Yeni il ərəfəsində arzu xəritəsi hazırlamaq bir çoxları üçün həm şən bir yaratma prosesi, həm də özünə psixoloji motivasiya verməyin yolu kimi tanınır. Bir vərəq, müxtəlif şəkillər, ruhlandırıcı sözlər — və insan sanki “özünün yeni versiyasına” hazırlıq prosesinə daxil olur. Lakin ilk baxışdan sadə görünən bu ritualın arxasında daha dərin psixoloji və sosial mexanizmlər dayanır. Perm Politexnik Universitetinin alimləri bu mexanizmlərin necə işlədiyini və hansı hallarda arzu xəritəsinin faydalı, hansı hallarda isə zərərli ola biləcəyini izah ediblər.
Beynin vizuallaşdırmaya reaksiyası: real və xəyali arasındakı sərhəd
PNIPU-nun “Sosiologiya və Siyasət” kafedrasının dosenti Olqa Yuryevanın sözlərinə görə, insan beyni xəyali hadisələri real proseslər kimi qəbul edir. İnsan arzularını təsəvvür edərkən beynin eyni sahələri aktivləşir və limbik sistem — emosional mərkəz — gələcək barədə pozitiv assosiasiyalar yaradır. Məhz bu səbəbdən vizuallaşdırma daxili motivasiyanı gücləndirir və insanın məqsədə doğru hərəkətini daha ardıcıl edir. Özünü yerinə yetirən peyğəmbərlik effekti də buradan qaynaqlanır: insan özünü uğur qaçılmazmış kimi aparmağa başlayır.
SMART prinsipləri: Arzu xəritəsinin real təsir göstərməsi üçün əsas şərt
Klinik psixoloq Mixail Suhoguzov bildirir ki, vizuallaşdırma yalnız məqsəd dəqiq müəyyənləşdirildikdə effektiv olur. Bunun üçün isə istək və hədəflər SMART modelinə uyğun olmalıdır:
S — konkret,
M — ölçülə bilən,
A — əlçatan,
R — real,
T — zamanla məhdudlaşdırılmış.
Əgər arzu xəritəsinin arxasında düşünülmüş fəaliyyət planı yoxdursa, o zaman bu kollaj, sadəcə, özünü aldatma vasitəsinə çevrilir.
Kütləvi mədəniyyətin rolu: “hazır xəyalların” şablonu
PNIPU-nun dosenti Konstantin Antipyevin vurğuladığı kimi, arzu xəritəsi müasir istehlak mədəniyyətinin məhsuluna çevrilib. Sosial şəbəkələr və populyar mədəniyyət insanlara “düzgün arzuların” şablonunu təlqin edir — lüks həyat, qeyri-adi tətil, mükəmməl görünüş və qayğısız yaşantı. İnsan isə çox vaxt bu təsvirləri öz məqsədi kimi qəbul etsə də, əslində onlar cəmiyyət tərəfindən formalaşdırılmış istəklərdir.
Bununla yanaşı, seçici qavrayış da öz rolunu oynayır: gerçəkləşən arzular metoda olan inamı artırır, gerçəkləşməyənləri isə beyin asanlıqla unudur.
Nəticə: təsir şəkillərdə deyil, insanın özündədir
Alimlərin qənaətinə görə, arzu xəritəsi ikili təbiətə malikdir. O, bəzi insanlar üçün motivasiya və düşüncələri sistemləşdirmə vasitəsinə çevrilə bilər. Digərləri üçün isə yalnız nəzarət illüziyası yaradan, amma real dəyişiklik gətirməyən xoş bir ritual olaraq qalır.
Əsas nəticə isə budur: arzu xəritəsini təsirli edən şəkillər deyil, insanın öz üzərində işləməyə hazır olması və sonrakı addımları atmaq iradəsidir.
