Rusiya prezidenti Vladimir Putinin dekabrın 4-5-dÉ™ Hindistana dövlÉ™t sÉ™fÉ™ri Moskvanın gözlÉ™diyi nÉ™ticÉ™lÉ™ri vermÉ™di vÉ™ bir çox ekspertlÉ™r tÉ™rÉ™findÉ™n “uÄŸursuz vÉ™ ya nÉ™ticÉ™siz sÉ™fÉ™r” kimi qiymÉ™tlÉ™ndirilir. SÉ™fÉ™rin hÉ™m siyasi, hÉ™m dÉ™ iqtisadi cÉ™hÉ™tdÉ™n Moskvanın mövqeyini güclÉ™ndirmÉ™diyi aydın görünür. Bu, hÉ™m Hindistanın dÉ™yiÅŸÉ™n xarici siyasÉ™t kursu, hÉ™m dÉ™ Rusiya iqtisadiyyatının QÉ™rb sanksiyaları ÅŸÉ™raitindÉ™ daha da daralan manevr sahÉ™si ilÉ™ baÄŸlıdır.
İmzalanmayan sənədlər və dondurulmuş gündəmlər
Putin–Modi görüşü gözlÉ™nildiyi kimi strateji irÉ™lilÉ™yiÅŸlÉ™ nÉ™ticÉ™lÉ™nmÉ™di. TÉ™rÉ™flÉ™r ikitÉ™rÉ™fli münasibÉ™tlÉ™rdÉ™ ciddi dönüş yarada bilÉ™cÉ™k hÉ™r hansı saziÅŸÉ™ imza ata bilmÉ™dilÉ™r. YeganÉ™ razılaÅŸma mövcud ticarÉ™t dövriyyÉ™sinin 64–65 milyard dollardan 100 milyard dollara çatdırılması barÉ™dÉ™ ümumi niyyÉ™t bÉ™yanatı oldu. Bu isÉ™ praktik öhdÉ™likdÉ™n daha çox siyasi jest xarakteri daşıyır.
Bu səbəbdən Moskva səfəri mediada geniş işıqlandırmadı və Kremlin kommunikasiya tonunun aşağı səviyyədə olması, faktiki olaraq, nəticələrin gözləntiləri doğrultmadığının dolayı təsdiqi oldu.
Neft məsələsi: Hindistanın geri addımı və ABŞ təzyiqinin təsiri
Rusiya sanksiyalar səbəbindən nefti Hindistana daha ucuz qiymətə satmağa çalışsa da, Dehli Vaşinqtondan gələn tarif və əlavə sanksiya hədələri fonunda alışı azaltmaq qərarı verib. Artıq bir sıra Hindistan enerji şirkətləri rus nefti alışını kəskin şəkildə aşağı salıblar.
Bu, iki əsas reallığı göstərir:
Birincisi, Hindistanın strateji seçimində ABŞ-Hindistan tərəfdaşlığı Rusiya ilə münasibətlərdən daha üstün mövqeyə çıxıb.
İkincisi, Rusiya enerji sektorunun Hindistan və Çin bazarından asılılığı Moskva üçün yeni zəiflik nöqtəsinə çevrilir.
Neft ixracının azalması Rusiya dövlət büdcəsinə birbaşa mənfi təsir göstərir və Kreml bunu kompensasiya etmək üçün alternativ bazar tapmaqda çətinlik çəkir.
Rusiya-Ukrayna müharibəsi: diplomatik sıxışma və maliyyə riski
Putin-Modi görüşündə əsas mövzulardan biri də Rusiya-Ukrayna müharibəsi olub. Hindistan Moskvanın Ukraynaya qarşı sərt mövqeyini dəstəkləmir və konfliktin uzunmüddətli davam etməsinin qlobal enerji, ərzaq və nəqliyyat marşrutlarına yaratdığı risklər Dehlini narahat edir.
Hindistan və Çin kimi böyük iqtisadiyyatların rus neftinin alış həcmini azaltması Moskvanın müharibəni maliyyələşdirməsinə ciddi təsir göstərəcək. Bu, həm Rusiya ordusunun əməliyyat imkanlarını məhdudlaşdırır, həm də daxili iqtisadi sabitlik üçün əlavə xərclər yaradır.
