Azərbaycan dövlətçiliyi 2020-ci il dekabrın 10-da öz tarixi inkişafının ən parlaq səhifələrindən birini yaşayırdı. Bakının Azadlıq meydanında keçirilən Zəfər paradı təkcə hərbi güc nümayişi deyil, bütöv bir xalqın 30 illik həsrətə son qoyması, milli iradənin, siyasi liderliyin və əsgər-xalq-dövlət birliyinin təntənəsi idi. Bu parad Azərbaycan Respublikasının müstəqillik tarixində yer alan bütün hərbi paradlardan mahiyyətcə fərqlənirdi. Çünki həmin gün Azərbaycan xalqı artıq torpaqlarını işğaldan azad etmiş qalib bir millət kimi addımlayırdı. Hər kəs qürurla deyirdi: “Mən qalib xalqın övladıyam!”
44 günlük Vətən müharibəsi Azərbaycan Ordusunun gücünü, xalqımızın mübarizə əzmini, Prezident, Ali Baş Komandan İlham Əliyevin qətiyyətli siyasi-iradə liderliyini bütün dünyaya göstərdi. Müzəffər Ordumuz qarşıya qoyulan ən böyük tarixi vəzifəni layiqincə yerinə yetirdi:
– işğal altındakı torpaqlarımız azad edildi,
– dövlətimizin suverenliyi və ərazi bütövlüyü bərpa olundu,
– ölkəmiz regionun siyasi mənzərəsini dəyişdirən yeni reallığın müəllifinə çevrildi.
Zəfər paradı bu böyük qələbənin rəsmi təntənəsi idi. Prezident İlham Əliyev çıxışında bu hadisənin tarixi mahiyyətini belə ifadə etmişdi:
“Bu, Zəfər paradıdır. Bu, tarixi hadisədir.”
Bu sözlər Azərbaycan dövlətçiliyinin yeni mərhələsinin konturunu müəyyən edirdi. Artıq Azərbaycan öz gücünü sübut etmiş, beynəlxalq aləmdə mövqeyini daha da möhkəmləndirmiş bir ölkə kimi qalib statusunu təsdiq edirdi.
İkinci Qarabağ müharibəsində Azərbaycanın yanında qətiyyətlə dayanan ölkələrin başında, sözsüz ki, Türkiyə gəlirdi. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın müharibənin ilk günündən verdiyi bəyanatlar, siyasi və diplomatik dəstək, qardaşlıq mesajları Azərbaycan xalqının ürəyindən xəbər verirdi.
Bu səbəbdən, 10 dekabr Zəfər paradında Türkiyə Prezidentinin, yüksək rütbəli dövlət və hərbi nümayəndələrin iştirakı təkcə protokol hadisəsi deyildi; bu, Azərbaycan-Türkiyə birliyinin dünyaya nümayişi idi. Paradda Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin bölmələrinin keçidi isə qardaş ölkənin həm mənəvi, həm siyasi mövqeyinin aydın rəmzi kimi tarixə düşdü.
Prezident Ərdoğanın Azadlıq meydanındakı çıxışı isə türk dünyası üçün unudulmaz bir mesaj idi. Onun söylədiyi bu sözlər bütün azərbaycanlıların qəlbindən keçənləri əks etdirirdi:
“Bu gün Əhməd Cavad bəyin, Nuru paşanın, Qafqaz İslam Ordusunun igid əsgərlərinin, Mübariz İbrahimovun ruhunun şad olduğu gündür.”
Bu cümlələr təkcə tarixin yaddaşına işıq salmırdı, həm də ortaq türk irsinin, qardaşlığımızın, mənəvi birliyimizin yaşarlığını təsdiq edirdi.
Zəfər paradı bütün dünyaya göstərdi ki, Azərbaycan və Türkiyə təkcə tarixi və etnik yaxınlıqla bağlı olan iki dövlət deyil, həm də siyasi cəhətdən bir-birini dəstəkləyən, təhlükəsizlik, müdafiə və geosiyasi məsələlərdə vahid xəttə sahib olan strateji müttəfiqlərdir.
Bu birlik təkcə müharibədə deyil, müharibədən sonrakı quruculuq mərhələsində də özünü göstərdi. Şuşa Bəyannaməsinin imzalanması ilə bu qardaşlıq artıq rəsmi müttəfiqlik statusuna yüksəldi. Paradda Türkiyə hərbçilərinin keçidi isə həm düşmən tərəfə, həm də bütün dünyaya verilən ən güclü mesaj idi:
“Azərbaycan və Türkiyə hər zaman bir yerdədir.”
Dekabrın 10-da paytaxtımızın səmalarında dalğalanan Azərbaycan və Türkiyə bayraqları regionda yaranmış yeni güc balansını simvolizə edirdi. Zəfər paradı göstərdi ki:
• Azərbaycan Ordusu regionun ən güclü ordularından biridir;
• dövlətimizi təhdid edən istənilən qüvvə qarşısında cavabını alacaq;
• ölkəmizin suverenliyi müzakirə mövzusu deyil;
• Azərbaycan Xalqı və dövləti istənilən çətinlik qarşısında bir yumruq kimi birləşir.
