Şəhərin bu səssiz, dar küçəsindən hər gün keçirəm. Hər dəfə də eyni mənzərə gözümə dəyir: binaların arxasında sanki unudulmuş bir küncə sığınıb qalmış balaca “butka”... İçində isə 67 yaşlı çəkməçi Əyyub Nərimanov. İsti də olsa, şaxta da, o, qapının ağzında oturub qəlyanını doldurur, tüstünü yavaşca göyə buraxır. Üzü bir qəribədir — sanki həm kədər yaşayır, həm də elə bil içində heç sönməyən bir işıq gizlənib. Onu oxumaq çətindir: nə danışığında acı var, nə də tam bir şənlik. Sadəcə həyatın özü kimi sakit, yorğun və bir az da təvazökar.
Yaxınlaşanda həmişəki kimi astadan gülümsəyir. Ona Yeni Müsavat qəzetindən gəldiyimi deyirəm. Zarafatla dillənir: “Gəlirsiniz, yazırsınız, gedirsiniz… Amma mən o yazdıqlarınızı heç görmürəm. Bir dəfə də o qəzeti mənə verin, oxuyum”.
"Butka"nın qapısını bir az aralayıram, içəridəki köhnə ayaqqabı qoxusu və dərinin iyi burnumu vurur. Söhbətə doğulduğu yer, keçdiyi yollarla başlayırıq.
“Müsəlmandan sənətkar olmaz” – usta qapısındakı ilk sınaq
Bakılıdır. 63 nömrəli məktəbdə oxuyub. Əslən Zığlıdır. Ailədə iki qardaş, bir bacı olublar. Uşaqlığının yaddaşında bir iz isə heç silinmir — məktəbdə oxuyarkən anasının maşın vurması. O günlə həyatının istiqaməti dəyişib: “14 yaşımda işləməyə başladım,” – deyir.
Tale onu bir yəhudi çəkməçinin dükanına atıb. O çəkməçinin ən yaxın dostu isə erməni usta imiş. Əyyub o vaxt hələ uşaq idi, amma dəli bir inadla onlardan sənət öyrənmək istəyirmiş. Deyir ki, əvvəlcə onu görən kimi başlarını bulayıb: “Müsəlmandan sənətkar olmaz”,-deyiblər.
Amma o, tərs keçi kimi iki ay bu sözə təslim olmayıb. Hər gün dükanın ağzında dayanıb, baxa-baxa, suallar verə-verə, bir az da “oğurlaya-oğurlaya” bu sənətin sirlərini yığıb cibinə. Daha sonra Yeni Suraxanıda dəri sexində işləyib, peşəsini daha da möhkəmləndirib.
“Mən öz kefimə işləyirəm...”
İllər keçib, Əyyub kişi özünə balaca bir “butka” alıb. O vaxt bu peşənin hörməti də var idi, qazancı da. İki övlad — bir qız, bir oğlan böyüdüb. Deyir ki, sovet vaxtı elə gün olurdu, nəfəs almağa macal tapmırdı:“O vaxtlar günə- həftəyə 50, 60, 70 manat qazanırdıq. Heç başımı qaldıra bilmirdim”.
İndi isə əvvəlki çəkməçi dünyası yoxdur. İnsanlar ucuz Çin ayaqqabısına qaçır, təmirin qıyməti onlara baha görünür: “Ayaqqabı gətiriblər düzəldim, üç aydır dalınca gələn yoxdur. İndi mənim qazancım 3-5 manat… Alın, görün...”, -deyə gileylənir.
Pensiyası 320 manatdır. Oğlu gözətçi işləyir, 650 manat maaşı var. Həyat yoldaşı da işləyir: “Üçümüz birləşib dolanırıq”, – deyir. Amma bir cümləsi çox təsir edir: “Həyat yoldaşım mənim anamdır, bacımdır, dayağımdır... O olmasa, mən bunca yaşamazdım.”
Ayaqqabı təmiri, dəyişən zamanlar və simic kişilər
Əyyub kişi deyir ki, indi ən çox gördüyü iş – dar ayaqqabıları genişləndirmək, yağışdan su buraxan altlıqları bərkitməkdir. Amma bir iradı da var: “Kişilər simicdir, pul vermirlər. Bizi dolandıran qadınlardır”.
Elə yağış yağanda müştəri çox olur. Çünki keyfiyyətsiz ayaqqabı suyu içəri buraxır. Ən maraqlısı isə budur: 1971-ci ildən bəri özünə ayaqqabı almayıb. “Həmişə özüm tikmişəm,” – deyir. Amma övladları geyinmirlər: “İndi krosovka istəyirlər. Mənim tikdiklərimi bəyənmirlər.”
Sonra bir anlıq dərindən nəfəs alır: “Nə yalan deyim… Nə övladımın, nə də nəvəmin çəkməçi olmağını istəmirəm”.
“Butka”nın içində tək qalan adam
Müştəri olmayanda “Butka”nın içindəki balaca köhnə televizoru yandırır, siqaretini çəkə-çəkə baxır.
Dəridən, yapışqandan qaralımış barmaqları isə sanki bütün ömrünün xəritəsidir — zəhmətin, alın tərinin izidir. “Butka”nın qapısında oturan bu qoca sənətkarın hekayəsi, əslində, Bakının itməkdə olan bir peşəsinin, bir dövrün hekayəsidir.
Şahanə Rəhimli
Musavat.com