Bu vəziyyətdə Moskvanın diplomatik manevr sahəsi daralır və Kreml üçün məqbulluğu artıran yeganə çıxış variantı beynəlxalq vasitəçilik mexanizmlərinə açılmaqdır.
Trampın sülh planı: Moskvanın məcburi yaxınlaşması mümkündür
ABŞ-ın və respublikaçıların nümayiş etdirdiyi mövqe açıqdır: Rusiyanın neft gəlirləri azalarsa,
Kreml Ukraynada strateji güzəştlərə getməyə məcbur olacaq. Bu, həm Vaşinqtonun, həm də tərəfdaş ölkələrin iqtisadi təzyiq alətlərinin vahid xətt üzrə işlədiyini göstərir.
Hindistan və Çin kimi nəhəng alıcıların neft idxalını azaltması Moskvanın gəlirlərini kəskin şəkildə aşağı sala bilər. Bu isə Rusiya ordusunun Ukraynadakı əməliyyatlarının intensivliyini azaldacaq; büdcə yükünü artıracaq; Moskvanı diplomatik masaya qayıtmağa vadar edəcək.
Belə fonda Tramp administrasiyasının hazırladığı sülh planına Kremlin müəyyən dərəcədə razılıq verməsi ehtimalı əvvəlkindən daha yüksəkdir. Çünki iqtisadi təzyiq Moskvanın strateji alternativlərini azaldır.
Uğursuz səfərin Moskva üçün yaratdığı yeni reallıqlar
Putinin Hindistana səfəri aşağıdakı əsas nəticələrlə qiymətləndirilə bilər:
• Hindistan artıq Rusiyanın enerji bazarı üçün etibarlı “xilas halqası” deyil.
• Modi hökumÉ™ti Rusiyadan strateji mÉ™safÉ™ləşmÉ™ni sürÉ™tlÉ™ndirir vÉ™ QÉ™rb ilÉ™ tÉ™rÉ™fdaÅŸlığı önÉ™ çəkir.
• Moskvanın diplomatik izolyasiyasının yumÅŸalması baÅŸ tutmadı, É™ksinÉ™, tÉ™crid risklÉ™ri dÉ™rinləşdi.
• Rusiya iqtisadiyyatı üçün yeni maliyyÉ™ boÅŸluÄŸu yaranır, bu da Ukraynada uzunmüddÉ™tli hÉ™rbi kampaniyanı daha çətin edir.
• ABÅž-ın sülh planı Kreml üçün getdikcÉ™ daha real alternativÉ™ çevrilir, çünki iqtisadi vÉ™ geosiyasi tÉ™zyiqlÉ™r artmaqdadır.
Putinin Hindistan səfərinin Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiyada təsirləri
Putinin Hindistan səfərinin uğursuzluğu Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya üçün strateji imkanlar açır:
• Moskvanın bölgÉ™yÉ™ tÉ™zyiq alÉ™tlÉ™ri azalır;
• AzÉ™rbaycan vÉ™ TürkiyÉ™nin regional liderliyi güclÉ™nir;
• Orta DÉ™hlizin É™hÉ™miyyÉ™ti kÉ™skin artır;
• AÄ°–MÉ™rkÉ™zi Asiya É™mÉ™kdaÅŸlığı üçün yeni siyasi mühit formalaşır;
• ErmÉ™nistan–AzÉ™rbaycan sülh prosesindÉ™ Rusiya faktoru minimuma enir vÉ™ AzÉ™rbaycan regional sülh prosesinin baÅŸlıca siyasi mÉ™rkÉ™zinÉ™ çevrilir.
Beləliklə, Putinin Dehli səfəri təkcə ikitərəfli münasibətlərdə deyil, həm də bütün Avrasiya məkanında yeni geosiyasi balansın formalaşmasında mühüm dönüş nöqtəsi ola bilər.
Beləliklə, Hindistan səfəri Moskvanın gözləntilərini doğrultmadı və əksinə, Rusiyanın əməkdaşlıq xəttində zəifliklərini daha da üzə çıxardı. Bu dinamika Kreml üçün təkcə regional deyil, qlobal diplomatik kursun yenidən tənzimlənməsi ehtiyacını aktuallaşdırır.
Mürtəza
