Dekabrın 8-də Azərbaycan-Slovakiya prezidentlərinin Bratislavada keçirilən görüşü yalnız diplomatik hadisə kimi qiymətləndirilə bilməz. Bu görüş həm də Avropa ilə Qafqaz arasında yeni strateji arxitekturanın bünövrəsini qoyan, siyasi iradə və qarşılıqlı etimadın yüksək səviyyəsini təsdiq edən mühüm bir mərhələ oldu.
Prezident İlham Əliyevin Slovakiyaya ilk rəsmi səfəri iki ölkə arasında münasibətlərin mahiyyətini yeni geosiyasi çərçivəyə daşıdı və strateji tərəfdaşlığın real məzmuna çevrildiyini göstərən siyasi manifest rolunu oynadı. Slovakiya Prezidenti Peter Pelleqrini isə görüş zamanı Azərbaycanın regionda strateji əhəmiyyətli tərəfdaş olduğunu vurğulayaraq Avropanın ölkəmizlə əməkdaşlığa verdiyi önəmi açıq şəkildə nümayiş etdirdi.
Prezident Pelleqrini Azərbaycanın Ermənistanla sülh müqaviləsinin paraflanmasını təbrik edərək, ölkəmizin Cənubi Qafqazda dayanıqlı sabitliyin təmin olunmasında yalnız əsas təhlükəsizlik dayağı olmadığını, həm də münaqişədən sonrakı mərhələnin strateji gündəliyini müəyyən edən aparıcı qüvvə olduğunu bir daha təsdiqlədi. Bratislava görüşü, eləcə də Avropanın digər paytaxtları, regionda formalaşan yeni geosiyasi reallıqları tanıdığını və Azərbaycanın təşəbbüslərini dəstəklədiyini göstərir.
Bu sözlər beynəlxalq hüquq üzrə ekspert Kəramət Qənbərovun “Azərbaycan-Slovakiya strateji dialoqu: Bratislava görüşü Avropa-Qafqaz əməkdaşlığında yeni mərhələ açır” sərlövhəli məqaləsində yer alıb.
Herbiand.az məqaləni təqdim edir.
Enerji təhlükəsizliyində Azərbaycanın strateji rolu
Prezident İlham Əliyev görüşdə Azərbaycanın Avropaya qaz tədarükü sahəsindəki imkanlarını bir daha vurğuladı. Azərbaycan artıq 8 Avropa İttifaqı ölkəsinə qaz ixrac edir, Slovakiya bu ölkələrdən biridir və illik ixrac potensialı 25 milyard kubmetrdən çoxdur. Bu imkanların genişləndirilməsi ilə Azərbaycan təkcə regional enerji istehsalçısı deyil, həm də Avropanın enerji təhlükəsizliyində etibarlı və dayanıqlı tərəfdaş kimi önə çıxır. Cənub Qaz Dəhlizinin əsas marşrutları olan TANAP və TAP layihələrinin genişləndirilməsi, yeni qaz yataqlarının istismara verilməsi Azərbaycanın Avropaya uzunmüddətli və diversifikasiya olunmuş enerji tədarükünü təmin etməyə imkan verir. Beləliklə, Azərbaycan yalnız enerji tədarükçüsü deyil, həm də Avropanın strateji enerji xəritəsini formalaşdıran və enerji təhlükəsizliyinin əsas sütunlarından birinə çevrilmiş dövlət kimi çıxış edir.
Slovakiya rəhbərliyi Azərbaycanın enerji resurslarını qısamüddətli iqtisadi maraqların predmetindən çıxararaq uzunmüddətli strateji əməkdaşlıq elementi kimi qiymətləndirir. Bu isə Azərbaycan-Slovakiya əlaqələrinin keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədəm qoyduğunu göstərir. Tərəflər arasında əməkdaşlıq təkcə qaz tədarükü və qiymət mexanizmləri ilə məhdudlaşmır, əksinə bu proses Avropanın enerji şaxələndirmə strategiyasının əsas dayaqlarından biri olmaqla, Qafqaz və Mərkəzi Avropa arasında yeni geostrateji körpü yaradır. Bratislava görüşü Azərbaycanın regional liderliyini və strateji tərəfdaş kimi Avropada mövqeyini bir daha təsdiqləyərək, ölkəmizin Cənubi Qafqazda sabitlik və inkişafın mərkəzi qüvvəsi olduğunu nümayiş etdirdi.
