın qarşısını ala bilməyib və nəticədə strateji çatışmazlıq formalaşıb.
Ekspertlərin fikrincə, Azərbaycanın ət idxalından asılı olmasının bir neçə əsas səbəbi var:
Birincisi, daxili istehsalın tələbatı tam ödəməməsidir: Azərbaycan daxildə müəyyən miqdarda ət istehsal etsə də, bu istehsal hələlik ölkədə artan əhali və tələbat səviyyəsini tam qarşılamır. Xüsusilə mal əti və toyuq ətində bu fərq daha qabarıq hiss olunur.
İkincisi, ərzaq təhlükəsizliyində infrastruktur problemləridir. Kənd təsərrüfatında bəzi struktur problemlər (məsələn, kiçik təsərrüfatların üstünlük təşkil etməsi, müasir texnologiyaların yetərincə tətbiq olunmaması və s.) ət istehsalında səmərəliliyi azaldır.
Həmçinin heyvandarlıqda yem bazasının zəif olması, otlaq sahələrinin azalması və ya qeyri-effektiv istifadəsi istehsalı çətinləşdirir.
Bəzi hallarda idxal olunan ətin qiyməti yerli istehsaldan daha aşağı olur. Bu da bazarda yerli ətin rəqabət qabiliyyətini azaldır.
Odur ki, otlaq və genetik keyfiyyət baxımından daha üstün olan ölkələrdən gətirilən ətlər (məsələn, Braziliya, Belarus, Ukrayna və s.) daha cəlbedici ola bilir.
Burada diqqəti çəkən bir məqam da tərəfdaş ölkələrə idxalın təşviq olunması və razılaşmalardır. Bəzi ölkələrlə (məsələn, Belarus, Rusiya) strateji tərəfdaşlıq çərçivəsində idxal daha sərfəli və sabit mexanizmlərlə həyata keçirilir.
Heyvandarlığın inkişafı üçün daha səmərəli iqtisadi siyasətin yürüdülməsidir. Burada otlaq resurslarının yaxşılaşdırılması (xüsusilə azad edilən torpaqlarda), intensiv fermaların yaradılması, süni artıma investisiyalar – idxalı azaltmaq və qida təhlükəsizliyini gücləndirmək üçün əsas şanslardır.
Emin Əliyev