Bu parad həmçinin şəhidlərimizin ruhuna ehtiram, qazilərimizə təşəkkür, xalqımıza qürur mənbəyi idi.
Zəfər paradı Azərbaycan dövlətçiliyi tarixinin qızıl səhifəsidir. Bu parad:
• işğala son qoyulmasının rəsmi elanıdır;
• 30 illik ədalətsizliyə cavabdır;
• xalqımızın birliyinin təntənəsidir;
• Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə qazanılmış tarixi Qələbənin təsdiqidir;
• Türkiyə-Azərbaycan qardaşlığının dünyaya nümayişidir.
Bütün bunlar göstərir ki, 10 dekabr 2020-ci il təkcə bir hərbi tədbir deyil, milli kimliyimizin, mübarizə ruhumuzun, dövlətçilik iradəmizin təntənəsidir.
Qeyd edək ki, bu il – 2025-ci ildə də tarixi Zəfərin 5 illiyi münasibətilə möhtəşəm Zəfər paradı keçirildi. Beş il əvvəlki şanlı qələbəmizi yada salan bu parad həm 2020-ci ildəki Qələbənin əzəmətini bir daha dünyaya nümayiş etdirdi, həm də Azərbaycan Ordusunun yenilənmiş gücünün, dövlətimizin siyasi iradəsinin və xalqımızın milli birlik ruhunun sarsılmazlığını təsdiqlədi.
Şanlı Zəfərin 5 illiyi münasibətilə təşkil olunan parad göstərdi ki, Azərbaycan artıq təkcə müharibədə deyil, həm də sülh və quruculuq mərhələsində güc mərkəzi kimi çıxış edir, regionda yeni reallıqların formalaşdırılmasının əsas müəllifidir. Paradda nümayiş olunan müasir silahlanma, yeni hərbi birliklər, yüksək döyüş hazırlığı ölkəmizin müdafiə qabiliyyətinin daha da möhkəmləndiyini ortaya qoydu.
və dost Pakistanın yüksək səviyyədə iştirakı oldu. Bu üç ölkənin bayraqlarının eyni tribuna üzərində yanaşı dalğalanması həm tarixi, həm siyasi, həm də mənəvi baxımdan olduqca simvolik idi.
Türkiyənin iştirakı Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığının sarsılmazlığını yenidən nümayiş etdirdi. Paradda iştirak edən Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin nümayəndə heyəti, hərbi birliklərin nümunəvi addımları iki ölkənin hərbi-strateji əməkdaşlığının yeni mərhələyə qədəm qoyduğunu bir daha təsdiqlədi. Bu həm də 2020-ci ilin qələbəsində Türkiyənin göstərdiyi siyasi-mənəvi dəstəyə verilən yüksək dəyərin simvolu idi.
Pakistanın iştirakı isə Zəfər paradına ayrıca beynəlxalq rəng qatdı. Pakistan tarixi olaraq Azərbaycanın yanında duran, Qarabağ məsələsində ölkəmizin haqlı mövqeyini daim müdafiə edən dövlət olub. Paradda Pakistan ordusunun hərbçilərinin addımlaması Azərbaycanın yalnız bölgədə deyil, daha geniş coğrafiyada güclü dostlara və strateji tərəfdaşlara sahib olduğunu göstərdi. Bu, Azərbaycan–Pakistan münasibətlərinin təkcə qardaşlıq səviyyəsində deyil, həm də hərbi əməkdaşlıq müstəvisində daha yüksək pilləyə qalxdığını nümayiş etdirirdi.
Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan nümayəndələrinin eyni sırada dayanması dünyanın bütün siyasi mərkəzlərinə çox açıq mesaj verirdi:
– bu üç ölkə regional təhlükəsizlik məsələlərində eyni mövqedən çıxış edir;
– Azərbaycan tək deyil və onun ərazi bütövlüyü beynəlxalq müttəfiqləri tərəfindən davamlı olaraq dəstəklənir;
– türk və islam dünyasının həmrəyliyi getdikcə daha güclü siyasi amilə çevrilir.
2025-ci il Zəfər paradı bir daha sübut etdi ki:
• 2020-ci ilin Qələbəsi təsadüfi nəticə deyildi;
• Azərbaycan müharibədən sonra daha güclü ordu və daha güclü dövlət qurub;
• regionda yaranmış yeni geosiyasi reallıq artıq dəyişməz və dönməzdir;
• Azərbaycan sülhü təmin edən, gücünü yalnız ədalət və beynəlxalq hüquq naminə istifadə edən qalib ölkədir.
Bu parad həm də Şəhidlərimizin ruhuna ehtiramın, qazilərimizə minnətdarlığın, xalqımızın birliyinin və dövlətimizin qüdrətinin rəmzi kimi yadda qaldı.

Bayram Xudayarov
Elm və Təhsil Nazirliyi Fizika İnstitutunun əməkdaşı,
"Heydər Əliyev məktəbinin davamçıları" Feysbuk qrupunun təsisçisi və rəhbəri,
YAP-ın fəal üzvü.

• Tarix
• Müstəqillik
• Dövlətçilik
• Zəfər Paradı