Azərbaycan-Slovakiya tərəfdaşlığı yeni sənaye inqilabının əsasını qoya bilər
Slovakiya Prezidentinin müdafiə sənayesi əməkdaşlığı mövzusuna xüsusi diqqət ayırması heç də təsadüfi deyil. Slovakiya bu sahədə uzun illər ərzində topladığı istehsal mədəniyyəti, yüksək texnoloji potensialı və NATO standartlarına uyğun müasir hərbi sistemləri ilə Avropanın aparıcı müdafiə sənayesi mərkəzlərindən birinə çevrilib. Özüyeriyən artilleriya sistemləri, müxtəlif kalibrli sursatların istehsalı, elektron-optik avadanlıqlar, zirehli platformaların modernizasiyası və geniş tətbiq olunan müdafiə innovasiyaları Slovakiyanı bu sənayedə rəqabətqabiliyyətli və qlobal bazara inteqrasiya olunmuş ölkə statusuna gətirib çıxarıb. Azərbaycan isə həm maliyyə imkanları, həm sənaye infrastrukturu, həm də hərbi-texniki modernizasiya sahəsində son illər ərzində əldə etdiyi intensiv inkişaf sayəsində bu texnologiyaların regional istehsal platformasına çevrilməsi üçün ideal tərəfdaş qismində çıxış edir. Azərbaycanın müasir sənaye zonaları, genişlənən işçi qüvvəsi, ixracyönümlü istehsal siyasəti və geostrateji mövqeyi Slovakiya texnologiyalarının Cənubi Qafqazdan tutmuş Mərkəzi Asiyaya qədər geniş coğrafiyaya çıxarılması üçün unikal imkanlar yaradır. Bu əməkdaşlıq bir neçə vacib strateji nəticə doğura bilər.
Məsələn:
1. Azərbaycanda yeni müdafiə sənayesi klasterlərinin formalaşması: Slovakiya texnologiyaları, Azərbaycan investisiyası və istehsal sahələrinin sintezi nəticəsində ölkə daxilində yüksək texnologiyalı müdafiə klasterləri yaradıla bilər. Bu klasterlər həm yerli bazarın ehtiyaclarını təmin edə, həm də region üçün mühüm sənaye ekosisteminə çevrilə bilər.
2. Birgə istehsal olunan müdafiə məhsullarının üçüncü ölkələrə ixracı: Azərbaycan və Slovakiya birgə istehsal etdiyi sistemləri NATO standartlarına uyğun olaraq Avropa, Asiya və Afrika bazarlarına çıxara bilər. Bu, iki ölkəyə həm yeni gəlir mənbələri, həm də siyasi nüfuz imkanı qazandırar.
3. Azərbaycanın regionda müasir hərbi sənaye mərkəzinə çevrilməsi: Yeni texnologiyaların mənimsənilməsi, istehsal xətlərinin qurulması və yüksəksəviyyəli kadr hazırlığı Azərbaycanı Cənubi Qafqaz və Xəzər hövzəsinin əsas müdafiə sənayesi “hub”ına çevirə bilər.
4. İkitərəfli münasibətlərin strateji müttəfiqlik səviyyəsinə yüksəlməsi: Müdafiə sənayesi ən həssas və ən yüksək etimad tələb edən əməkdaşlıq sahələrindən biridir. Bu istiqamətdə dərin inteqrasiya Slovakiya-Azərbaycan münasibətlərini, sadəcə, tərəfdaşlıqdan strateji müttəfiqlik mərhələsinə keçirə bilər.
Prezident İlham Əliyevin “Biz müharibə aparmaq fikrində deyilik - bu əməkdaşlığı sənaye inkişafı kimi görürük” bəyanatı isə Bakının konseptual mövqeyinin mahiyyətini tam şəkildə açır. Bu, Azərbaycanın müdafiə sənayesi təşəbbüslərini hərbi ekspansiya aləti kimi deyil, ölkənin iqtisadi modernizasiyası, yüksək texnologiyaya keçidi və sənaye diversifikasiyasının mühüm vasitəsi kimi dəyərləndirdiyini göstərir. Beləliklə, Slovakiya-Azərbaycan müdafiə sənayesi əməkdaşlığı texnoloji tərəfdaşlıqla yanaşı, həm də sənaye siyasəti, regional təhlükəsizlik, iqtisadi diplomatiya və strateji etimadın sintezindən doğan yeni geosiyasi formatdır.
Azərbaycanın enerji potensialı və IT sektorunda strateji yüksəlişi
Prezident İlham Əliyevin görüş zamanı informasiya texnologiyaları üzrə əməkdaşlığa xüsusi diqqət ayırması heç də təsadüfi deyildi. Dünya iqtisadiyyatının rəqəmsallaşması fonunda enerji təminatı, sabit infrastruktur və təhlükəsiz mühit, texnoloji ekosistemin əsas dayaqlarına çevrilib. Bu kontekstdə Azərbaycanın sürətlə artan enerji gücü ölkənin regional deyil, qlobal IT mərkəzinə çevrilməsi üçün yeni imkanlar yaradır. Azərbaycanın hazırda mövcud olan 2 qiqavatlıq əlavə enerji gücü, yaxın beş ildə isə bunu 8 qiqavata qədər artırmaq planı data mərkəzləri üçün həyati əhəmiyyət daşıyan elektrik sabitliyini təmin edir. Bu, xüsusilə yüksək enerji tutumlu hesablama sistemlərinin (HPC), bulud platformalarının və süni intellekt infrastrukturunun yerləşdirilməsi üçün strateji üstünlükdür. Azərbaycanın dağlıq və daha sərin iqlimli regionları data mərkəzlərinin soyutma xərclərini əhəmiyyətli şəkildə azalda bilər. Bu isə enerji səmərəliliyini artırır, əməliyyat xərclərini minimuma endirir, beynəlxalq şirkətlər üçün rəqabətli yerləşdirmə imkanı yaradır.
Azərbaycan Xəzər dənizi boyunca nəhəng külək enerji potensialına, həmçinin günəş enerjisinə sahibdir. Bu resurslar sayəsində ölkə karbon izini azaldan, bərpaolunan enerji ilə işləyən, davamlı və ekoloji cəhətdən təmiz data mərkəzləri qurmaq imkanına malikdir. Bu, qlobal şirkətlərin ESG standartlarına uyğunluq baxımından çox mühüm amildir. Azərbaycan son illərdə süni intellektin tətbiqi və tənzimlənməsi, dövlət bulud platformalarının qurulması, kiber təhlükəsizlik ekosisteminin genişləndirilməsi sahələrində ciddi addımlar atır. Bu istiqamətlər ölkəni Qafqaz və Mərkəzi Asiyada rəqəmsal xidmətlərin regional mərkəzinə çevirməyə doğru yaxınlaşdırır.
Siyasi etimad, dostluq və birgə geosiyasi vizyon
Azərbaycan və Slovakiya arasında inkişaf edən münasibətlərin əsasında sırf iqtisadi maraqlar deyil, siyasi etimad və qarşılıqlı hörmətə əsaslanan strateji münasibət modeli dayanır. Hər iki ölkə rəhbərinin çıxışlarında səmimiyyətin xüsusi vurğulanması, ikitərəfli dialoqun “protokol diplomatiyası” səviyyəsindən çıxaraq daha dərin, dəyərlərə əsaslanan tərəfdaşlığa çevrildiyini göstərir. Slovakiya nümayəndələrinin Azərbaycanın 8 Noyabr - Zəfər Günü münasibətilə təşkil etdiyi tədbirdə iştirakı siyasi jestdən daha böyük mesaj idi. Bu addım iki ölkə arasında yüksəksəviyyəli siyasi münasibətlərin formalaşdığını göstərir. Slovakiyanın həssas tarixi günə hörmətlə yanaşması Bakı-Bratislava arasında etimadı möhkəmləndirir. Regionda sülh, sabitlik və əməkdaşlıqla bağlı Slovakiyanın konstruktiv mövqeyə sahib olduğunu göstərir. Bu cür simvolik iştiraklar çox zaman dövlətlər arasında strateji münasibətlərin dərinləşməsinə katalizator rolunu oynayır.
Slovakiyanın Orta Dəhlizə marağı və Azərbaycanın bu dəhlizin mərkəzindəki rolu yeni geosiyasi xəttin formalaşmasına səbəb olur. Bu, Avropanın Asiyaya çıxışının şaxələndirilməsi, təchizat zəncirlərinin modernləşdirilməsi və regional inteqrasiyanın gücləndirilməsi baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. Hər iki ölkə bəzi ortaq geosiyasi hədəfləri paylaşır: sabitliyin təmin olunması, nəqliyyat və enerji təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi, Avropa-Qafqaz əməkdaşlığının genişləndirilməsi, rəqəmsal transformasiya və texnoloji tərəfdaşlıq. Bu vizyon qarşılıqlı etimad üzərində qurulduğu üçün uzunmüddətli və davamlı xarakter daşıyır.
Bratislava görüşü nəyi təsdiqlədi?
- Azərbaycan və Slovakiya münasibətləri strateji tərəfdaşlıq səviyyəsindən strateji əməkdaşlıq mərhələsinə yüksəlir.
- Enerji, müdafiə sənayesi, nəqliyyat, rəqəmsallaşma, mədəniyyət və təhsil sahələrində kompleks və dərin inteqrasiya başlayır.
- Hər iki ölkə qarşıdakı illər üçün ortaq geosiyasi hədəflər müəyyən edib.
Prezident İlham Əliyevin Slovakiya Prezidentini rəsmi səfərə dəvət etməsi iki ölkə arasında strateji dialoqun yalnız rəsmi çərçivədə qalmayaraq, davamlı, institusional və məqsədyönlü xarakter daşıyacağını təsdiqləyir. Bratislava bəyanatları göstərir ki, Azərbaycan və Slovakiya arasındakı dostluq təkcə diplomatik ifadə deyil, artıq real siyasi məna və strateji təsir gücünə malikdir. Bu sənədlər həm Avropanın Qafqaza açılan yeni imkanlarını, həm də Azərbaycanın Avropa ilə inteqrasiyasını gücləndirən geostrateji körpünün formalaşdığını ortaya qoyur. Bu körpünün mərkəzində isə güclənən Azərbaycan-Slovakiya tərəfdaşlığı dayanır.
